CEBULA

Pochodzi z Azji Środkowej. W Polsce była spożywana już w XIV- XV w.

Biologia

Ma dość charakterystyczny smak

Fazy:

• kiełkowanie

• wschody

• faza zgiętego kolanka

• faza flagi

• wyprostowanego liścia

• liścia właściwego potem 2, 3... liści

• tworzenia cebul

• załamywania się szczypiorów( w tedy dokonujemy zbioru gdy 3-4 liście są zielone a reszta sucha)

• spoczynku

• spoczynku bezwzględnego

• spoczynku względnego ( niema wzrostu bo warunki są nie sprzyjające)

• wyprostowanego szczypioru i liści

• kwitnienie i zawiązywanie nasion

System korzeniowy jest stosunkowo słabo rozwinięty, płytki, ma głębokość ok. 20 cm. Korzeni jest od 20 do 30. Mają średnice około 2 mm. Najczęściej się nie rozwidlają. Łodyga jest bardzo skrócona i zwana jest piętką. To co formuje cebule to mięsiste pochwy liściowe. W środku są 4 pochwy liściowe nie zakończone blaszką liściową. Na zewnątrz znajdują się 3-4 suche łuski otaczające wnętrze. Nad cebulą znajdują się szyjka rzekoma i liście. W II roku wydaje pędy kwiatostanowe, baldach w kształcie główki. Kwiatostan jest w środku pusty, w połowie rozszczepiający się. Kwiat złożony z 6 działek kielicha, 6 pręcików w 2 działkach, 1 słupka o 3 komorowej zalążni( w każdej komorze 2 zalążki). Kwiaty są obco i owadopylne.

Masa 1000 nasion 2,7-4,4g

1 jednostka to 250tyś nasion, na 1 ha 3-4 jednostki

małe cebule są lekko wydłużone starsze kuliste. To roślina dnia długiego.

ZNACZENIE GOSPODARCZE

Zajmuje około 10% areału przeznaczonego pod uprawy.

WARTOŚĆ ODŻYWCZA

Związki działające bakterjostatycznie, zawiera alinę i alicynę

Energia - 28 kcal

Białko- 1,3g

Tłuszcze

Węglowodany

Sucha masa 12g

Witaminy: A, E,B1, B2, B6, C, niacyna, karotenoidy, beta karoten

Składniki mineralne: Na, K, Ca, P, Mg, Fe, F

WYMAGANIA KLIMATYCZNE I GLEBOWE

• Kiełkuje w ok. 3° C, nie powinniśmy siać przy temp niższej jak 6° C

• Optymalnie kiełkuje w 18 °C

• Temp w początkowym okresie rozwoju 12-16° C gdyż to powoduje że liście lepiej się rozwijają

• W okresie formowania cebul 16-22 °C

• Gdy cebule usychają 24-26° C

• Suma opadów około 70 mm

• Jarowizacja w 3-12 °C

• Temp przechowywania 0-1°C < 15mm< 18-22°C

• Wytrzymuje przymrozki

• Wymaga dość intensywnego naświetlania, nie nadaje się do uprawy na południowym stoku, to roślina dnia długiego

• silnie wiatry mogą uszkadzać liście ale nie możemy jej uprawiać w miejscach całkowicie osłoniętych

• W okresie kiełkowania 75-80 %

• Do okresu zaschnięcia łusek 70-75%

• Do załamywania 60-70 %

• Intensywne nawadnianie niezbyt dobre

• Gleby najlepsze kl I, II ,IIIa, nie lubi gleby zaskorupiającej się, pH 6,5- 7,0

• Gdy jest sucho a potem intensywne opady to tworzą się cebule podwójne

CECHY ROZPOZNAWCZE I UŻYTKOWE

1. Kształt

Określany jest przez wskaźnik kształtu, stosunek wysokości do średnicy poprzecznej. Ważne jest tak że określenie, czy największa średnica poprzeczna cebuli przypada w połowie jej wysokości np.

