Pytania z socjologii dla studentów (SM)
Pojęcie socjologii - istota badań socjologicznych.
Socjologiczna socjetas logos nauka społeczna cel - badanie i opisywanie różnych społeczeństw i grup ludzkich pojecie w znaczeniu dzisiejszym- 1837 A.Comte, pozytywiści, przedmiotem badań co najmniej 3 osoby- Triada od poł XX 2 - diada.
Przedmioty analiz soc.:
-procesy i zjawiska w rzeczywistości społecznej
-przejawy i formy życia społ.
-struktury społeczne
-układy interakcji społecznych
-teoretyczne analizy i symulacje
-formułowanie podstawowych prawidłowości zmiany i rozwoju społecznego
Podst. Działy socjologii
s. Empiryczna- bada fragmenty życia społ - znaczenie dla wytrwaniania społeczeństwa
s. Teoretyczna- metodologia badań socjol.
Dynamika i statyka społeczna.
Dynamika -część życia społecznego którą stanowią siły działania zaangażowane w proces zmiany.
Statyka - badania dotyczące porządku społecznego, jak być powinno, poszukiwanie reguł, wartości. Teoria rozwoju społecznego związana z zapewnieniem społeczeństwu istnienia, sprawnego funkcjonowania i osiągania wyznaczonych celów.
Podstawowe funkcje socjologii jako nauki.
-Opisowa -opisywanie faktów społecznych, dostarczanie wiedzy o pewnym wycinku społecznym
-Teoretyczna - tworzenie teoretycznych analiz i symulacji,
-Apologetyczna - uwidacznianie wpływu określonych ideologii i wartościowania na postawy człowieka
-Demaskatorska - przekazywanie prawdy o stereotypach np.aids
-Socjotechniczna - wykorzystywanie teorii socjologicznych do modyfikowania rzeczywistości
Podstawy organizacji życia społecznego w społeczeństwach pierwotnych.
- Podstawą społeczeństwa acefaliczenego - rodzina w której najważniejsza role odgrywały kobiety - matriarchat, rodziny łączyły się w plemiona żyjące koczowniczo a podstawowymi zajęciami było polowanie i zbieractwo. Z założenia społeczeństwa te były nastawione na atak.
Koncepcja polis i bazylei w starożytnej myśli społecznej.
Rodziny w społeczeństwach acefalicznych po przestawieniu na osiadły tryb życia w którym główna rolę odgrywało rolnictwo i patriarhat, zaczeły łączyć się w Bazyleje - wioski rolnicze zazw. 200-300 osób. Wioski te w celu obrony przed najazdami koczowników zaczęły łączyć się w polis - mista państwa. Zazwyczaj nie miały wielkich rozmiarów obywatele mieszkali w centrum jak i w osadach. Mężczyźni prawa polityczne kobiety pod względem prawnym społ i religijnym. Ustrój oligarchia deokracja tyrania
Idea organizacji polis wg Platona.
Dobro ogółu, hierarchia- filozofowie, wojownicy, wykonawcy. TIMARCHIA porządek oparty na lęku przed karą - ATIMIĄ banicja wygnanie samobójstwo. liczebność 5040, bark anonimowości -jawność. Komunizm platoński
Podstawy organizacji życia społecznego wg Arystotelesa.
Celem polis dążenie do Eudajmonii ( opartej na rozumie) - zapewnia Autartia- samowystarczalność. Dąży do tego każda rodzina - podstawowa jednostak społeczna. Polis suma rodzin. Struktura społ jak u platona ale zamiast kar - persfaznaj. Metoda dialogiczności
Sakralizacja życia społecznego w średniowieczu na przykładzie Augustyna Aureliusza.
Podstawą organizacji społeczeństwa jest religia - chrześcijaństwo, miłość do boga prowadzi do zbawienia i świata boskiego, a nienawiść do potępienia i reprezentuje świat ziemski. Postawe odpowiednią reprezentują chrześcijanie inni należą tylko do świata ziemskiego.
Sakralizacja życia społecznego w średniowieczu wg Tomasza z Akwinu.
Podstawą ładu społecznego jest prawo boskie z którego wynika prawo natury z którego z kolei wywodzi się prawo ludzkie. Społeczeństwo powinno być podzielone hierarchicznie na:
Duchownych - nauka, potęga polityczna, łacina
wojowników
pracujących - chłopi + mieszczanie
Ludzie powinni postępowac w g zasad: et major idei gloria, memento mori, asceza
Pojęcie utopii społecznej.
Idealna organizacja społoczeństwa stworzona na zasadach całkowitej egalitarności sprawiedliwości i solidarności. Pierwsze projekty utopii już w starożytności najsłąwniejsza Tomasz morus. Próbowano urzeczywistnić w socjaliżnie jednak z założenia niemożliwa do zrealizowania
Procesy desakralizacji w okresie renesansu - nowe idee społeczne.
W okresie renesanu z powodu awansu grup społecznych takich jak mieszczaństwo oraz rozwoju nauk nastapoło odejście od teologicznego spojrzenia na świat i zmiana paradygmatów społecznych. Pojawiły się nowe świeckie teorie organizacji społecznej , często będące utopiami.głoszącymi hasła egalitarne. Pojawił się antropocentryzm - skupienie się na człowieku, odejście od tradycji.
PiWO jako przejaw zmierzchu epoki absolutyzmu w Europie.
Mieszczanie jako klasa awansująca stawała się coraz bogatsza. Władcy często potrzebowali środków pieniężnych na prowadzenie wojen itd. Więc zapożyczali się u mieszczaństwa. Władcy z powodu barku środków płacili za weksle nadawanymi prawami i wonnościami. Mieszczaństwo posiadało ich coraz więcej i następowała Atrofia - zanik władzy absolutnej, władca został zastąpiny przez trójpodział.
Podstawowe założenia społeczeństwa informacyjnego.
Społeczeństwo w którym podstawowe znaczenie ma nadawanie przekaz i odbieranie informacji.. Cechami tego społ jest płynność rynku pracy, wysko rozwinięty sektor usług zwłaszcza związanych z 3P, gospodarka oparta na wiedzy, wysoki poziom skolaryzacji społeczeństwa, wysoki poziom alfabetyzmu funkcjonalnego w społeczeństwie, postępujący proces decentralizacji społeczeństwa, renesans społeczności lokalnej, urozmaicanie życia społecznego
Dyferencjacja społeczeństwa na kognitariuszy i plebejuszy.
