Daktyloskopia jako kryminalistyczna technika identyfikacji osób

WSTĘP

ROZDZIAŁ I Pojęcie daktyloskopii oraz właściwości linii papilarnych

1. Zasada indywidualności linii papilarnych

2. Zasada trwałości linii papilarnych

3. Zasada niezmienności linii papilarnych.

ROZDZIAŁ II Podział wzorów linii papilarnych.

1. Budowa linii papilarnych.

2. Wzory linii papilarnych.

ROZDZIAŁ III Pozyskanie materiału daktyloskopijnego oraz jego zabezpieczenie.

1. Daktyloskopowanie osób.

2. Daktyloskopowanie zwłok.

ZAKONCZENIE ......................…………………………………………………………...

BIBLIOGRAFIA …………………………………………………………………...............

WSTĘP

Już w starożytności odcisk palca był wykorzystywany jako swoisty „podpis”, charakteryzujący swojego właściciela. Zachowały się przekazy, z których wynika, że posługiwanie się liniami papilarnymi jako indywidualnym znakiem rozpoznawczym miało miejsce już w antycznej Babilonii, Grecji, Chinach. Osoby nie potrafiące pisać w starożytnej Grecji poprzez umieszczenie odcisku palca lub dłoni na dokumentach potwierdzali fakt zapoznania się z treściami urzędniczych pism. Natomiast Chińscy i Japońscy garncarze umieszczali na swoich wyrobach odcisk kciuka jako znaku firmowego, który dawał stuprocentową pewność jeśli chodzi o pochodzenie danego przedmiotu.

Daktyloskopia, wśród wielu technik kryminalistycznych, jest zaliczana do klasycznych metod identyfikacji osób. Polega ona na „badaniu kształtu i poszczególnych cech ludzkich linii papilarnych”. Nie ogranicza się w swym zakresie do badania tylko odcisków palców ponieważ linie papilarne to nie tylko odciski palców, ale również inne ślady postawione w skutek odciśnięcia innych części ciała. Jednakże najczęściej pozostawiane i najlepiej rozbudowane są odciski palców. Fenomen tej polega na tym, że nie ma dwóch osób o identycznych liniach papilarnych.

„Ojcem daktyloskopii", jak można go nazwać, był Sir Francis Galton - angielski antropolog, który stworzył pierwszy system klasyfikacji odcisków palców oparty na istnieniu małego trójkątnego obszaru , nazwanego „deltą”. Jednak byli przed nim także inni sławni kryminalistycy, którzy na przełomie XIX i XX w. wnieśli olbrzymi wkład w podwaliny tejże techniki identyfikacji osób.

William Herschel, wnuk słynnego angielskiego astronoma, w 1853 r. wyjechał do Indii gdzie przez 12 lat mozolnie wykonywał swoje badania. Początkowo odbitki linii papilarnych służyły mu jako "podpisy" zabobonnych i niepiśmiennych Hindusów, a potem doprowadziły go do położenia podwalin pod daktyloskopię.

Drugim był niewątpliwie szkocki lekarz Henry Faulds, który w swych listach z Japonii, gdzie pracował w jednym z tokijskich szpitali, opisywał Karolowi Darwinowi podobieństwo linii papilarnych człowieka, małp i lemurów. Opisał je i wyciągnął słuszny wniosek, że posłużyć mogłyby w celach identyfikacyjnych.

Daktyloskopia była początkowo tylko dodatkiem do antropometrii. Antropologiczne metody badań polegające na pobieraniu pomiarów ciała były pracochłonne i niedoskonałe, gdyż wymiary z upływem czasu mogły ulec istotnym zmianom. Antropologia miała jeszcze jeden mankament - była dziedziną pozwalającą jedynie na rejestrację i identyfikację, a daktyloskopia dostarczyła także dowodów.

Dzięki Galtonowi nie zajmowano się teraz całym ciałem, a tylko jego fragmentem, o tyle wiarygodnym, że podlegającym zasadzie 3N:

- niezmienności,

- nieusuwalności, a przede wszystkim

- niepowtarzalności.

Pierwszą osobą , która zastosowała system Galtona w praktyce, był Juan Vecetich - argentyński policjant. Jego sukcesy w wykrywaniu przestępców przyczyniły się do tego, że w 1894 r. argentyńska policja wprowadziła, jako pierwsza, badanie odcisków palców jako podstawową metodę identyfikacji sprawców przestępstw.

