Rozd. V POLSKIE METROPOLIE - PRZESTRZEŃ I SPOŁECZEŃSTWO
Urbanizacja, Suburbanizacja, metropolizacja
SUBURBANIZACJA- to jedna z faz rozwoju miasta, polega na wyludnieniu się centrum i rozwoju strefy podmiejskiej, wynikiem suburbanizacji jest rozwój infrastruktury ( zabudowa mieszkaniowa, punkty handlowo-usługowe, połączenia komunikacyjne) na obszarach podmiejskich oraz tworzenie się tzm. miast-sypialni, których mieszkańcy dojeżdżają do pracy do centrum.
- procesy urbanizacji charakteryzują się pewną linearnością
- lata trzydzieste XX w. - Polska zalicza się do krajów najmniej umiastowionych w Europie, Europie odsetek ludności zamieszkującej miasta liczące 10 i wiecej tys. Mieszkańców wynosił 26%, analogicznie Anglia z Walia 77%, Niemcy 49%, Francja 39%
- wg spisu powszech. Z 1931 we wszystkich miastach Polski mieszkało 27,6 %, trzeba było siedemdziesięciu lat aby odsetek wzrósł do 61,7 %
- niższe od Polski wskaźniki mają: Rumunia 55%, Słowacja57%, z krajów zach. Portugalia 34%
- tempo urbanizacji w ostatnim półwieczu było bardzo nierównomierne, w 1990 r. zaś poziom urbanizacji osiągnął zaledwie 61,7% i od tej pory właściwie się nie zmienił
- najbardziej zurbanizowanne województwo to śląskie , najmniej umiastowione podkarpackie
- cztery wojew. : śląskie, dolnośląskie, zachodniopomorskie i pomorskie swoim poziomem urbanizacji nawiązują do przestrzeni europejskiej
- do najmniej zurbanizowanych obszarów poniżej ok. 50%- należą wojew. Podkarpackie, świętokrzyskie, lubelskie, małopolskie i opolskie
- mówiąc ogólnie najmniej zurbanizowane obszary położone na wsch. od Wisły
- jedną ze specyficznych cech polskiej urbanizacji jest że: duze miasta są na ogół otoczone przez obszary słabo zurbanizowane np.: tzw. depresja urbanizacyjna
- w grupie miast największych obserwujemy wzrost strefy podmiejskiej przy jednoczesnym kurczeniu się miast centralnych
- centralnych miastach jak Szczecin, Łódź, Opole i Katowice maleje zarówno liczba ludności miasta centralnego jak i strefy podmiejskiej
- procesy suburbanizacji w Polsce jak i w miastach Europy zachod. Przed 30-40- lat cechuje napływ do sfery podmiejskiej ludności o wyższym wykształceniu, wzory te powielają opisywany w literaturze socjologicznej model amerykańskich przedmieść klasy średniej
- pomimo niskiego poziomu urbanizacji można w Polsce obserwować procesy metropolizacji. przez niektóre duże miasta
metropolizacja chronologicznie następuje po urbanizacji, natomiast natomiast przestrzeni mogą to być procesy równoległe, tak zdefiniowana metropolizacja jest rezultatem procesów globalizacji
- metropolie cechują silne reakcje z innymi metropoliami i osłabienie więzi z otaczającym je regionem
- metropolia to więc nie tylko duże miasto (w warunkach europejskich to pół miliona mieszkańców), ale miasto w sieci powiązań międzynarodowych, wymogi tej definicji spełnia i to nie w pełni Warszawa, natomiast natomiast w I grupie potencjalnych metropoli znajduja się :Poznań, Wrocław, Kraków, w II gr: konurbacja katowicka, Trójmiasto i Łódź,
- badacze podzielili 123 miasta na trzy kategorie wg kryterium obecności największych firm międzynarodowych międzynarodowych , wyróżniono 10 miast światowych alfa: Londyn, Paryż, Nowy York,
- 10 miast rangi beta np. Bruksela, Madryt, Moskwa, Warszawa znalazła się w gr. Gamma z notą 5
2.hierarhia polskich metropolii
- w rupie 6 miast: Warszawa, Poznań, Kraków, Wrocław, Łódź i Trójmiasto
- Katowice wraz z sąsiednimi ośrodkami SA jednak na razie dość luźnym zlepiskiem miast , a nie funkcjonalna całością
- górnośląska konurbacja stanowi schyłkowy okręg przemysłowy9górnictwo, hutnictwo, ciężka chemia), znacznym skażeniem środowiska, a przede wszystkim całkowita dewastacją krajobrazu naturalnego i osadniczego
- zarobki w dużych miastach poza Warszawą są mniej więcej o jedną trzecią niższe niż w stolicy
- wyraźnie widać przewagę więc Warszawy i innych dużych miast, zauważamy w Polsce też efekt metropolitarny