Kognitariusze - ludzie o wysokim poziomie inteligencji ludzie poszukujący umiejący nadawac przetwarzać i odbierać informacje, nadążający za zmianami w świecie
Plebejusze - ludzie z niskim ilorazem inteligencji, nie potrafiący ani odbierać ani przekazywac informacji
Oprócz tego są jeszcze digitariusze pośredni umiejący odbierać ale nie potrafiący nadawac inforamcji
Kapitał edukacyjny w społeczeństwie informacyjnym.
Jest przyczyna rozwarstwienia społ w S.I, jego skutkami jest przemoc symboliczna polprofesjonalizacja, specjalizacja usług, cigła edukacja, wiedza szkolna 5-7 lat rywalizacja koniecznośc uaktualniania swojej wiedzy
Pojęcie poliprofesjonalizacji i jej konsekwencje społeczne.
Poliprofesjonalizacja - wykształcenie w wielu zawodach, zdobywanie ulepszanie i uzupełniane swojej wiedzy ciągłe kształcenie się. W społeczeństwie skutkuje to duża płynnością rynku pracy, zmiejszeniem się i mniejszym zagrożeniem bezrobociem itp.
Rodzaje kontaktów kulturowych i ich krótka charakterystyka.
Podbój -
Mieszanie się kultur -
Imperializm kulturowy -
Pułapki globalizacji.
-rozpad państw narodowych;
-kwestie obywatelstwa
-migracje
-konflikty międzyrasowe i między etniczne
-napięcia między prawami człowieka i obywatela
-powstanie i rozrastanie się globalnych dysproporcji, w wyniku czego znaczna część kapitału należy do niewielkiej liczby państw, stanowiących globalne centrum, a niewielka część kapitału do krajów peryferyjnych.
-Często podkreśla się, że globalizacja zagraża ciągłości i autentyczności państw narodowych, ich niezależności, jak również niszczy lokalną kulturę i tradycje. Prowadzi to do powstawania i rozwoju ruchów antyglobalistycznych
Globalizacja - jako proces zmian społecznych, ekonomicznych i politycznych.
Zmiany społeczne:
-pojawienie się w globalnych wzorów konsumpcji i konsumeryzmu
-upowszechnienie się kosmopolitycznych stylów życia
-wzrost zagrożeń zdrowotnych o zasięgu światowym, jak np. AIDS
-szerzenie się koncepcji praw człowieka oraz przepływ idei między religiami świata.
-pojawienie się igrzysk sportowych o zasięgu światowym, takich jak olimpiady, międzynarodowe mistrzostwa piłki nożnej i turnieje tenisa;
Zmiany ekonomiczne:
-rozszerzanie się systemu kapitalistycznego
-transformacja lokalnych gospodarek w jeden globalny system
-rozwój technologii informacyjnej
-rozwój międzynarodowych korporacji
Zmiany polityczne:
-powstanie organizacji międzynarodowych : Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Światowa Organizacja Handlu. Organizacje te wpływają na gospodarkę światową, a przez to ograniczają niezależność państw narodowych. W tym kontekście często wynienia się również Unię Europejską
-powstanie ogólnoświatowych ruchów politycznych, np. marksistowskich
-ograniczenie suwerenności państw narodowych; rozwój globalnego systemu wojskowego;
Socjologia stosunków międzynarodowych - elementy składowe i przedmiot badań.
SSM wywodzi się od soc empirycznej. Zajmuje się różnymi aspektami funkcjonowania podmiotów : państwa i organiazje międzynarodowe, pojedynczy wpływowi ludzie np. głowy państw miliarderzy,g etniczne, narody, grupy wyznaniowe instytucje kościelne, cywilizacje i ich agendy. Ujęcia badawcze problematyki socjologii stosunków międzynarodowych:
Podmiotowe: analiza przez pryzmat podmiotowy
Problemowe - w jaki sposób rozwiązywane są problemy
Strukturalne - bada te czynniki społeczne które sprzyjają ładowi pluralistycznemu
Systemowe - Bada w praktyce w jaki sposób czynniki wpływaja na ład społ polityczny
Podejścia badawcze SSM
Kulturowo antropologiczne - społeczeństwo, człowiek jak traktowane grupy jednostki w społ
Państwowo Polityczne - państwo jako dobro nadrzędne
Strukturalno Funkcjonalne - nacisk na zjawiska powiązań tworzących strukturę zależności między uczestnikami
Systemowe - stosunki międzynarodowe jako system powiązanych elementów i zależności, zarówno państwo obywatele i system
Pyzatym ujęcia mikro i makro strukturalne.
Rodzaje kulturowych kontaktów w stosunkach międzynarodowych.
Podboje - procesy opierające się na rywalizacji konkurencji tendencji do dominacji, podboju często przy uzyciu siły militarnej
Kolonizacje - najazd jedneg grupy na terytorium zajęte przez inne zbiorowości zorganizowane we własne struktury i systemy. Zazwyczaj dominacja grup bardziej rozwiniętych
Aneksja- polega na przyłączeniu części lub całego terytorium należącego do konkretnej grupy rasowej, etnicznej lub językowo-wyznaniowej do obszaru państwowego należącego do innej zbiorowości narodowej
Emigracja - Przemieszczenie przestrzenne jednostek lub grup z jednego obszaru terytorialnego na drugie, główna orma k.k. w dzisiejszym świecie
Naród - jego socjologiczne rozumienie.
Wytworzona historycznie wielka zbiorowość społeczna mająca charakterystyczny dla niej typ organizacji społecznej, właściwy dla społeczeństwa przemysłowego oparty na rozwiniętej i sformalizowanej organizacji politycznej wspólnocie kultury tradycji i często języka powszechnej piśmienności i dużej ruchliwości społecznej
Naród - wspólnota powstała na gruncie historycznym, terytorium, życia ekonomicznego, przejawiająca się w świadomości narodowej jego członków.