• kształtem jajowatym określamy cebule, gdy największa średnica przypada poniżej połowy jej wysokości

• odwrotnie jajowaty gdy największa średnica przypada powyżej środka

1. wierzchołek cebuli może być: zbieżny, spłaszczony lub wgłębiony

2. szyjka cebuli może być gruba lub cienka

3. podstawka cebuli: zbieżysta , zaokrąglona lub płaska

4. piętka w stosunku do otaczających ją łusek może być wysunięta, płaska lub zagłębiona

• Wielkość cebuli

Wyróżnia się odmiany o cebulach drobnych - masa ok. 50g, średniej wielkości - 60-120g, dużych- ponad 120g

Odmiany o cebulach małych charakteryzują się:

• niższą plennością

• długotrwałym przechowywaniem

• wyższą zawartością suchej masy i związków siarki

• dużą twardością cebul

• odpornością na zgniatanie

Odmiany o cebulach bardzo dużych odznaczają się:

• wysokim plonem

• mniejszą trwałością w przechowywaniu

• niższą zawartością suchej masy

• niższą trwałością

• kruchym i soczystym miąższem

• łagodnym smakiem

• podatnością na zgniatanie ( nie nadają się do składowania luzem w grubych warstwach)

Na wielkość cebuli dodatnio wpływają:

• wczesny siew lub wczesne sadzenie do gruntu

• zwiększona rozstawa roślin

• usuwanie chwastów

• ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami

• zapewnienie odpowiedniej wilgotności gleby

• właściwe zmianowanie i pH

• właściwa ilość i optymalny stosunek składników pokarmowych

• Łuski cebuli

• zewnętrzne (suche)

• wewnętrzne (mięsiste)

1. barwa suchych łusek

• jasnożółta , żółta, ciemnożółta

• fioletowa i czerwona w różnych odcieniach

• biała, srebrzystobiała, popielato- biała, biało -zielona

2. grubość łuski suchej

• cienka

• średnio gruba

• gruba

3. liczba suchych łusek; od 2-4

4. przechowywanie; dobre bądź złe

5. barwa łusek mięsistych

• biała

• biała z nalotem fioletowym, czerwonym, zielonkawym

• Twardość cebuli

• twarde

• średnio twarde

• miękkie

cechę tę mierzy się oporem przy zgniataniu

5. Liczba wierzchołków wzrostu

6. Smak cebuli- decyduje o nim ilość znajdującego się w niej olejku zawierającego siarkę. W zależności od ilości tego olejku cebula może być:

• łagodna

• średni ostra

• ostra

Na smak cebuli wpływa również zawartość cukru.

7. Liść

• barwa liścia: jasnozielona, zielona, ciemnozielona

• nalot woskowy na liściach. Może nie występować albo występuje w nasileniu: słabym, średnim, silnym.

8. Długość okresu wegetacji

• wczesne 80 dni

• średnio wczesne 80-120 dni

• późne ponad 120 dni

9. Jednoczesne załamywanie się szczypioru

10. Przechowywanie się cebuli

Cebule poszczególnych odmian mogą w ogóle :

• nie nadawać się do długotrwałego przechowywania

• mogą się przechowywać: średnio dobrze, dobrze, bardzo dobrze.

Do czynników zewnętrznych modyfikujących zdolność przechowywania zaliczamy:

• dobór przedplonu, nawożenie, odczyn gleby, termin zbioru, sposoby cięcia szczypioru, dosuszanie i sortowanie.

11. Pęd kwiatostanowy

* Liczba pędów kwiatostanowych wykształconych przez cebule nasienną może być:

• mała 1-3

• średnia 3-5

• duża ponad 5

*Wysokość pędów kwiatostanowych

12. Skłonność do tworzenia pośpiechów

Wykształcenie się pośpiechów jest charakterystyczne dla cebuli uprawianej z dymki, zwłaszcza o dużej średnicy. Dymka drobna niema na ogół skłonności do tworzenia pośpiechów. Największy wpływ na tę cechę ma temp. przechowywania.

13. Cechy gospodarcze cebuli:

• Plenność

• Stabilność plonu w latach o nie korzystnych warunkach

• Wyrównany kształt i wielkość

• Duża liczba grubych dobrze przylegających łusek suchych o jednolitej barwie.

• Biała barwa łusek mięsistych

• Smak- zależnie od przeznaczenia

• Jednoczesne dojrzewanie

• Dobre przechowywanie

CZOSNEK

Czosnek pospolity uprawiany jest od bardzo dawna.