3. Procesy metropolizacji Polski na tle Europy Środ-Wsch.
- miasta krajów postsocjalistycznych nadrabiaja wieloletnie zaległości, przekształca się ich struktura zawodowa i społeczna, wiekszą rolę odgrywają usługi, pogłebiająca polaryzacja społeczno-przestrzenna
- obserwuje się procesy suburbanizacji i kształtowanie się na obrzeżach metropolii osiedli rezydencjalnych
- pojawiaja się wysokie budynki biurowe i mieszkaniowe, hotele międzynarodowych sieci
- badania Lise Bourdeau-Lepage (2004) bad. Procesu metropolizacji w krajach postsocjalistycznych widac dezindustrializację, która najszybciej przebiegła w Warszawie(zatrudnienie w finansach i innych usługach wyższego rzędu)
- procesy metropolizacji widać jednach w ich stolicach
- w skali uporządkowania miast Polski-cechy charakt. Sytuację gospodarcz: Warszawa, Poznań, Wrocław.
- metropolie rozwijaja się szybciej niż województwa do których należą: Kraków, Warszawa i Poznań
- powieksza się tez dystans pomiędzy miastami a otaczającymi je obszarami
4. Miejsce Warszawy w sieci potencjalnych metropolii
- odsetek studentów zagranicznych na stołecznych uczelniach jest znikomy
- Warszawa nie jest siedziba żadnej pozarządowej organizacji miedzynarodowej
- Warszawa została wraz z Budapesztem i Praga zaliczona do czwartej kategorii miast
o „wielkości europejskiej”
- pod względem liczebności stolica Polski zajmuje 8 miejsce wśród 15 miast liczących ponad milion mieszkańców, jednak jej ranga metropolii jest znacznie niższa i plasuje się na ostatnim miejscu za Berlinem , Wiedniem, Budapesztem Praga
- powierzchnia parków , która wpływa na jakość powietrza w miescie nie jest imponująca
- jednym ze wskaźników atrakcyjności miasta jest napływ kapitału zagranicznego
5. Potencjał polskich metropolii
- w zbiorze 6 miast Warszawa zajmuje I miejsce w zakresie metropolitarnego potencjału cechują ją:
∙ największy potencjał ludnościowy w mieście i regionie miejskim(promień 30km)
∙ duża aktywność zawodowa ludności
∙ zasoby wysoko wykszt. Siły roboczej
∙ bardzo duży potencjał naukowy i edukacyjny
∙ niezła infrastruktura telekomunikacyjna i informatyczna
∙ wysoki wskaźnik bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ)
∙ obecność lotniska międzynarodowego (typu hub)
∙ liczne placówki kulturalne i kilka stałych imprez międzynarodowej rangi
∙ duza i nowoczesna infrastruktura biurowa
- na II miejscu pod względem szans rozwoju metropolitarnego plasują się: Poznań, Kraków
- Łódź ma najniższy wskaźnik BIZ na mieszkańca
- Trójmiasto ma natomiast lepszy wskaźnik BIZ od Łodzi na mieszkańca ale najniższe zatrudnienie w sektorze finansów, ale atutem jest Gdańsk, położenie piekne, uroda, walory zabytkowe i zaplecze turystyczne
- szansę rozwoju metropolitarnego we wszystkich miastach zmniejszaja a także Warszawy : fatalny stan dróg i miejskiej zabudowy, niska jakość transportu zbiorowego, brud i bałagan
- szansa rozwoju jest z punktu widzenia przemysłów zaawansowanej technologii: Warszawa, Kraków, Poznań, Wrocław
- we wszystkich 4 miastach w celu poprawy warunków środowiska obok nowej urbanizacji i reurbanizacji niezbędne jest ograniczenie zanieczyszczeń środowiska
6. Nowi aktorzy w przestrzeni metropolitarnej
- ponownie pojawiły się: zasady gospodarki rynkowej, prywatna własność ziemi, renta gruntowa, czynsze, rynkowe ceny mieszkań, powierzchni biurowych
- wróciła względna swoboda inwestowania,
- doceniono rolę inwestora
- ograniczono choć nie wyeliminowano wpływów i nacisków politycznych
- pojawiła się grupa profesjonalnych deweloperów
- deweloperów dalszym ciągu- dzięki własności Skarbu Państwa i uprawnieniom planistycznym, władze centralne i wojewódzkie mogą bezpośrednio wpływać na kształt polityki przestrzennej oraz układy urbanistyczno-architektoniczne
- notowane SA tez porażki , największa inwestycja szkolna w Polsce, zespół szkół municypalnych municypalnych Tychach wzniesiony w stanie surowym w 2001, pozostaje niewykończony i nieużytkowany
- bardzo istotnym inwestorem w Polsce okazały się wielkie korporacje międzynarodowe TNC. Opel, Isuzu, Delhi, Vab, Agora
- najważniejszym instrumentem regulacyjnym władz lokalnych jest plan zagospodarowania przestrzennego opracowywany w dwóch skalach: ogólnej i szczegółowej
∙ogólnej- ustalane są gł. Kierunki zagosp. Przestrze.