Naród musi oprzeć się nie na klasach i warstwach, ale na wspólnym terytorium, na ruchu pieniądza, towarów itd., na wspólnym obywatelstwie (naród w tym ujęciu pojawia się po Rewolucji Francuskiej)
Inne koncepcje narodu:
uwypuklenie czynników kulturowych (patrz: Kłoskowska)
kształtowanie narodów europejskich trzeba badać od XV wieku
dojrzewanie narodów - wielka rola nacjonalizmu, który oznaczał centralna kontrolę nad kulturą, co prowadziło do utworzenia jednego języka, historii, sztuki, tworzenia się praktycznej tradycji obejmującej wszystkich żyjących na terytorium państwowym.
W literaturze polskiej jest 5 interpretacji narodu:
wspólnota terytorialno - ekonomiczna
wspólnota historyczna
wspólnota polityczna
wspólnota kulturowa
wspólnota psychiczna
Kulturowa i polityczna koncepcja narodu.
Politologiczna koncepcja narodu - naród jako wspólnota polityczna, wykształcona ze wspólnoty plemiennej przez wykształcenie instytucji państwowych, które mogą obejmować więcej grup postplemiennych, przystępuje do tworzenia wspólnego narodu (jednolita kultura, oświata, gospodarka, oraz poczucie odrębności w stosunku do innych narodów)
Koncepcja kulturowa - kształtowanie się w toku rozwoju historycznego społeczności, które tworzą własna kulturę (język, sztukę, obyczaje, działalność gospodarczą, tradycje), a jej członkowie uczestniczą w tej kulturze - łączy ich wspólnota kultury i wspólna ideologia
Naród to zbiorowość która mniej lub bardziej podporządkowana jest pewnemu modelowi, typowi idealnemu: Cechy narodu:
wspólny język
terytorium to ziemia ojczysta
dziedzictwo kulturowe traktowane jako własne
bogata symbolika kulturowa
przeświadczenie o wspólnym pochodzeniu etnicznym
poczucie wspólnoty między ludźmi z odrębnych klas
poczucie odrębności, autonomii politycznej
posiadanie charakteru narodowego (osobowość podstawowa, cechująca wszystkich członków danego narodu)
wspólny zasób uczuć i myśli
poczucie wspólnej przeszłości (historia, tradycja)
Obiektywne i subiektywne czynniki narodowotwórcze.
język, - państwo- chroni zbiorowość przed zagrożeniami zewnętrznymi pozwala jej prowadzić aktywną politykę wobec innych narodów , -
gospodarka - sieć stosunków i współzależności ekonomicznych tworzy organizm gospodarczy narodu i jego wewnętrzny rynek , umożliwiając nawiązywanie kontaktów między różnymi grupami ludnościowymi i regiomani kraju, -
elementy społ - kulturowe - obejmują uczestnictwo zbiorowości w wartościach kulturowych w systemach norm moralnych obyczjowych w stylu życia. -
świadomość narodowa jest zjawiskiem wewnętrznie złożonym. Składają się na nią różne elementy: przekonania wartości oceny. -
charakter narodowy - sa to pewne wartości psychiczne osobowościowe polityczne kulturowe powstałe na gruncie losów społeczności narodowej
Grupy etniczne
Grupa etniczna - społeczność, której tożsamość kulturowa związana jest najczęściej z określonym terytorium etnicznym. Można o niej mówić, gdy:
jest zespół cech tworzących dopiero warunki formowania się narodu
cechy te tworzą świadomość i doprowadzają do powstania narodu
silne zespolenie historycznych losów, uwarunkowań geograficznych i ekologicznych powoduje zrodzenie się wspólnej tożsamości kulturowej pod wpływem wspólnoty świadomości jej organizacyjnego wyrazu (np.: państwo)
nie jest to w pełni grupa (bo nie zawsze istnieje poczucie przynależności), ani kategoria społeczna (nie zawsze wspólne pochodzenie i kultura, ale tylko przekonanie o takiej wspólnocie)
Podział grup etnicznych na:
pierwotne - które po przeniesieniu z jednego społeczeństwa do drugiego chcą nadal funkcjonować w społeczeństwie jako zamknięte ugrupowania, umiejące zaspokoić podstawowe potrzeby swoich członków
wtórne - ich członkowie częściowo uczestniczą bezpośrednio w społeczeństwie przyjmujących np.: w kwestiach ekonomicznych, a częściowo pośrednio, przez grupę etniczną (np.: kwestie towarzyskie)
Grupy etniczne to np.: imigranci, koloniści, narody żyjące we własnym państwie, narody żyjące na własnym terytorium narodowym, ale w obrębie obcych państw. Grupa etniczna może być narodem albo narodowością.
Mniejszości narodowe i etniczne
Mniejszości narodowe - to grupa etniczno-narodowa nie posiadająca własnej formy państwowości lub posiadająca ją, ale zamieszkująca w granicach innego państwa. Typy mniejszości wyróżniamy w oparciu o kryteria: aspiracji (do utworzenia państwa), identyfikacji z krajem zamieszkania, miejsca zamieszkania, położenia prawnego. Członkowie mniejszości pragną zachować swoją odrębność i przekazać ją dzieciom.
Mniejszości etniczne - żyje w obrębie narodu, społeczeństwa , jej członkowie genezy swej przynależności dopatrują się we wspólnej historii, wspólnych przodkach , tworzą sieć organizacji i nieformalnych stosunków społecznych, które zachęcają do pozostawania w grupie , posiadają własne symbole związane z poczuciem odrębności.
Procesy narodowo oraz państwowo-twórcze
W procesach kształtowania się narodów posiadających własne państwa, wyróżnia się w socjologii następujące modele procesów narodotwórczych:
- Burżuazyjno-demokratyczny- klasyczna droga rozwoju europejskich narodów w okresie przechodzenia z fazy feudalnej do kapitalizmu. koniec XVIII w - reorientacja wartości politycznych, zniesione dysproporcje stanowe. społeczeństwa o relatywnie wysokiej homogeniczności kulturowej i długich wcześniejszych tradycjach historycznej jedności jak Francja Anglia Polska.
- Burżuazyjno-konserwatywny - przeobrażenie istniejącego państwa feudalnego lub też jednoczenie szeregu rozdrobnionych państw feudalnych w jeden organizm państwowy i tworzenie na gruncie tego organizmu nowej więzi narodowej.