• strzałkujacy wytwarzający pę kwiatostanowy

• nie strzałkujący nie wytwarzający pędu kwiatostanowego

• ozimy

• jary

To bylina ale u nas uprawiana jako 1 roczna. System korzeniowy około 20 cm. Łodyga jest zredukowana, z piętki wyrastają korzenie a z górnej części liście regularne lub nieregularne.

Liście dzielimy na :

• spichrzowe ( magazynują substancje zapasowe)

• asymilujące składają się z blaszki i pochwy liściowej

• ochronne

Łuski to zasychające pochwy liściowe 6-8. Barwa łusek: szara, fioletowa, różowa, biała, żółta. Pochwy liściowe zachodzą na siebie i tworzą łodygę rzekomą= głąbik, łodyga bez pędu kwiatostanowego będzie pusta i się załamie a u tych co tworzą pęd kwiatostanowy nie załamuje się.

Cebula czosnku to główka, w jej skład wchodzą ząbki 5-20 szt.

Pojedyńczy ząbek złożony jest z pączka wyrastającego z łodygi. Liść jest sucho łuską, wewnątrz przylega do następnego który jest silnie zgrubiały( 80% całej masy ząbka). Masa główki 15-70g. Intensywność zabarwienia zależy od warunków termicznych , długości dnia. Kwiatostan baldach, oprócz kwiatków mogą pojawiać się cebulki powietrzne (mogą służyć do rozmnażania)

Wartość odżywcza czosnku:

• sucha masa do 60%

• cukry 30%

• białka 6,2%

• tłuszcze 0,2%

• błonnik 0,9%

• olejki eteryczne 0,1-0,36%

• substancje zawierające siarkę (allcina, skordynina A i B)

• wit C

• wit B1, B3, B2, PP

• fitosterole, flawonoidy i sole mineralne( P, K, Ca, Mg, Cu, Fe, Mn, Cr, Pb, N, Al, Se, Ge)

• zawartość selenu i germanu zapewnia działanie antykarcynogenne

• czosnek ma działanie bakterio i grzybobójcze oraz wzmacniające

• wartość energetyczna 469kJ/100g sm

Wymagania klimatyczne i glebowe

Im wyższa temp i długość dnia ok. 16 godz. to wielkość główek jest większa.

Temp 14-16° C

Największe zapotrzebowanie na wodę V-VI , dobrze reaguje na nawadnianie.

Najlepiej rośnie na czarnoziemach, lessach i madach.

CECHY ROZPOZNAWCZE I UŻYTKOWE

• *pokrój rośliny: rozłożysty, pół wzniesiony i wzniesiony

• *liść:

• długość liści 20-40 cm

• szerokość 1-4 cm

• barwa: ciemno zielona, srebrzysto szara

• nalot woskowy

• *pęd kwiatostanowy

• *główka

• wielkość : ozime 35-80g, jare 20-40g

• piętka: płaska, wypukła , wklęsła

• łuska okrywająca: barwa, grubość, przyleganie

• liczba ząbków w główce 4-20

• ułożenie ząbków: regularne lub nieregularne

• ścisłość ułożenia

• *ząbki

• wielkość : dł 1-5cm, szer 0,4-2cm, gr 0,6-1,5cm, cieżar 0,5-15g

• barwa łuski okrywającej: biała, fioletowa, brązowa

• barwa miąższu biało-żółta

• *plon: ozime 8-10t/ha, jare4-6t/ha

• *zawartość składników czynnych

• olejek 0,4-0,5

• allina aktywna 1,3-2,2

• allicyna 1-2,1

STRZAŁKUJĄCY

• typ czosnku dolnośląskiego

• typ czosnku zlatonicza

• typ czosnku z okolic Pienin

• typ czosnku z okolic Pomorza

NIE STRZAŁKUJĄCY

• czosnek podgórski

• czosnek topolski (nizinny)

• czosnek Rychlik

ODMIANY

• ozime: mega, orkan, orlik, hazar, harnaś

• jare: cyryl, jarus

POR

Pochodzi od dzikiej formy. To roślina 2 letnia, jest letni i zimowy.

Por letni jest zawsze 2 letni w naszych warunkach nie przetrwa zimy. Liście są jasno zielone, pochwy liściowe miękkie, smak bardziej łagodny. Okres wegetacji 40-60 dni.

Por zimowy przetrzymuje zimę liście są ciemniejsze, smak bardziej ostry, łuski są twarde. Okres wegetacji 50-60 dni.

