Przedstaw różnice między polszczyzną pisaną a mówioną na wybranych przykładach
Szanowna komisjo!
Tematem mojej prezentacji są różnice między polszczyzną pisaną a mówioną. Pragnę bowiem zauważyć, iż w języku ogólnopolskim możemy wyróżnić dwie zasadnicze odmiany języka - mówiony i pisany, znacznie się od siebie różniące. By jednak móc omawiać ten temat, uważam za konieczne wyjaśnienie, co rozumiemy pod pojęciem języka ogólnopolskiego. Otóż jest to język wspólny wszystkim generacjom (pokoleniom) i warstwom społecznym, używany na obszarze całego kraju, inaczej zwany narodowym. W tym miejscu nasuwa się wręcz oczywiste pytanie czy wszyscy mówimy zawsze tym samym językiem, po polsku, ale czy w taki sam sposób? Odpowiedź brzmi - nie. Mowa każdego z nas jest warunkowana różnymi czynnikami, które ją kształtują. Już w dzieciństwie oddziałuje na nas to, jak mówią nasi rodzice, inni członkowie rodziny, rówieśnicy, sąsiedzi, nauczyciele. Na naszą mowę (czyli język mówiony) ma także wpływ miejsce w którym żyjemy - inaczej mówi się bowiem w dużym mieście, inaczej w małym miasteczku a jeszcze inaczej na wsi. Istnieją jeszcze tak zwane właściwości języka zależne od regionu, z którego pochodzimy, od stopnia wykształcenia, a także od własnych upodobań i przyzwyczajeń. Język wypowiedzi zależy także od warunków w jakich powstaje, od jej celu, od odbiorcy, do którego jest skierowana, tzn. inaczej mówimy do najbliższych z rodziny, inaczej do kolegów rówieśników, a inaczej odpowiadamy w szkole na pytania nauczycieli, czy w innym miejscu publicznym. W języku pisanym w zależności od formy i tematów pracy używamy innych środków językowych. Wynika więc z tego, że język narodowy jest zróżnicowany, poza elementami jednakowymi, wspólnymi wszystkim Polakom mówiącym po polsku, zawiera również właściwości zmienne, które wymieniłem. W tak zróżnicowanym języku wyróżniamy: odmianę ogólną języka, inaczej kulturową zwaną często językiem literackim, oraz odmiany terytorialne: zawodowe i środowiskowe.
W języku ogólnopolskim możemy wyróżnić dwie zasadnicze odmiany -język mówiony i pisany. Język mówiony jest skierowany bezpośrednio do odbiorcy w jego obecności,(cechuje go spontaniczność) zdania mogą mieć budowę swobodną, bo taką wypowiedź uzupełniamy wyrazistym gestem i mimiką. Niejednokrotnie taka wypowiedź dokładnie zapisana może być niezrozumiała dla odbiorcy, który czytając ją bez możliwości patrzenia na nadawcę, słyszenia jego głosu, bez możliwości zobaczenia jego gestu lub mimiki po prostu nie zrozumie jej w sposób poprawny. Natomiast wypowiedź pisana musi operować pełnymi zdaniami, nie może zawierać pauz i luk powinna być logicznie powiązana, komunikatywna, by stworzyć zrozumiałą całość.
Każdy człowiek najpierw uczy się języka mówionego, próbuje naśladować usłyszane słowa. Nowy etap jego edukacji zaczyna się począwszy od szkoły podstawowej: wtedy dziecko uczy się wypowiadane słowa zapisywać w formie znaków, poznaje zasady gramatyki i ortografii. Na kolejnych poziomach edukacji wzbogacamy swe słownictwo, poznajemy nowe stylizacje, coraz bardziej dbamy o kształt naszej wypowiedzi.
W dalszej części mojej prezentacji przedstawię Państwu różnice między polszczyzną pisaną a mówioną, scharakteryzuję bliżej oba typy języka. Najpierw jednak pragnę postawić następującą tezę, iż
język mówiony jest spontaniczny, często wzbogacany mimiką i gestykulacją, natomiast język pisany jest bardziej sformalizowany.
Słuszność postawionej tezy postaram się udowodnić poprzez analizę wybranych przykładów.
Zacznę od charakterystyki języka mówionego. To język, z którym każdy z nas spotyka się na co dzień, jest niezbędny w kontaktach międzyludzkich. To właśnie nim porozumiewamy się, witając się z kimś, kupując coś, pytając o drogę, czy jakąś wskazówkę. Język mówiony jest wykorzystywany w kontaktach międzyludzkich, kiedy nadawca wypowiedzi ma zazwyczaj bezpośredni kontakt z jej adresatem. Wtedy we wzajemnym porozumieniu bardzo często pomagają także gesty oraz odpowiednia mimika
-z czym masz chleb ?