∙szczegółowej- warunki zabudowy działek
- w nowych warunkach maleje rola planu ogólnego , urbanisty, wzrasta rola architekta, w ten sposób miasto przekształca się z przestrzeni politycznej w przestrzeń ekonomiczną
- postawa NIMBY-początek w krajach anglosaskich, konflikt pomiedzy inwestorami a mieszkańcami miasta
- LULU's - uciążliwe lokalizacje o charakterze przemysłowym lub komunikacyjnym
- ważni aktorzy to inwestorzy zagraniczni
- w rejestrze zmiany przestrzennej trudno pominąć ludzi ulokowanych w grupie underclass
marginalizowanych społecznie, politycznie, kulturowo i ekonomicznie
- zwiększyła się rola prywatnych inwestorów i wielkich korporacji, zmniejszyła architektów architektów urbanistów
7. Kształtowanie się metropolitarnego społeczeństwa
- po wojnie dokonano likwidację „klas posiadających”
- dominacją jest kategoria pracowników najemnych , a wśród nich robotnicy, liczniejszą jest klasa chłopska niż w krajach wysoko rozwiniętych
- zdaniem Stefana Nwaka społeczeństwo polskie w okresie komunistycznym przypominało
” zrandomizowany” agregat statystyczny, który cechowało płynne przejście między poglądami jednostek jednostek grup społecznych
- zagrożeniem dla pomyślnego przebiegu transformacji systemowej jest słabość klasy średniej, a na zachodzie stanowią oni silną warstwę społeczną+
8. Polska Klasa średnia, klasa metropolitarna
- szczupłość klasy średniej w regoinach kraju, które w upadłej formacji socjalistycznej zdefiniowano jako centa i miasta przemysłowe, stanowiące ostoje klasy robotniczej
- nieliczna klasa wyższa, i średnia - Górny Śląsk
- w okresie ostatnich 10 lat zaczęły się w Polsce odtwarzać dawne klasy społeczne: średnia i burżuazja
-prywatna inicjatywa i do klasy średniej dołączyli dawni funkcjonariusze, którzy uwłaszczyli się na majątku państwowym oraz wysoko wykwalifikowani specjaliści
- z prawdziwą burżuazją łączy polskich bogaczy posiadanie kapitału, dzieli natomiast brak tradycji
9. Metropolitarne zróżnicowanie społeczno-przestrzenne
- przekształcenia przestrzenno- społeczne w polskich miastach to głównie zagraniczne inwestycje: biura, hotele, centra handlowe- w centrum lub na obrzeżach, kompleksy rozbudowy jednorodzinnej ogrodzonej i strzeżonej oraz budynki wielorodzinne tzw. Apartamentowce
- mieszkańcy luksusowych apartamentowców na ogół posiadają cechy charakterystyczne dla klasy metropolitarnej
- mieszkańcy apartament. Maja na ogół wyższe wykształcenie, zaliczani są do najzamożniejszych najzamożniejszych mieście
- konstancie jest tylko jednym choś najbardziej spektakularnym przykładem suburbanizacji
- powiększanie się liczby ludności z wyższym wykształceniem w obszarze metropolitarnym kosztem miasta jest widoczne w Warszawie a także w Poznaniu i Trójmieście
- Warszawa i pozostałe polskie potencjalne metropolie znajdują się w fazie suburbanizacji, a w Europie Europie latach 60 i 70.
10. Zmiany uzytkowania przestrzeni metropolitarnej
- zmalało natężenie przejazdów publicznymi środkami transportu, wzrosło użytkowanie samochodu, szczególnie przez kadry wyższe
- ruchliwość mieszkńców jest zróżnicowana
- centra handlowe zdominowały przestrzeń konsumpcyjną, SA SA nich kina , sklepy, kawiarnie obiekty wielofunkcyjne
- przestrzeń edukacji tez uległa zmianie po 1989 r. , nastapił wzrost znaczenia edukacji
podsumowanie
-Warszawa a także inne miasta są dokonywane zmiany na szczeblu metropolii Europy zach. ale w początkowej fazie
- ucieczka z miasta na bliskie obszary metropolitarne ludności z wyższym wykształceniem
- wewnątrz miasta następują nowe procesy polaryzacji przestrzenno-społecznej i przekształcenia „mozaikowej” struktury ekologicznej w strukturę quasi-strefową
- osiedla za brama
- transport zamożnych samochodami
- konsumpcja w luksusowych centrach handlowych
- prywatne szkoły podstawowe i gimnazja
- widoczne powiększające się zróżnicowanie społeczne
2