System korzeniowy silnie się rozrasta, do 50 cm. Łodyga może być stożkowata bez wykształconych międzywęźli. Liście wyrastają ze środkowej części piętki, są żółtawo białawe. Zewnętrzne są nieco grubsze. Długość liści 45-50cm a nawet 80cm. Pęd kwiatostanowy 1,3-1,5m. W przekroju okrągły, pojawia się w czerwcu. Kwiaty są obupłciowe bladawo czerwone, blado purpurowe, blado zielone, zebrane są w okrągłe baldachy. Owocem jest torebka, nasiona są czarne pomarszczone, trój- graniaste, zdolność kiełkowania 2-4 lat.

WARTOŚĆ ODŻYWCZA

• sucha masa 12-13%

• białko 1,7%

• węglowodany9,9%

• tłuszcze 0,3-0,4%

• Ca 60mg

• P 30mg

• Fe 1mg

• Wit C do 20mg%

• Niewielka ilość karotenu, wit B1 i B2 oraz kwasu nikotynowego

• Wartość energetyczna 197 kJ/100g sm

Wymagania klimatyczne i glebowe

• optymalna temp 15-18 °C

• nasiona kiełkują 3-6 °C najlepiej 12° C

• odmiany wczesne znoszą przymrozki do -10 °C, a późne do -15 °C

• ma duże wymagania świetlne , nie znosi zacienienia

• ma duże wymagania wodne, najwięcej gdy kiełkuje 70% pol poj wodnej

• gleby piaszczysto-gliniaste, lessy, czarnoziemy, torfy, pH 6-7,5

Cechy rozpoznawcze

• pokrój rośliny (zależy od dł cebuli i wysokości liści)

• liście nieco odchylone od pionu, wzniesione lub rozłożyste

• kształt barwa i wielkość liści

• łodyga rzekoma od kilku do 20 cm

• obecność lub brak nalotu

• kształt cebuli pora: zaokrąglona krótka, walcowata krótka, zaokrąglona średnio krótka, walcowata

*krótka do 15 cm

*długa do 50 cm

• plenność

• odporność na choroby

ODMIANY

• wczesne: merlin, pancho, rani

• średnie: verna, alora, albar, alexis

• późne:

SIEDMIOLATKA

Pochodzi z terenów syberyjskich i tam występuje dziko. Nazywana jest cebulą japońską.

BIOLOGIA

Tworzy nieznaczne zgrubienia u nasady. Wszystkie liście wykształcają pochwy liściowe jak i blaszki liściowe. Nie spotyka się u niej paków śpiących, natomiast wszystkie pączki wytwarzają organy( baldachy) . Łodyga jest piętką, rozrasta się z kłącza pokrytego gęstym szczypiorem.

U siedmiolatki szczypior jest idealnie okrągły i nie wykazują rozdęcia. U cebuli zwyczajnej i u siedmiolatki kwiatostanem jest baldach. U siedmiolatki pierwsze kwitną kwiaty szczytowe w baldachu a u cebuli jest różnie. Okwiat jest żółty i zwarty a u cebuli szybko luźny. Najłatwiej je rozróżnić w fazie kwitnienia. Oba gatunki łatwo się krzyżują. Uprawiana jest raczej amatorsko na małych powierzchniach. Na jednym miejscu około 3-4 lat nie dłużej.

Wymagania:

• nie jest wrażliwa na mróz

• rośnie już w kilku stopniach ponad zero

• znosi susze ale wówczas szczypior twardnieje

• gleba powinna być żyzna wilgotna i dobrze uprawiona

• wymaga intensywnego nawożenia organicznego

• duża zdolność do przystosowanie i użytkowania

Formy o delikatnych liściach uprawia się na szczypior a formy o długich liściach na podstawy liści.

Tworzy cebulki powietrzne- do spożycia tylko duże

Jest odporna na głownie i żółtą karłowatość ale atakowana przez mszyce.

TYPY SIEDMIOLATKI

• niema odmian u nas a w USA jest Beltsville Banching. Została uzyskana z krzyżówki cebuli zwyczajnej i siedmiolatki. Uprawiana głównie w Chinach i Japonii a plon około 20t/ha

SZCZYPIOREK

Występuje dziko w całej europie a także w Azji do kałchazu i syberji. Pochodzi z Azji centralnej. W europie od XVI w najpierw we Włoszech a potem w Niemczech. Należy do rodziny czosnkowatych. Są dwie formy : riporium i sibiricum.