-z nutellą.
- pokaz mi ?
-tam torba leży!
-a masz ta dobra czy ta zwykłą?
-z ta dobrą.
-a na matme się uczysz?
-noo musze wczoraj trzy godziny nad tym siedziałem!
-a jak tam z Niemca zdasz ?
-ja dzisiaj ide do niej się zapytać o poprawe, cos tam napisze na 3 i to starczy i będzie 1,6.
Polszczyzną mówioną posługujemy się także, kiedy rozmawiamy z kimś przez telefon. Wtedy mimika i gestykulacja nie odgrywają wpływu na daną wypowiedź, aczkolwiek znaczenie ma intonacja i modulacja głosu. Ton głosu może wiele nam powiedzieć o nastroju danej osoby. Czasem bardzo łatwo bowiem wyczuć czy osoba mówiąca jest w dobrym czy też w złym nastroju. Intonacja i modulacja głosu może także pomóc nam w ocenie szczerości wypowiedzi - jeśli bowiem ktoś mówi, że się czuje dobrze, ale w jego głosie można wyczuć smutek, przygnębienie, wiemy, iż ta osoba coś przed nami ukrywa.
Z kolei polszczyzna pisana jest znacznie bardziej sformalizowana. Pisząc zdania, trzeba zachować pewne zasady i reguły, by tekst był poprawny pod względem ortograficznym i gramatycznym. Z tego względu pisanie jest trudniejsze niż mówienie, aczkolwiek tekst pisany bywa zwykle bardziej atrakcyjny od tekstu mówionego pod względem słownictwa, zastosowanych stylizacji.
W szkole na przerwie koledzy rozmawiali o swoim drugim śniadaniu. Jednego z nich zainteresowało to , z czym Sławek ma kanapki. Usłyszał, że najbardziej lubi on chleb z nutellą. Stwierdził że jest smaczna, pożywna a nawet ładnie wygląda. Po omówieniu tematu z jedzeniem przeszli do spraw związanych z zadaniem domowym z matematyki. Jeden z nich żalił się że zadanie było trudne i rozwiązanie zajęło mu aż 3 godziny. Wymienili jeszcze uwagi dotyczące zadań z j.niemieckiego.
Z polszczyzną pisaną spotykamy się czytając książki, gazety, czasopisma, wymieniając korespondencję czy też przeglądając Internet. Warto podkreślić, iż poziom polszczyzny pisanej często pozostawia wiele do życzenia, jest pełen błędów i nieścisłości. Ta uwaga dotyczy jedynie tekstów osób prywatnych. Polszczyzna pisana w książkach i prasie jest bowiem przykładem języka wyszukanego, bardzo finezyjnego i przemyślanego. Oczywiście, i w tym przypadku mogą zdarzyć się wyjątki.
Polszczyzna mówiona i pisana, mimo iż są częścią tego samego języka, znacznie się różnią . Omówieniu tych różnic poświęcę dalszą część mojej pracy.
Bardzo ważną różnicą dzielącą polszczyznę mówioną i pisaną jest możliwość przemyślenia wypowiedzi i ewentualnej jej zmiany. Język mówiony cechuje spontaniczność, niekiedy także chaos i niespójność.
frg 1 Mały Książę przerwał moje myśli.
- I ty sądzisz, że kwiaty…
- Ależ nie, nic nie sądzę. Odpowiedziałem byle co. Zajmuję się poważnymi sprawami. Popatrzył na mnie zdumiony.
- Poważnymi sprawani?
Frg3 (…)- Ach, dopiero się obudziłam… Przepraszam bardzo… Jestem nie uczesana. Mały Książę nie mógł powstrzymać słów zachwytu:
-Jakaż pani jest piękna!
-Prawda?-odpowiedziała róża cichutko.-Urodziłam się równocześnie ze słońcem.
Frg4 (…) Toteż proszę sobie wyobrazić moje zdziwienie, gdy o świcie obudził mnie czyjeś głosik. Posłyszałem:
-Proszę cię, narysuj mi baranka.
-Co takiego?
-Narysuj mi baranka.
Zerwałem się na równe nogi . Przetarłem mocno oczy. Natężyłem wzrok.