- Postkolonialny - kraje i demokracje tworzone na terytoriach zdominowanych przez europejskie bądź azjatyckie (japońskie, chińskie) wpływy kolonialne. Wytwarzanie się narodów z różnorodnych, bardzo dalekich od siebie pod względem języka, kultury, religii itp. plemion i szczepów, przy czym zróżnicowanie to - choć w poszczególnych krajach niejednakowo silne - przewyższa na ogół zróżnicowanie dawnych krajów europejskich
- Burżuazyjno-osadniczy- kraje o imigracyjnym rodowodzie, powstałe na zrębach kolonialnej administracji. Najważniejszym czynnikiem wzrostu integralności terytorialnej i kulturowo-narodowej było w tych krajach państwo. Cechą wspólną wszystkich narodów-państw postimigracyjnych jest istnienie silnej, dominującej grupy, wnoszącej do nowego społeczeństwa pewien zespół podstawowych wartości kulturowych i ideologicznych, w tym wspólny język administrację zdominowaną przez względnie jednorodną kategorię społeczną, system wierzeń.
- Socjalistyczny - początek w Rosji po Rewolucji Październikowej, Ślepa odnoga - spełnił on swoją integracyjną, narodowo-twórczą i państwowo-twórczą rolę ale nie udało się stworzyć do końca społeczeństwa
Więź społeczna i jej elementy składowe.
jest to ogół związków i zależności zachodzących między jednostkami igrupami społecznymi.
Rodzaje więzi:
spontaniczna (naturalna) np. między krewnymi
zrzeszeniowa (stanowiona dobrowolnie) przystępowanie do grup zbiorowości
przymusowa (stanowiona z zewnątrz narzucona) np. służba wojskowa
Analiza dynamiczna:
styczność przestrzenna
bezpośrednia
pośrednia
styczność i łączność psychiczna - jest to pewien rodzaj zainteresowania a później na tej podstawie może powstać łączność psychiczna (nie zawsze są to emocje pozytywne )
styczność społeczna
co najmniej dwie osoby
wartość (materialna lub idealna)
akty czynności (elementarnej)
wzajemne oddziaływanie (interakcje)
Dwa zespoły działania społeczne:
met. pozytywnego nakłaniania np. prośba zachęta obietnica nagroda
met. negatywne przymusu np. groźba szantaż przemoc fizyczna
Stosunki społeczne - pewne usystematyzowane zespoły wzajemnych oddziaływań koncentrujące się wokół jakiejś wartości np. stosunki pracy (wartością jest praca). Stosunki społeczne mają na ogół charakter asymetryczny i przyjmują charakter zależności społecznych.
Instytucje społeczne - muszą wystąpić:
Ludzie
Zespoły działań
Urządzenia środki materialne
Specjalne idee społeczne np. starosta roku
Postawa społeczna i jej komponenty.
Postawa społeczna - jest to względnie stały stosunek oceniająco - emocjonalny do przedmiotów wyrażający się w kategoriach pozytywnych, negatywnych lub neutralnych.
Trzykomponenty struktury postawy:
komponent poznawczy → komponent ocenieająco - emocjonalny → komponent behawioralny (wyrażający się w zachowaniu).
Interakcjonizm symboliczny w wersji dramaturgicznej.
Interakcjonizm symboliczny w wersji teorii wymiany.
teoria socjologiczna, wg której kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wszelkich procesów oddziaływań zachodzących między ludźmi
Państwo i władza państwowa.
Państwo - wielka zasadniczo suwerenna instytucja polityczna, obejmująca swoim zasięgiem obszar całego państwa i wszystkich jego członków, wyposażona w prawo stosowania legalnego przymusu
Władza państwowa (polit.) — typ władzy uniwersalnej, ogólnospoł., obejmującej ludzi zamieszkujących określone terytorium, sprawowanej przez specjalny aparat, wyodrębniony od ogółu ludności; władza państwowa opiera się w ostateczności na groźbie użycia przemocy fiz. w formach przewidzianych prawem, przy czym rządzący mają współcześnie monopol dysponowania siłą fiz. (faktyczna moc); ich władzę wspiera tytuł do rządzenia (autorytet), pochodzący z legitymacji kompetencyjnej (→ prawowitość; władzy) oraz z legitymacji ideologicznej, zwł. z przekonania, że rządzący działają mądrze i słusznie na rzecz społeczeństwa.
Każda władza państwowa opiera się po części na mocy, po części na autorytecie instytucjonalnym organów władzy państwowej.
Legitymizacja władzy. Trzy typy prawomocnego panowania (wg M. Weber).
Legitymizacjai- uznanie czyjegoś prawa do sprawowania władzy i podporządkowania się jej
Typy panowania
-charyzmatyczne- przywódca posiada szczególne cechy osobiste dzięki którym ludzie są mu posłuszni i uzają jego autorytet. Szególnie w ruchach religijnych
-tradycyjne- opiera się na zwyczaju i tradycji. Uznaje się zwierzchność ponieważ istnieje od zawsze. Najczęściej w monarchiach
-legalne (racjonalne)- opiera się na normach prawnych i kompetencji osób sprawujących władzę na mocy tych norm.
Totalitaryzm - jego społeczne znaczenie i zagrożenie.
Totalitaryzm - system antydemoktayczny , dążący do zastąpienia wszystkich instytucji demokratycznych osobą wodza i totalnej kontroli społeczeństwa. Stworzony przez Mussoliniego „totalitarno” był zaprzezeniem „fragmentario” - rozczłonkowania miał zjednoczyć i wzmocnić społeczeństwo. Totalitaryzm wymaga nie tylko podoprządkowania się ale także przyjęcia oficjalnej ideologii i publicznego manifestowania jej. Podstawowym czynnikiem utrzymującym ład jest rozwinięty aparat policji państwowej stosującej srodki przymusu wobec obywateli oraz brak wolnych mediów. Zagrożeniem systemu totalitarnego jest pozbawienie społeczeństwa PIWO, nierówności społeczne, poczucie wyzysku, zagrożenie bezrobociem
Zamachy stanu - golpe de Estado i pronunciamiento.
Golpe De estado - krwawy zamach stanu, godziny policyjne timarchia
Pronunciamento - bezkrwawy zamach często nie dla zdobycia władzy ale usunięcia starej
Demokracja i jej ograniczenia.
- rozrost biurokratycznego aparatu państwowego
-wycofanie się państwa z jednego rodzaju działalności skutkuje poszerzeniem innego ich rodzaju
-rozrost ochlokracji
-brak dojścia do konsensusu rodzi długie spory
-erystyka wprowadzanie w błąd
Demokracja ateńska.