ROZDZIAŁ I Pojęcie daktyloskopii oraz właściwości linii papilarnych

"Daktyloskopia" jest terminem, który pochodzi z języka i oznacza: daktylos - "palec", scopein - "oglądać".

Daktyloskopia polega na identyfikacji na podstawie odbitki wzoru linii papilarnych (listewek) dłoni pozostawionych na miejscu zdarzenia. Oprócz daktyloskopii istnieje też podoskopia (traseologia), zajmująca się badaniem odcisków stóp, chejroskopia -skupiająca się na odciskach dłoni oraz chejloskopia badająca ślady czerwieni wargowej.

I. 1. Zasada Indywidualności linii papilarnych

Jak wskazują liczne badania, wieloletnia praktyka daktyloskopijna oraz obliczenia statystyczne „linie papilarne są indywidualne dla każdego człowieka i można przyjąć, że nie ma dwóch różnych osób posiadających identyczny układ linii papilarnych. Także u jednej osoby układ linii papilarnych na jej różnych palcach oraz częściach dłoni i stóp różnią się”. Należy zaznaczyć, iż indywidualność jest najważniejszą cechą linii papilarnych jeśli chodzi o identyfikacje osób.

I. 2. Zasada trwałości linii papilarnych

Drugą, i zarazem uzupełniającą do indywidualności, właściwością linii papilarnych jest ich trwałość. Nie można usunąć ani zmodyfikować odcisków palców. Zapewnia to proces ciągłej odbudowy naskórka, który to w przeciągu około 2 tygodni po uszkodzeniu górnej jego warstwy czy to przez np. przetarcie czy skaleczenie regeneruje się. Zmiany w budowie i kształcie linii papilarnych powstają jednak w skutek uszkodzenia głębszych warstw skóry tj. skóry właściwej lub warstwy rozrodczej. Ślady powstałe w skutek tych uszkodzeń nie znikają nigdy całkowicie, lecz po wygojeniu stają się bliznami, które na stałe cechują ich właściciela i są wykorzystywane do celów identyfikacyjnych.

I.3. Zasada niezmienności linii papilarnych.

Ponad wyżej wymienione trzecią główną cechą linii papilarnych jest ich niezmienność. „Począwszy od ich wykształcenia w życiu płodowym, a kończąc na procesie gnilnym skóry właściwej, linie te zachowują ten sam wzór i szczegóły budowy. Odnosi się to również do cech krawędzi linii papilarnych oraz ułożenia porów”. Należy jednak zwrócić uwagę, że jedyne zmiany jakie zachodzą w budowie linii papilarnych to ich wzrost, który spowodowany jest wzrostem człowieka. Nie zaburza on jednak struktury ani wzajemnych proporcji między poszczególnymi elementami omawianych linii.

ROZDZIAŁ II Budowa oraz wzory linii papilarnych.

Wzór linii papilarnej, jest niepowtarzalny dla każdego człowieka, ale składa się z określonych indywidualnych elementów tzw. minucji.

Tworzą je różne układy linii ciągłych, ich początków i zakończeń oraz odcinków i kropek. Istnieje wiele klasyfikacji minucji począwszy od klasyfikacji Galtona z 1892 roku wyróżniającej cztery ich typy: rozwidlenie, zakończenie, wysepka i oczko. Obecnie stosowana w Polsce klasyfikacja minucji opiera się na wynikach badań Czesława Grzeszczyka i wyróżnia 21 typów minucji.

Nazwa polska	Nazwa łacińska	Symbol
Początek	Initium	J
Zakończenie	Terminatio	T
Rozwidlenie pojedyncze	Bifurcatio simplex	B1
Rozwidlenie podwójne	Bifurcatio duplex	B2
Rozwidlenie potrójne	Bifurcatio triplex	B3
Złączenie pojedyncze	Iunctio simplex	Jn1
Złączenie podwójne	Iunctio duplex	Jn2
Złączenie potrójne	Iunctio triplex	Jn3
Haczyk	Unculus	U
Oczko pojedyncze	Ocellus simplex	O1
Oczko podwójne	Ocellus duplex	O2
Mostek pojedynczy	Ponticulus simplex	P1
Mostek bliźniaczy	Ponticulus gemellus	P2
Punkt	Punctum	Pn
Odcinek	Segmentum	S
Styk boczny	Junctura lateralis	J
Linia przechodząca	Linea intermittens	Li
Skrzyżowanie	Decussatio	D
Trójnóg	Tripus	Tr
Linia szczątkowa	Linea rudimentalis	Lr
Minucja typu 'M'	Minutia M formis	M

Rys. 1 Klasyfikacja typów minucji wg Cz. Grzeszyka:

II.1. Budowa linii papilarnych.