Fragment wypowiedzi przemyślanej
Frg2 (…)Mały Książę, który śledził pojawienie się olbrzymiego pąka, wyczuwał, iż wykwitnie z niego jakieś cudowne zjawisko, lecz róża schowana w swoim zielonym domku przygotowywała się powoli. Staranie dobierała barw. Ubierała się wolno, dopasowywała płatki jeden do drugiego. Nie chciała rozkwitnąć pognieciona jak maki. Pragnęła zjawić się w pełnym blasku swojej piękności. O, tak!
Jest reakcją na aktualną sytuację, dlatego często bywa świadectwem przeżywanych emocji. Język pisany jest natomiast bardziej przemyślany. Pisząc tekst, mamy możliwość jego zmiany, korekty powtórzeń, nieprawidłowych wyrażeń, wreszcie możliwość skreślenia. Jeśli słowo zostaje już wypowiedziane, nie można go w żadnym wypadku zmienić. Z tego też względu w języku mówionym często pojawiają się powtórzenia, nie stosuje się synonimów, nie dba o odpowiedni porządek zdania, czasem wykorzystuje się nawet błędną formę, źle odmienia się dane słowo. Błędy takie są jednak dużo mniej zauważalne, gdyż słysząc dany komunikat skupiamy się bardziej na jego treści niż na formie. Czytając tekst pisany możemy natomiast zrobić to kilkukrotnie i oprócz wyczytania jego sensu, łatwo poddać analizie wykorzystywany w nim język.
Warto zauważyć, iż w polszczyźnie pisanej bardzo często używa się orzeczenia w stronie biernej, które składają się z czasowników i imiesłowu.
Str 49 Ta dziewczyna i pies zostali ewakuowani z terenu skażenia.
Str 48 Dla silnych fal tsunami samochody były porywane i porzucane w najróżniejszych miejscach
Str49 Próbowali uciec przed tsunami, ale wjechali w ślepą uliczkę i zostali połknięci przez zabójczą falę.
która praktycznie nie występuje w języku mówionym. W tej bowiem odmianie języka mówi się przede wszystkim o własnych odczuciach, zaobserwowanych wydarzeniach, zdaje się relacje, ocenia. Przy tego typu wypowiedziach najważniejsze jest przekazanie treści, natomiast forma schodzi na dalszy plan.
W wypowiedziach pisanych częściej stosuje się długie, rozbudowane zdania, nawet wielokrotnie złożone,
Frg 7Tymczasem człowieczek nie wyglądał ani na zbłąkanego, ani na ginącego ze zmęczenia, ani na umierającego z pragnienia czy głodu, ani na przestraszonego.
podczas gdy w języku mówionym dominują zdania krótkie, pojedyncze. Nie zawsze jednak przekazują one sporo treści, gdyż często zdarza się, że są one złożone z wielu ekspresyjnych wyrażeń nie pozostających w związku z przekazywaną informacją.
- Sławek pożycz mi… 2 złote?
-no… a… do czego!?
-no… pączka chce kupić.
-dobra… dam… Ci.
-dzięki!
Z tego też względu wypowiedzi pisane są najczęściej dłuższe i bardziej dokładne. Autorzy takich wypowiedzi mogą dokładnie przemyśleć ich sens, stworzyć tekst w określonej konwencji, zadbać o odpowiedni dobór środków stylistycznych, estetykę wypowiedzi czy też specjalistyczne słownictwo.
Ważnym elementem języka pisanego są znaki interpunkcyjne. Przyjmują one formę graficzną, zatem niemożliwym jest ich wypowiedzenie. Z tego względu w języku pisanym są one zastępowane przez odpowiednią intonację głosu, jego modulację, stosowanie przerw i zawieszeń głosu.
Dialog 2
- i jak ściągałeś na tym sprawdzianie?
-a jak myślisz!
- to tak jak ja !
- a wiesz na co to komu i po co się tyle uczyc ? jak się sciagnie i zglowy!
- ty wierz ze ja mam tez takie zdanie?!
-siema.
-chce ci się chodzić do szkoły przed końcem ?
-no a co w chacie będę robić !
-jazda tymi autobusami to już mnie meczy szczególnie jak s powrotem się jedzie spać się chce .
-a jeszcze trochę i koniec !
-na moje to już by mogło by być.
Jeśli w języku pisanym chcemy podkreślić jakieś zdanie, stawiamy wykrzyknik. Kiedy mówimy można krzyknąć, podnieść głos, co niewątpliwie zwróci uwagę rozmówcy. Podobnie jest z pytaniami. Pisząc, stawiamy znak zapytania, jednak kiedy mówimy wystarczy odpowiednia modulacja głosu. Przecinki i kropki zastępują natomiast pauzy w wypowiedzi.