Rządy ludu, demos kratos najpierw Ateny
-udził wszystkich obywateli rządzeniu państwem
-równość obywateli
-wolność jednostki
-aktywne uczestnictwo w życiu publicznym
problemy - kosztowna, urzędnicy na rok tylko mężczyźni
Podstawowe wartości demokratyczne.
Wolność jednostki stała się znaczącym problemem współczesnego świata. Nadal istnieją
państwa, np. Chiny, Korea Północna czy Kuba, w których są ograniczone m.in. wolności słowa,
zrzeszania się i wyznania.
Równość oznacza zapewnienie obywatelom podobnych warunków życiowych, np. w dostępie
do dóbr materialnych, zaspokajających podstawowe potrzeby życiowe (np. żywność, ubranie),
oraz do dóbr niematerialnych (np. kultura, edukacja).
Sprawiedliwość polega na tym, że każdy członek grupy społecznej powinien otrzymywać to,
co mu się należy. Treść i zakres tego pojęcia zmieniały się w zależności od warunków społeczno - historycznych.
Społeczeństwo demokratyczne charakteryzuje się uznawaniem różnych wartości. Niejednokrotnie
są to wartości sprzeczne, jeśli jednak nie zagrażają one nikomu, to nie można ich dzielić
na lepsze lub gorsze.
Wybór wartości jest prawem każdego obywatela i ani państwo, ani społeczeństwo nie mogą
mu narzucić bądź ograniczyć ich wyboru.
Wolność równość godność człowieka sprawiedliwość uzanie, pluralizm, tolerancja, porządek i efektywność suwerenność narodu,wybory źródło legitymizacji władzy, prawa mniejszości
Kultura polityczna.
To ogół postaw i poglądów społeczeństwa grup i jednostek wobec polityki charakterystycznych dla danego okresu i ukształtowanych pod wpływem tradycji historycznych.
Typy K. P.
-zaściankowa - ograniczenie zainteresowań politycznych jedynie do spraw najbliższych - rodzia i miejscowość
-podporzadkowania - jednostki i grupy są zainteresowane systemem politycznym, jednak dominuje podporządkowanie decyzjom władz, zazwyczaj w sys. Autorytarnych
-uczesnictwa - aktywne uczestnictwo większości jednostek i grup w życiu publicznym, charakterystyczna dla ukształtowanych demokracji
Socjalizacja polityczna.
proces permanentnego kształtowania świadomości politycznej, postaw politycznych, kultury politycznej jednostki poprzez przejmowanie informacji od innych podmiotów oraz własną aktywność intelektualną i praktyczną. Wyróżnia się trzy podejścia do procesu socjalizacji politycznej. Według stanowiska psychologicznego akcentuje się podstawową rolę jednostki nabywającej wiedzę i umiejętności oraz kształtującej swoją osobowość, natomiast według stanowiska socjologicznego zakłada się, iż to społeczeństwo lub grupy społeczne określają i narzucają jednostce normy, zachowania itp. Trzecie stanowisko - socjopsychologiczne wskazuje na dualistyczny charakter procesu polegającego zarówno na oddziaływaniach zewnętrznych oraz samodzielnym analizowaniu przez jednostkę obszarów wiedzy i praktyki politycznej, wraz z eliminacją treści i doświadczeń sprzecznych z jej osobowością, wiedzą itp.5 Głównymi podmiotami socjalizacji politycznej są partie polityczne, instytucje państwowe, organizacje państwowe i społeczne, rodzina, szkoła, kręgi towarzyskie jednostki, autorytety polityczne, media itp. Podmioty te podzielić można na: polityczne i quasi-polityczne, formalne i nieformalne, legalne i nielegalne, przekazujące treści zgodne lub niezgodne z potrzebami i normami sytemu politycznego, oddziałujące w sposób bezpośredni i pośredni itp.6 Za determinanty socjalizacji politycznej uznaje się uwarunkowania: systemowe, środowiskowe i osobowościowe.
Charakterystyka podstawowych elementów składowych globalizacji.
-wzrastające tempo ogólnoświatowego przepływu technik dóbr usług kapitału siły roboczej środków komunikacji i idei
-rozwój ponadnarodowych instytucji i organizacji technicznych ekonomicznych socjalnych politycznych kulturowych naukowych i artystycznych
-położenie kresu izolacji poszczególnych społeczeństw oraz nasielnie się zewnętrznych wpływów na wszystkie sfery życia
-pojawienie się potężnych korporacji międzynarodowych
-łatwiejsza i szybsza komunikacja, wzrost wiadomości i świadomości
Konflikty społeczne - ich charakterystyka, elementy składowe.
Konflikt społeczny to walka ludzi reprezentujących odmienne wartości lub walka o dostęp do statusu, władzy lub ograniczonych dóbr, w której to walce celem pozostających w konflikcie stron jest nie tylko osiągnięcie pożądanych wartości, ale też zneutralizowanie, ograniczenie lub wyeliminowanie przeciwników.
Podział konfliktów:
a) na interpersonalne i grupowe (małe grupy: mikrokonflikty, duże: makrokonflikty)
b) ze względu na ich treść i formę: ekonomiczne, polityczne, ideologiczne, religijne
c) ze względu na formę: racjonalne i nieracjonalne, jawne i ukryte, zorganizowane i niezorganizowane
d) porządkując je względem zasięgu: konflikty ról, konflikty grupowe, konflikty np. etniczne, konflikty międzynarodowe, konflikty między blokami państw
e) ze względu na stosunki między podmiotami: równość podmiotów, nierówność, konflikt między całością a częścią (np. grupą i podgrupą)
Fazy konfliktów:
1) pojawienie się sprzecznych celów, interesów, dążeń, postaw
2) powstanie napięcia społecznego, masowa frustracja, poczucie zagrożenia
3) ostre podziały w wyniku sprzeczności, niechęć, wrogość, uprzedzenia, racjonalizacja sprzeczności, czyli próba ich wyjaśnienia i uzasadnienia
4) jedna ze stron podejmuje walkę; ukryta lub jawna agresja
5) pojawienie się dążenia do zakończenia konfliktu, z powodu: zwycięstwa jednej ze stron, wyczerpania wszystkich uczestników konfliktu, negocjacji i kompromisu
6) pozostają uprzedzenia i urazy, które mogą prowadzić do nowych napięć
Teorie konfliktu wg R. Dahrendorfa i L. Crosera.