Linie papilarne są to listewki znajdujące się na wewnętrznych powierzchniach palców i dłoni oraz na dolnych powierzchniach stóp. Mają one wysokość od 0,1 do 0,4 mm i szerokość od 0,2 do 0,7 mm i układają się w charakterystyczne wzory.

Aby rozróżnić poszczególne rodzaje wzorów linii papilarnych oraz ich kolejnych klasyfikacji niezbędne jest określenie następujących elementów budowy odcisku palca:

1. delty,

2. terminu wewnętrznego, zwanego też jądrem,

3. terminu zewnętrznego, oraz

4. linii Galtona.

Delta jest to zbliżone kształtem do trójkąta rozwidlenie dwóch biegnących równolegle linii papilarnych. Ramiona delty dzielą wzór linii papilarnych na trzy zasadnicze części: podstawę, rdzeń i pokrywę. Już sam kształt i ułożenie delty indywidualne i może stanowić element identyfikacyjny. Wydzielenie wyżej wymienionych części pozwala na określenie terminu wewnętrznego czyli środka wzoru oraz terminu zewnętrznego czyli punktu rozwidlenia lub rozchylenia w obrębie delty. Linia łącząca oba te punkty jest nazywana linią Galtona. Liczba listewek skórnych przecinających linię Galtona stanowi indeks, który pozwala w późniejszym porównywaniu odcisków palców na wykluczenie lub potwierdzenie tożsamości odcisków znajdujących się w materiale dowodowym z odciskami zebranymi w celach porównawczych.

II.2. Wzory linii papilarnych.

W większości publikacji spotkać można podział wzorów linii papilarnych na trzy podstawowe grupu:

1. wzory łukowe,

2. wzory pętlicowe,

3. wzory wirowe,

oraz szczegółową klasyfikację na poszczególne typy i rodzaje linii papilarnych.

Wzory łukowe są najrzadziej spotykane (ok.6%). Proste charakteryzują się brakiem delty i rdzenia. Wzory łukowe namiotowe różnią się od wzorów łukowych prostych tym, że w centrum mają jeden lub kilka elementów, przeważnie odcinków, które są ustawione pionowo lub ukłonie do podstawy wzoru i tworzą tzw. maszt.

Wzory pętlicowe - występują najczęściej (64%) Wzór taki musi posiadać:

- tylko jedną deltę

- przynajmniej jedną pętlicę

- przynajmniej jedną linię papilarną przecinającą linię Galtona

Wzory wirowe - (30%) charakteryzują się najbardziej złożoną budową. Ich rdzeń tworzą koła elipsy, spirale, pętlice i inne wzory.

ROZDZIAŁ III Pozyskanie materiału daktyloskopijnego.

III.1. Metody pozyskiwania materiału daktyloskopijnego.

Ślady linii papilarnych są na ogół niewidoczne i dlatego istnieje konieczność stosowania różnego rodzaju metod ich ujawniania. Technika Kryminalistyczna wypracowała szereg sposobów wykrywania i zabezpieczania tych śladów. Do najczęściej stosowanych należą metody:

1. optyczno - fotograficzne,

2. mechaniczne,

3. chemiczne,

4. fizyko - chemiczne.

III.2. Daktyloskopowanie zwłok.

Ślady daktyloskopijne można pobierać nie tylko od żywych osób. Również zwłoki mogą być identyfikowane za pomocą odcisków palców, jednak ze względu na pewne okoliczności może być to czasem trudne. Skóra denata ulega stopniowemu wysuszeniu i pomarszczeniu dlatego aby pobrać odciski palców musi być ona przywrócona do poprzedniego kształtu za pomocą zastrzyków z substancji znanej jako wypełniacz tkanki.

Jeśli zwłoki przez długi czas przebywały w wodzie, zewnętrzna powłoka skóry, czyli naskórek, zazwyczaj jest rozmiękczona. Wraz z upływem czasu stopień zmiękczenia skóry jest większy. Możliwe jest takie rozmiękczenie, że wzór linii papilarnych jest niewidoczny. Miękka skóra jest też bardzo podatna na uszkodzenia przez działanie piasku czy żwiru lub innych znajdujących się w wodzie materii.

