Nowotwory - część 1
Zagadnienia:
1. Zaburzenia dojrzewania i różnicowania tkanek
2. Stany przedrakowe
3. Rozrosty rzekomonowotworowe
Naturalna historia nowotworu
jest procesem wieloetapowym, o różnym czasie trwania;
• pod wpływem różnych czynników (środowiskowych i patologicznych)
następuje niszczenie i następowa odnowa tkanek;
• jeżeli te procesy trwają długo i nawzajem po sobie następują,
mogą prowadzić do różnych zmian - nawet nowotworów.
• okres latencji może być różnie długi,
a wczesny rozwój przebiega na poziomie komórkowym i mikroskopowym
Naturalna historia raka:
1. Tk. normalna stan przedrakowy ca in situ rak (carcinoma)
2. Zmiana w kariotypie euploidalna populacja kom. aneuploidia
3. Inicjacja promocja progresja: inwazja i przerzuty
Nieprawidłowe różnicowanie i dojrzewanie prowadzi do szeregu zmian patologicznych, stanów przedrakowych, a w konsekwencji do nowotworu !!!
Różnicowanie -differentiatio
- uzyskanie przez komórki macierzyste zdolności do przekształcenia się jedynie w komórki o cechach morfologicznych i czynnościowych typowych dla danej tkanki (np. nabłonek paraepidermoidalny jamy ustnej, szyjki macicy)
różnicowanie komórek w trakcie rozwoju osobniczego jest wynikiem różnej informacji genetycznej zawartej w ich genomie.
określone typy komórek mają także zdetermonowaną liczbę podziałów ( np. komórki macierzyste krwi dzielą się co kilka godzin, podczas gdy komórki nerwowe bardzo rzadko lub w ogóle)
Dojrzewanie - maturatio
przybieranie przez komórki macierzyste cech morfologicznych i czynnościowych typowych dla danej tkanki
( np. zdolności do wydzielania śluzu, keratohialiny, melaniny itp.. - dzięki wykształceniu systemu enzymatycznego, syntetyzującego i wydzielniczego)
komórki, które utraciły zdolności samokontroli nad procesami różnicowania dojrzewania i wzrostu, stają się komórkami nowotworowymi !!!
W organizmie człowieka proliferacja komórek jest równoważona ich śmiercią.
Czasami równowaga ta jest zakłócona i komórki zróżnicowane, które znajdują się poza cyklem komórkowym w fazie G0, zwanej stanem spoczynkowym komórki - zaczynają się dzielić w sposób niekontrolowany.
W komórki nowotworowe mogą się przekształcić prawie wszystkie komórki zróżnicowane!
Mówimy o nowotworach dojrzałych i zróżnicowanych lub niedojrzałych i niezróżnicowanych.
Komórki niezróżnicowane są morfologicznie jednorodne lecz czynnościowo wieloważne !
Komórki zróżnicowane są morfologicznie wielopostaciowe lecz potencjalnie ograniczone
Metaplazja - przemiana
-to przekształcenie tkanki w pełni dojrzałej i zróżnicowanej w inną, również w pełni dojrzałą i zróżnicowaną, czyli pojawienie się komórek odmiennych morfologicznie i czynnościowo od swojej macierzy.
Warunkiem metapazji
jest utrata przez komórki nabytej uprzednio dojrzałości i odróżnicowanie;
• pod wpływem patologicznych bodźców, zniszczony zostaje nabłonek właściwy dla danej okolicy, z zachowaniem warstwy podstawnej - podczas odrostu mnożą się komórki tworzące początkowo tkankę niedojrzałą, z której powstaje tkanka odmienna od macierzy.
Przyczyny metaplazji:
1. Ogólnoustrojowe:
a) niedobór witaminy A;
b) genetycznie uwarunkowana dysfunkcja
gruczołów zewnętrznego wydzielania;
2. Miejscowe:
a) przewlekłe zapalenia;
b) nadmiar hormonów np. estrogenów;
c) inne czynniki;
I. Metaplazja tkanki nabłonkowej:
1. Płaskonabłonkowa - w nabłonku pokrywnym:
typu walcowatego, rzadziej gruczołowego
typu przejściowego
2. Gruczołowa
szczególną postacią jest metaplazja w nabłonku pęcherza moczowego w nabłonek gruczołowy z licznymi komórkami kubkowymi
jelitowa (intesinalis) - w żołądku (przewlekłe zapalenia)
przewlekłe zapalenie jelita cienkiego w chorobie Crohna - metaplazja krypt jelitowych w gruczoły typu odźwiernikowego lub gruczoły dwunastnicze (Brunnera)
3. Apokrynowa
4. ”Adaptacyjna” - tzw. przełyk Barreta
II. Metaplazja tkanki łącznej:
- to tzw. metaplazja osteo- lub chondroplastyczna;
- tkanka łączna może przekształcić się w tkankę kostną lub chrzęstną, bądź tłuszczową i śluzowatą;
przykłady: blizny,
miażdżyca tętnic,
tracheobronbopathia osteoplastyczna;
nowotwory
myossitis ossificans traumatica
myossitis ossificans progressiva tło genetycznie
uwarunkowane;
w dzieciństwie, obejmuje wszystkie mięśnie;
objawia się obrzękiem mięśni ⇒ do rozrostu tkanki łącznej ⇒ zwapnieniami z wytworzeniem kości w postaci płaskich płytek ⇒ mięsień niezdolny do wykonania swojej funkcji;
równocześnie wady w układzie kostnym;
Przykłady metaplazji w macicy:
1. Metaplazja pośrednia - metaplasia indirecta
komórki subcylindryczne nabłonka kanału szyjki różnicują się w nabłonek płaski;
2. Metaplazja bezpośrednia - metaplasia directa