Teorie konfliktu Dahrendorfa (dialektyczna) i Cosera (funkcjonalna). Dahrendorf: Społeczeństwa składają się z instytucji, z których najważniejsze to państwo, przedsiębiorstwo, kościół, partia polityczna, związek zawodowy. Grupa sprawująca kontrolę i grupa podporządkowana mają rozbieżne interesy: pierwsza chce utrzymać panowanie, a druga zmienić strukturę władzy. Interesy te są początkowo ukryte, z czasem mogą przekształcić się w jawne. Wtedy z quasi-grup tworzą się grupy interesu.
Coser rozróżnił konflikty funkcjonalne (dotyczą celów, wartości lub interesów, ale nie są sprzeczne z podstawowymi zasadami społecznymi) oraz dysfunkcjonalne względem struktury społecznej (strony przestają uznawać podstawowe wartości systemu). Różne struktury mają różną tolerancję wobec konfliktu. Sztywne narażają się na ich kumulację i później gwałtowny wybuch. W elastycznych istnieją mechanizmy ujawniania się konfliktu i eliminowania źródeł niezadowolenia. Konflikty spełniają pozytywną funkcję względem struktury społecznej (przekształcają w kierunku stabilizacji i integracji), gdy są tolerowane i instytucjonalizowane. Istnieją konflikty realistyczne i nierealistyczne. Pierwsze wypływają z niespełnienia potrzeb w danym systemie, jest zwrócony przeciw rzeczywistym źródłom niezadowolenia. Celem drugiego jest rozładowanie napięcia jednego lub dwóch antagonistów.
Negocjacje pozycyjne i problemowe.
Negocjacje pozycyjne:
Negocjacje, w których strony rywali-
zują ze sobą o podział określonej sumy wartości. Kluczowe
pytanie w negocjacjach pozycyjnych brzmi: „Kto wywalczy
dla siebie najwięcej?”. W negocjacjach pozycyjnych zysk
dla jednej strony oznacza stratę dla drugiej
Negocjacje problemowe:
Negocjacje, w których strony
współpracują, by osiągnąć jak największą korzyść, dochodząc
do porozumienia co do wspólnego interesu. Takie negocjacje
odnoszą się do kreowania wartości i jej podziału. (Negocjacje
problemowe są też czasami nazywane negocjacjami
Pojęcie transformacji jako procesu społecznego.
Transformacja jest różnie definiowanym pojęciem, najprościej można ją ująć jako proces zmian który przebiega rożnie w zależności od jej rodzaju (tranzycja, transgresja czy pass away). Moża wyróżnić kolejne etapy transformacji(różnia się pod wglądem ostrości i gwałtowności i radykalności w różnych typach t.)
1.w pierwszej fazie przyczyniają się zazwyczaj do rozchwiania dotychczasowej równowagi istniejącego stanu (strukturalnego i funkcjonalnego). Stabilny dotychczas ład społeczny ulega stopniowej erozji a komponenty go konstytuujące poddane są krytyce opinii publicznej.Presję opinii publicznej i jej krytyczny osąd istniejącej rzeczywistości społecznej można porównać do okresu inkubacyjnego zapoczątkowującego żmudny proces zmian.
2. Kolejnym charakterystycznym komponentem jest jej wymiar innowacyjny, który przejawia się stopniowym przekształcaniem rzeczywistości zgodnie z założonymi wcześniej procedurami (wprowadzanie czegoś nowego, zastępowanie starych elementów nowymi).
3. Kolejnym walorem jest jej zdolność do rozprzestrzeniania się (dyseminacji) i wywoływania za sprawą swoich możliwości innowacyjnych powszechnie odczuwalnych reperkusji.
4.Możemy mówić wtedy o stanie nasycenia wprowadzanych zmian i ich nieodwracalności. Moment wygaszania (zanikania) możliwości transformacyjnych badanego czynnika do zmiany danego
Transformacja typu pass way, tranzycyjna i transgresyjna.
Transformacja - radykalna zmiana społeczna zwrot historyczny długofalowa zmiana społeczna
- Pass away - łagodne przejście państwo opiekuńcze gwarantuje ze zmiany będą łagodne dla społeczeństwa
- tranzycyjna poważne przejście pełne napięć i konfliktów, rywalizacja
-transgresyjna - gwałtowna dynamiczna, zaskakujące rozwiązania
Wyjaśnij istotę współczesnych przemian opartych na relacji jedność - wielości.
Procesy integracyjne i koercyjne zachodzące we współczesnych społeczeństwach.
Procesy integracyjne i koercyjne można podzielić wg. procesów społecznych:
procesy intrapersonalne - zachodzące w osobowości człowieka (np. samokształcenie);
procesy zachodzące pomiędzy dwoma jednostkami (przystosowanie,.);
procesy zachodzące między jednostką a grupą (podporządkowanie, identyfikacja,);
procesy zachodzące między grupami (współpraca, pokojowe współistnienie, wzajemna pomoc, tolerowanie się,);
procesy zmieniające organizację i strukturę grup (rozwój, reorganizacja, , ruchliwość społeczna, modernizacja).
Cholera za mało tego
Koncepcja systemów światów wg I. Wallernsteina.
Dotyczy charakteru zmian spowodowanych procesami globalizacji. Globalizacja prowadzi do wzajemnego uzależnienia się wszystkich krajów - powstaje jeden system światowy. Swiatowy system gospodarczy jest obszarem nierówności i wyzysku. Kraje najobficiej zaopatrzone i najbardziej rozwinięte wyzyskują gospodarczo kraje słabsze, traktując je jako źródło siły roboczej surowców. CENTRUM - kraje bogate wysoko uprzemysłowione sprawują kontrole nad większością zasobów finansowych i produkcyjnych świata. PERYFERIE - kraje zaliczane do 3 świata. Ubogie , mało zasobów produkcyjnych, nie są konkurencyjne na rynkach światowych. Uzależnione od krajów należących do centrum, nowych technologi, ich rynków i pomocy finansowej. PÓŁPERYFERIE -pomiędzy, odnoszące sukcesy kraje pozaeuropejskie, jak równiesz postkomunistyczne europejskie.
Procesy kształtowania stosunków międzynarodowych - wymiar globalizacji/lokalności.