Riporium rośnie głównie nad rzekami a sibiricum w górach nawet do 2,5 tys m npm. W Rosji są jeszcze dwie formy środkowa i syberyjska.

BIOLOGIA

Jest byliną zimotrwałą o silnie zredukowanym kłączu na którym wyrastają rośliny i tworzą kępy.

Przechodzi spoczynek 3 miesiące ale jeśli podniesiemy temp to nie. Kłącze wyrasta z piętki i rozgałęzia się, przyrost są poziome. Kłącze ma 4 mm grubości barwa żółto zielona i pokryte jest licznymi bliznami. W pewnej odległości od piętki tworzą się pączki , potem szybko korzenie i powstaje nowa roślina. Liczba korzeni jest różna. Są 2-3 pokolenia i powstają kępy. Kępy tworzą darń mniej lub bardziej rozrośnięta. Bujność darni zależy od ilości pędów kwiatostanowych im jest więcej tym bardziej luźna i trzeba je usuwać. Korzenie wyrastają jednostronnie z danego pączka w ilości około 12. korzenie są krótkie i ok. 6 cm i mają mało włośników. System korzeniowy wiązkowy i ogólnie słaby.

Liście są dł delikatne, soczyste wewnątrz puste dł ok. 15-30cm(szczypior). Pędy kwiatostanowe ulistnione w dolnej części a poza tym nie ulistnione dł. 10-15 a nawet 50 cm. Kwiaty są liczne zebrane w kulisty lub pół kulisty baldach. Okwiat czerwono-fioletowy. Kwitnie VI-VII. Owoc torebka. Nasiona liczne pokryte twardą skórką, 1g to 900-1600 nasion. Zdolność kiełkowania 1-2 lata.

U nas małe znaczenie, uprawiany głównie przy dużych miastach lub jako roślina dekoracyjna przy domach. Najczęściej uprawiany z pędzenia.

SKŁAD CHEMICZNY

• wit C 79mg

• wit B

• beta karoten 26mg

• olejek eteryczny 16mg

• Fe, Ca, K, Mg, P, Na

WYMAGANIA KLIMATYCZNE I GLEBOWE

• wytrzymały na mróz i dobrze zimuje

• optymalna temp wzrostu 21-25° C

• największe zapotrzebowanie na wodę w czasie kwitnienia

• przesuszenie jest niekorzystne

• gleby żyzne próchniczne , bogate w Ca i nie mogą się zaskorópiać

CECHY ROZPOZNAWCZE

Odmiana Erfurcki Olbrzymi- plenna o liściach średniej grubości, zarówno do uprawy polowej jak i do pędzenia.

Odmiany różnią się przede wszystkim grubością liści:

• cienkie średnica do 2,5mm

• średnie 2,5 - 3,5 mm

• grube ponad 3,5mm

Odmiany mieszańcowe są bardzo wyrównane.

Erfurcka Olbrzymia - liście są cienkie nitkowate delikatne, jak starsze to twarde i kruche. Soczystość zależy od warunków uprawy. Jest to odmiana plenna, szybko się rozrasta.

PĘDZENIE SZCZYPIORU

Polega na przerwaniu spoczynku 3 miesięcznego. Do tego celu wykorzystuje się kępy. Kępy zbudowane są z korzeni, kłączy i pochew liściowych.

- pędzenie jesienne

*przełom X-XI kępy poddawane są działaniu wysokiej temp 40° C, potem do 25 °C przez 16 godz.

*Spoczynek można przerwać również podgrzewając powietrze do 44- 33°C przy wilgotności 80-90%

*poddanie kępek niższej temp do -5°C przez 3 dni

Plon lisci 1-5 kg/m2

SZALOTKA

Pochodzi z basenu morza Śródziemnego, Azji, Krajów wschodnich.

To roślina trwała, wieloletnia. Rozmnaża się wegetatywnie bardzo rzadko z nasion, kwitnie rzadko. Liście stojące, okrągłe, wewnątrz puste, wys. 15-100 cm.