Naskórek ulega także zniszczeniu przez ogień. Poparzoną skórę można jednak delikatnie usunąć i pobrać odciski palców ze skóry właściwej.

Jeżeli wzory są nienaruszone, ale skóra zbyt miękka, aby pobrać odciski, można ją zdjąć z palca i nałożyć na palec osoby prowadzącej badania jak palec rękawiczki. Inną metodą jest wywrócenie skóry na druga stronę i sporządzenie odwrotnego odcisku linii papilarnych.

Daktyloskopowanie zwłok w ciągu kilku dni od zgonu nie nastręcza problemów, nawet wówczas gdy palce były poddawane szkodliwym czynnikom zewnętrznym. Niestety metoda ta może znaleźć zastosowanie tylko wtedy, gdy dysponujemy materiałem porównawczym w postaci karty daktyloskopijnej wykonanej za życia osoby zaginionej. Możliwa jest również sytuacja, że karta istnieje, ale rozkład gnilny zwłok uniemożliwia pobranie śladów linii papilarnych. W Polsce karty daktyloskopijne sporządza się tylko w przypadku osób wchodzących w konflikt z prawem. Do roku 1956 pobierano odciski palców przy wydawaniu dowodów tożsamości i paszportów.

ZAKOŃCZENIE

Postęp techniczny i technologiczny pomału sprawia, iż daktyloskopia staje się przestarzałą techniką badawczą jeżeli chodzi o identyfikację osób. Rozwój takich dziedzin jak genetyka na pewno ułatwia organom ścigania wytropienie i identyfikację sprawców przestępstw czy ich ofiar. Jednakże zbadanie odcisków palców zawsze będzie podstawową metodą i na pewno jedną z tańszych. Wiele dobrego wnosi w tym przypadku rozwój komputeryzacji i przez to powstawanie bardziej szczegółowych i dokładnych baz danych oraz łatwiejsze i szybsze ich przeglądanie i porównywanie odcisków palców.

Równolegle, trzeba zauważyć, iż często stosowane są techniki pokrewne do klasycznej daktyloskopii, przy wykrywaniu przestępstw. Organy śledcze badają ślady czerwieni wargowej, odciski poszczególnych części ciała oraz ślady opon samochodowych.

Linie papilarne są nieodzownym elementem ciała człowieka od jego narodzin do śmierci, a przydatność ich nie jest mniejsza również po śmierci. Indywidualne, trwałe i niezmienne. Głównie z tych trzech powodów ślady linii papilarnych wpisały się w kanon technik kryminalistycznych, i są powszechnie używane.

Trzeba także zaznaczyć, iż z uwagi na swoje właściwości, linie papilarne znajdują coraz szersze zastosowanie w ochronie danych osobowych, dostępu do urządzeń lub pomieszczeń, a nawet w uruchamianiu samochodów oraz w wielu dziedzinach życia gdzie potrzebna jest szczególnie precyzyjna identyfikacja człowieka jako jednostki w społeczeństwie

.

BIBLIOGRAFIA:

1. Z. Czeczot, T. Tomaszewski - Kryminalistyka ogólna, Wydawnictwo COMER 1996 , Wydanie I Cz. Grzeszczyk „Daktyloskopia”

2. T. Hanusek Kryminalistyka - zarys wykładu, Wydawnictwo ZAKAMYCZE, Kraków 1996,B. Innes „Niezbity dowód. Metody wykrywania zbrodni”

3. B. Innes - Niezbity dowód - Metody wykrywania zbrodni, Wydawnictwo MUZA SA, Warszawa 2001, Wydanie I

4. Red. J. Widacki - Kryminalistyka, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 1999

Z. Czeczot, T. Tomaszewski - Kryminalistyka ogólna, Wydawnictwo COMER 1996 , Wydanie I, str. 221

T. Hanusek Kryminalistyka - zarys wykładu, Wydawnictwo ZAKAMYCZE, Kraków 1996, str. 123,

Red. J. Widacki - Kryminalistyka, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa 1999, str. 178

Z. Czeczot, T. Tomaszewski - Kryminalistyka ogólna, …, str. 223

Red. J. Widacki - Kryminalistyka… str. 181

B. Innes - Niezbity dowód - Metody wykrywania zbrodni, Wydawnictwo MUZA SA, Warszawa 2001, Wydanie I, str. 129

10

---