GLOBALIZACJA
- korporacjonizm
-unifikacja rynków
- kumulacja i koncentracja kapitału
LOKALNOŚĆ
- regionalizm
- lokalność wspólnot etnicznych, rasowych
Pozatym glokalność - oznacza tendencję zmierzającą
do tworzenia globalnej, zintegrowanej sieci rozmaitych lokalnych skupisk
kulturowych rozumiana jest jako tzw. podejście mieszane, uwzględniające zarówno korzyści jakie płyną z globalizacji (m.in. korzyści skali, standaryzacja itd.), jak i
uwarunkowania lokalne, które w przeważającej mierze są uwarunkowaniami
socjokulturowymi
Procesy unifikacji i uniwersalizacji w stosunkach międzynarodowych.
Procesy uniwersalizacji ida w parze z zjawiskami utrzymywania się podziałów i wąskich rodzajów solidarności grupowej, więc istnieje wiele złożonych rodzajów wiezi i tożsamosci . Najogólniejszym rodzajem tozsamożsamości jest identyfikacja z państwem, społeczeństwem obywatelskim oraz zespołem symboli kulturowych i państwowo-narodowych. Jeszcze wyżej w sensie ogólności lokują się ponadnarodowe i ponadpaństwowe rodzaje tożsamości. Uniwersalizacja świadomości tych tożsamości towarzyszy zazwyczaj procesom wzrostu jedności politycznej bądź kulturowej, zwłaszcza językowej i religijnej. Dużą rolę w procesach uniwersalizacji świadomości odgrywają uniwersalne religie i tworzone przez nie Kościoły oraz jezyk i kody komunikacyjne narzucane przez środki masowej komunikacji.
Procesy dominacji i podporządkowania.
Relacje między narodami, rasami, państwami czy cywilizacjami kształtują się na zasadzie równorzędności bądź nierównorzędności ze względu na asymetryczne położenie z uwagi na dostęp np. do surowców naturalnych, szlaków komunikacyjnych, rynków finansowych bądź zbytu towarów a także w sferach wpływów militarnych, kulturowych i politycznych. wielkość terytorium i zamieszkującej je populacji, poziom rozwoju technologicznego, rozmiar armii czy zakres kapitału inwestycyjnego. Asymetria tsych państw może być niwelowana przez prowarzdona przez nie aktywną politykę międzynarodową. Stosunki dominacji i podporządkowania najczęściej były i SA narzucane przemocą jednak nie musza przybierać za każdorazowo militarnego przymusu , mogą wyrazić się też w działaniach pozamilitarnych np. politycznego nacisku.
Współczesnie relacje dominacji podporządkowania można sprowadzić do kilku podstawowych wymiarów
1.militarny - relacje między państwami narodami kształtowane są na płaszcyznie dwustronnej trzystronnej lub wielostronnej zależnie od potencjału militarnego. Dziś największe znaczenie ma technologia uzbrojenia. Militarny wymiar dominacji występuje w kilku układach: A. Między blokami politycznymi B. utrzymania zależności między grupami religijnymi. C. między dwoma państwami D.Utrzymania zależności róznych grup w obrębie jednego państwa
2.Wymiar polityczny- Utrzymanie wpływu na decyzje rządów innych państw
3.Ekonomiczny. uzależnianie innych mniejszych uboższych mniej rozwiniętych krajów na drodze legalnych operacji finansowych i umów handlowych, kontroli technologicznej czy kapitałowej, wypierania zagranicznych firm z własnego bądź obcego terytorium.
4.Kulturowy. lepsza pozycja niektórych krajów dzięki rozpowszechnianym przez nie standardom językowym, obyczajowym, estetycznym czy technologicznym.
Dymorfizm społeczny i jego konsekwencje.
Dymorfizm społeczny - dwoistość, ambiwalencja zachowań, która najczęściej występuje w społeczeństwach totalitarnych, monistycznych. Zachowania i deklaracje oficjalne (to, co mówią jawnie) są odmienne od zachowań nieformalnych (ukrytych), które odzwierciedlają prawdziwe sądy i opinie ludzi, jak również w zależności od tego kto jest naszym partnerem to nakładamy różne normy moralne /czy państwo czy os. prywatna/. Konsekwencjami dymorfizmu jest przekonanie o unikalności etosu, opinii i postaw ujawniających się we własnej małej grupie. Rozproszone i wzajemnie izolowane mikrostruktury nie są w stanie zagregować się w struktury wyższego rzędu i nie mogą zaistnieć na scenie życia publicznego.
Funkcjonowanie elit wg G. Mosca, V. Pareto i K. Mannheima.
Mannheimer: główne typy elit: elity polityczne, organizatorskie, intelektualne, artystyczne, moralne i religijne. celem elit politycznych i organizatorskich jest integrowanie wielkiej liczby dążeń indywidualnych, rola elit intelektualnych, artystycznych i moralno-religijnych polega na sublimowaniu energii psychicznej, której społeczeństwo nie zdołało wyczerpać w pełni w codziennej walce o byt, drogą pobudzenia do zdobywania wiedzy obiektywnej, a także do introwersji, introspekcji, kontemplacji i refleksji. Funkcje elit politycznych i gospodarczych sprowadzają się do tworzenia warunków do racjonalnego, planowego działania, nie ograniczającego praw i szans rozwoju innych społeczeństw obywatelskich. Rola elit intelektualnych związana jest najczęściej z określonym typem racjonalnej organizacji społecznej i z zespołem planowanych, uporządkowanych urządzeń kulturowych, głównie instytucji stojących na straży ładu aksjologicznego i normatywnego
Mosca: Ujmował elitę ściśle w sensie elity władzy, klasy politycznej. Elita władzy spełnia wszystkie cechy klasy społecznej:
jest wewnętrznie zintegrowana, wyizolowana od reszty społeczeństwa, skupia ważne kapitały społeczne (władzę, bogactwo, prestiż społeczny - choć nie zawsze), wspólny styl życia,
więzy towarzyskie i pokrewieństwa w obrębie własnego kręgu, poczucie wyższości społecznej,
Pareto : posługiwał się dwiema koncepcjami elit. Pierwsza z nich odnosiła się do elit w szerokim tego słowa znaczeniu i obejmowała wszystkich ludzi, którzy w danym społeczeństwie swoją działalnością osiągają szczególne rezultaty w różnych sferach, np. w nauce, sztuce, uprawianym zawodzie itp. Tak pojętej elicie przeciwstawiał on pozostałą część społeczeństwa. Druga koncepcja w teorii elit V. Pareto odnosiła się do elity rządzącej, wyłonionej z szeroko pojmowanych elit, a więc do elity władzy. Uważał on, że społeczeństwo dzieli się najogólniej biorąc — na pozaelitarne warstwy niższe i na warstwę wyższą, które tworzy elita dzieląca się z kolei na rządzącą i nierzadzącą elitę. Prawo cyrkulacji elit - każda elita władzy po jakimś czasie wyczerpuje swój potencjał i nie jest w stanie dłużej efektywnie rządzić, rutynizuje i wypala się, przestaje gwarantować rozwój. Tymczasem w masach zaczynają pojawiać się jednostki wybitne. Są wówczas dwa wyjścia - aktualna elita władzy dopuści te jednostki do władzy lub wymiana elit dokona się w sposób rewolucyjny. Cyrkulacja elit ma ochronić społeczeństwo przed rewolucją.