Cebule są podłużne, jajowate wysokości 1-1,5cm, ciężar cebuli 25-50g. Cebulki rosną w gniazdach w ilości 4-6.

Roślina ta bardzo silnie reaguje na długość dnia, najlepiej 15 godz i temp 20 °C.

Kwitnie na przełomie VI- VII, występują cebulki powietrzne.

Nasiona szybko tracą zdolność kiełkowania , są ciemne i małe.

Uprawiana jest na cebulę pęczkowa i na zielony szczypior. U nas ma małe znaczenie. Wykorzystywana jest w przemyśle przetwórczym. Uprawiana głównie amatorsko. Plon 10-20t/ha

Cebule zawierają:

• 13% cukru

• 5% białka

• wartość energetyczna jest niewielka

WYMAGANIA KLIMATYCZNE I GLEBOWE

• znosi mrozy nawet do -10°C, może być sadzona nawet jesienią

• gleby średniozwięzłe, próchniczne, przewiewne, pH 6-6,5

• ma duże wymagania wodne ze względu na krótkie korzenie

• w końcu wegetacji nie wymaga dużo wody

ODMIANY

Rosyjska fioletowa- małe cebule o delikatnym soczystym miąższu

Wiedeńska- delikatny biały miąższ

Borczalińska- biały miąższ z żółtym odcieniem

CEBULA KARTOFLANKA

To odmiana botaniczna cebuli zwyczajnej, tworzy gniazda a nie jedną cebule. Cebule są kuliste spłaszczone, łatwo się oddzielają. Łuski są żółto-brązowe, czerwono-fioletowe.

Liście łukowate, wewnątrz puste, maja ostry smak, mocny zapach. Mają więcej suchej masy niż wody. Rzadko tworzy pędy kwiatostanowe i nasiona, nasiona słabo kiełkują. Najwięcej produkują jej Brytyjczycy i Finowie u nam amatorsko. Ma wyższą wartość odżywcza niż cebula zwyczajna 45 kcal.

WYMAGANIA KLIMATYCZNE I GLEBOWE

• ma mniejsze wymagania niż cebula, udaje się na glebach lekkich i ciężkich, nawet na gliniastych ,podmokłych

• nawożenie jak u cebuli

• rozmnażanie z małych cebulek na 1ha 100-150kg

• zbiera się po zaschnięciu szczypioru

CEBULA WIELOPIĘTROWA

Odmiana botaniczna cebuli zwyczajnej pochodzi z Alpejskiej tajgi. Zwana również cebula drzewiasta bądź szczytowa, tworzy ona gniazda mniejszych cebul. Łuski czerwono-fioletowe, szczypior gruby ciemno zielony. Wartość większa niż cebuli zwyczajnej.

Roślina wytwarza pędy kwiatostanowe, kwiatostan baldach, na szczycie oprócz kwiatów cebulki .Najczęściej są 2-3 piętra. Kwiaty nie zawiązują nasion.

Uprawiana amatorsko, ma duże walory smakowe. Częścią jadalną jest szczypior. Zmianowanie w uprawie co 3-4 lata.

Jest wytrzymała na niskie temp. Gleby jak cebula zwyczajna.

Gatunek ten należy palikować gdy wytwarza pędy nasienne.

Plon cebul powietrznych w 2-3 roku uprawy wynosi 10-15t/ha

CEBULA PERŁOWA

Wywodzi się z basenu morza śródziemnego , określana jest mianem pora letniego. Wysokość 30-60 cm, liście równowąskie niezbyt szerokie. Nie wykształca cebuli głównej tylko cebule boczne. Następstwem tego jest słabe wykształcanie pędów kwiatostanowych. Cebulki są małe, białe z srebrnym nalotem, pękają nieregularnie. Pęd kwiatostanowy z kulistym baldachem, płatki są różowo białe. Znaczenie gospodarcze w przemyśle przetwórczym i konserwowym.

ODMIANY KONSERWOWE

• silwerskin, queen, biała słodka hiszpańska

WARTOŚĆ ODŻYWCZA

• woda 70%

• białko 2%

• tłuszcze 0,01%

• cukry 10%

• włókna

• związki mineralne

WYMAGANIA KLIMATYCZNE I GLEBOWE

• małe

• może zimować na polu

• gleby piaszczyste, próchniczne

• sadzi się VIII

• plon z siewu 15t/ha

5

---