W języku mówionym nie obowiązują zasady ortografii. Możemy zatem w języku mówionym robić błędy ortograficzne,
Mati (http://www.fonsymbian.net/recenzja-f53/nokia-n95-t8920.html)
W końcu jakaś konkretna i samodzielnie napisana recenzja. Z pewnością p(sz)rzyda się. Raz(s) jeszcze gratuluję i dziękuję(e) za współpracę
a ja wyszedłem(wyszłem) pół godziny przed końcem bo ten film nie p(sz)rzykuwał wcale mojej uwagi.na dodatek zapomniałem oddać okularki bo nikogo nie byłona bramce.
EA schodzi na psy coraz bardziej, wydaja nowe gry co miesiac zamiast je dopracowac. Po co komu gra za 100 zlotych(h nieme) w ktora pogra tydzien bo pozniej bedize nudna ;|
Frg6 (…) ,,Moja różo jest efemeryczna- powiedział do siebie (m)Mały (k)Książę - i ma tylko cztery kolce dla obrony przed niebezpieczeństwem. A ja zostawiłem ją zupełnie samą…”.
To był jego pierwszy(pierszy) odruch żalu. Mimo to zapytał odważnie:
-Co radzi mi pan zwiedzić?
- Planetę Ziemię(e) - odpowiedział mu geograf . - Ma dobrą sławę. Mały Książę ruszył w dalszą drogę, myśląc o swojej róży.
jednak w języku mówionym, choćbyśmy nie byli świadomi poprawnego zapisu danych słów, błędy te nie będą widoczne. Język mówiony jest zatem bardziej swobodny, nie jest ograniczony tak wieloma zasadami i normami jak język pisany. Język mówiony jest słyszalny, a uchem nie wychwycimy błędów ortograficznych.
W polszczyźnie mówionej ważną rolę odgrywa także mimika i gesty. Czasem niektóre aspekty komunikatu przekazuje się właśnie w taki sposób bez użycia słów. Mimiką możemy oddać także przezywane emocje - na przykład stan zadowolenia lub niezadowolenia, przeżywane emocje, zniechęcenie, radość, smutek. To sprawia, że język mówiony jest znacznie bardziej ekspresyjny od języka pisanego, który jest bardziej formalny.
- i co zadałeś ?
- napisałem, ale nie wiem czy dobrze !
- jak źle to siedzisz ?
- a no… i nie wesoło wtedy będzie!
- a kiedy ona ci poprawę odda ?!
- nie wiem … ma nadzieję że jutro ! ale… w to wątpię…
Mankamentem polszczyzny mówionej są jednakże wulgaryzmy, które występują praktycznie tylko w tej odmianie języka. Młodzi niestety często wulgaryzmy stosuje jako zaimki przystankowe wypowiedzi.
To już wszystko, co chciałem przekazać Państwu na temat różnic dzielących polszczyznę pisaną i mówioną. Na zakończenie pozostaje mi jedynie kilka słów podsumowania. Przede wszystkim pragnę zauważyć, iż polszczyzna mówiona i pisana razem tworzą język polski - nasz narodowy język i razem umożliwiają nam komunikację na wszystkich płaszczyznach. W toku wypowiedzi wykazałem wiele różnić dzielących polszczyznę pisaną i mówioną. Najważniejsza z nich sprowadza się do sposobu przedstawienia - polszczyznę pisaną wyrażamy za pomocą liter, natomiast mówioną - głosek. W języku mówionym istotną rolę odgrywa mimika i gestykulacja, jak również modulacja i intonacja głosu, czego brakuje w polszczyźnie pisanej. Ta ostatnia jest jednak zwykle i bardziej urozmaicona. Poza tym język mówiony jest bardziej żywiołowy i emocjonalny, natomiast pisany bardziej przemyślany i wyważony.
Należy zatem stwierdzić, iż język mówiony jest spontaniczny, często wzbogacany mimiką i gestykulacją, natomiast język pisany jest bardziej sformalizowany. Tym samym postawiona na wstępie teza została potwierdzona.
Chociaż polszczyzna mówiona i pisana znacznie się od siebie różnią, nie można obyć się bez żadnej z nich. Razem tworzą nasz ojczysty język, umożliwiają doskonałą komunikację, dlatego należy dbać zarówno o język pisany jak i mówiony chociaż nauka ortografii i gramatyki niejednemu może sprawić wiele trudności. Piękno naszego języka zrekompensuje jednak wszelkie trudy.
Dziękuję za uwagę!
7
Wyszukiwarka