Stratyfikacja społeczna w ujęciu Davisa-Moore'a.
Stratyfikacja - termin przy opisie społeczeństw w których istnieje nierówny podział dochodów władzy prestiżu oraz innych pożądanych dóbr (uwarstwienie). Davis i Moore - Funkcjonala teoria stratyfikacji - nierówność poziomów udziałów w dobrach materialnych i prestiżu zapewnia zajmowanie najważniejszych pozycji przez najbardziej kwalifikowane osoby które kompetentnie wypełniają swoje zadania. Założenie jest ze każdy ma takie same szanse osiągnięcia pozycji, zależy to tylko od talentu i pracy jednostki.
Typy panowania.
Trzy główne typy panowania:
Charyzmatyczne, oparte na właściwościach psychicznych jednostek lub ich zespołów. Ten typ panowania posiada swoje uzasadnienie w wyższości kulturowej, ideologicznej bądź intelektualnej atrakcyjności niektórych ludzi, ich przedsiębiorczości, zdolności do mobilizowania aktywności innych ludzi lub zespołów, umiejętność narzucenia im swojej woli. Panowanie charyzmatyczne oznacza istnienie takiego rodzaju akceptowanej więzi, w której jednostka lub małe grupki ludzi zajmują pozycję wyjątkową i uprzywilejowaną na mocy akceptacji przez poddanych ich niezwykłości oraz ponadprzeciętnych predyspozycji osobistych; fizycznych, intelektualnych bądź zawodowych. Typ panowania charyzmatycznego występuje zwłaszcza w zbiorowościach religijnych i kulturowych.
Tradycyjne. Wynikający z naturalnej pozycji człowieka w strukturach rodzinnych, lokalnych, wspólnotowych, etnicznych czy narodowych, znajdujący oparcie w tradycji. Typ tradycyjny panowania związany jest z tradycjonalistycznymi strukturami społecznymi. Występuje najczęściej w społeczeństwach agrarnych, rolniczo-chłopskich, ortodoksyjno-zachowawczych, w zbiorowościach plemiennych i etnicznych. Spotykany jest wszakże również w nowoczesnych państwach demokratycznych, pozostawiających w reliktowej formie pozostałości systemu monarchistycznego. Monarchia brytyjska czy tradycjonalizm władzy papieskiej w Kościele katolickim to wyraziste przykłady utrzymywania się modelu panowania tradycyjnego w nowożytnych strukturach państwowych czy kościelnych.
Legalistyczne. Jest to typ panowania ”biurokratycznego”, organizacyjno-instytucjonalnego, oparty na pozycji i roli pełnionej w strukturach racjonalnych struktur władzy. Pochodzi w wyboru lub mianowania i opiera się na autorytecie przypisanym do funkcji społecznej np. prezydenta, premiera, szefa korporacji, prezesa, kierownika, etc. Typ panowania legalistycznego leży najbliżej współczesnego rozumienia demokracji państwowej. Przybiera różne konkretne kształty ustrojów politycznych, wyrastających z jednej bezwzględnie przestrzeganej zasady; wyłaniania ludzi i kategorii sprawujących władzę poprzez mechanizmy wyborów, elekcję delegatów większości, kadencyjności rządu, kompetencyjności jego uczestników, odpowiedzialności prawnej i moralnej przed wyborcami.
Zachowania zbiorowe.
odnoszą się do takich zjawisk społecznych, jak reakcje tłumu, opinii publicznej, ruchów społecznych, rewolucji itp.;
cechy charakterystyczne:
-spontaniczne i zmienne zachowania dużej liczby osób;
-ograniczone i krótkotrwałe;
-niepewna identyfikacja i granice społeczne
-słabe (nowo wytworzone) normy społeczne
Przykłady:
tłum - czasowe i niezorganizowane zgromadzenie jednostek, które znajdują się w bezpośredniej bliskości fizycznej i mają wspólny obiekt zainteresowań;
teorie dynamiki tłumu:
„zarażania się” (G. Le Bon - 1895 r.) - anonimowość i napięcia emocjonalne prowadzą do zjawiska „umysłu zbiorowego”;
konwergencji/„facylitacji” (aktywność podobnych do siebie jednostek);
„wyłaniania się” norm (one nie są narzucane).
plotka - nieformalnie rozpowszechniana i nie potwierdzona informacja z anonimowego źródła (role: „kurierzy”, „interpretatorzy”, „adwokaci” i „słuchacze”);
chwilowe i ekspresywne zachowania zbiorowe:
-„szał” (oddawanie się pewnym zachowaniom z entuzjazmem w krótkim czasie);
-„moda” (styl zachowania popularny w danym czasie, trwa dłużej niż szał).
zachowania masowe:
„opinia publiczna” - zbiorowe poglądy społeczeństwa lub jego części na określone kwestie (wpływ „przywódców opinii”);
„propaganda” - wywieranie wpływu i ukształtowanie opinii publicznej.
„panika” - bezwładna ucieczka przed zagrożeniem (realnym lub wyobrażonym);
„histeria masowa” - szybkie rozprzestrzenienia się strachu wśród grupy ludzi (jest to samonapędzający się mechanizm).
Teoria „wypalenia się wojen” E. Luttwaka