w endometrium przy hyperestrogenizmie
3. Metaplazja w nowotworach trzonu macicy
carcinoma cum metaplasia plana v. squamosa (adenoacanthoma vel adenocancroid) - nabłonek płaski nierakowy w dość znacznej proporcji w stosunku do raka gruczołowego;
carcinoma mixtum vel adenosquamosum - utkanie gruczołowe i płasko nabłonkowe nosi cechy anaplazji; rokuje gorzej niż rak gruczołowy; stanowi 15% przypadków raka endometrium;
Przykłady metaplazji w jajniku
Mezodermalny nabłonek pokrywający jajnik ma dużą możliwość metaplazji - co daje początek różnym nowotworom:
1. Rakom surowiczym - nabłonek jajowodowy
2. Rakom śluzowym - nabłonek typu szyjkowego lub jelitowego
3. Rakom endometrioidalnym- nabłonek typu endometrioidalnego
Kataplazja
-niezdolność komórek do wykonania czynności mimo swojego podobieństwa do komórek prawidłowych; np. fibroblasty nie wytwarzają kolagenu lub proteoglikanów
Prozoplazja
-polega na przekroczeniu przez tkankę zakresu różnicowania;
np. nabłonek pareepidermoidalny ulega rogowaceniu
Dysplazja
-to odbiegający od normy, ale jeszcze nienowotworowy rozrost, cechujący się zaburzeniami ich struktury oraz układu w tkance
-w obrazie morfologicznym dysplazję obrazują cechy opóźnionego i spaczonego różnicowania pojedynczych komórek
Pojęcia dysplazji:
a) dysplazja komórkowa
b) dysplazja nabłonkowa
c) dysplazja narządowa
Dysplazja komórkowa
Dotyczy zmian struktury komórki - dyskariosis (dys- zaburzenie; karyos - jądro)
do cech cytologicznych dysplazji należą:
a) macrocytosis - powiększenie całej komórki, bez zmian strukturalnych z zachowaniem stosunku N/C
b) heterocytosis - nieregularny kształt komórki (rozmazy)
c) vacuolosatio -zmiany wodniczkowe dookoła jądra
d) polynucleosis - 2 lub > jąder (czasem „bukietowate”)
e) macronucleosis - powiększenie jądra; N/C > cecha ta przemawia za młodym charakterem komórek
f) hyperchromatosis - nadbarwliwość jądra dotyczy silnego wysycenia jądra barwnikami zasadowymi,
grudkowe zagęszczenie chromatyny oraz wysycenie błon jądrowych -zwiększenie DNA ;
jest poważnym zaburzeniem struktury jądra;
g) hypernucleosis - jest to macronucleosis i hyperchromatosis
Podana kolejność zmian w komórce odpowiada coraz to większemu uszkodzeniu komórek;
Zaburzenia w budowie jądra świadczą zawsze o poważnym procesie, które może doprowadzić do raka.
Cytodiagnostyka nowotworów
-metoda rozpoznawania nowotworów na podstawie cech morfologicznych izolowanych komórek nowotworowych
-dzieli się na:
a) złuszczeniową (deskwamacyjną)
b) aspiracyjną (bac)
Diagnostyka złuszczeniowa
Twórcą jest Papanicolau - ocena rozmazów szyjki
można stosować ją masowo; jest tania i powtarzalna
w diagnostyce nowotworów powstających w obrębie błon śluzowych lub surowiczych (złuszczanie do jam ciała i naturalnych przewodów)
rozmazy z odkrztuszonej plwociny
bronchoskopia z wymazem szczoteczkowym
gastroskopia
cytologiczne badanie osadu moczu na kom. noe
osady z płynów zaaspirowanych z jam ciała
tzw. imprinty „z odbicia”
Diagnostyka aspiracyjna (bac)
Nakłucie strzykawką 10-20cm, igłą 0,6-0,8mm
wykorzystuje się zmniejszoną łączność międzykomórkową
niewyczuwalne guzy nakłuwa się pod kontrolą rtg, USG, TK
działem diagnostyki aspiracyjnej jest diagnostyka szpiku kostnego - diagnostyka hematologiczna
Dysplazja nabłonkowa
W obrazie mikroskopowym stwierdza się:
komórki o różnym stopniu uszkodzenia jąder i o różnym stopniu rozrostu
upośledzone jest dojrzewanie komórek
zachwiany jest układ osiowy komórek w nabłonku
warstwowość w pewnym stopniu zachwiana, chociaż zachowana
Ocena stopnia dysplazji
Dysplasia epithelii gradus minoris (levioris) - stwierdza się liczne komórki o małym nasileniu zmian lub pojedyncze komórki o dość znacznym uszkodzeniu;
Dysplasia epithelii gradus mediocris - zmiany są bardziej nasilone, warstwowość zachowana, ale może być zachwiana przez rozrost komórek;
Dysplasja epithelii gradus maioris - poważne zmiany w jądrze komórkowym, występują w dużej liczbie komórek, komórki są ułożone chaotycznie, osie długie nie są równoległe, warstwowość zachwiana (glikogen w szyjce macicy <<<)
Nowotworzenie śródnabłonkowego -intraepithelial neoplasia
Zajęcie przez komórki dysplastyczne i atypowe nabłonka na całej grubości
•CIN I0 - cervical intraepithelial neoplasia -w szyjce macicy oznacza dysplazję nieznacznego stopnia,
a pojedyncze komórki atypowe pojawiają się w 1/3 dolnej nabłonka
•CIN II0 - zmiany morfologiczne zajmują 2/3 grubości nabłonka
•CIN III0 - określa dysplazję dużego stopnia, a zmiany wypełniają nabłonek na całej grubości
•CIN III0 - określa również raka przedinwazyjnego!
Określenia dysplazji w innych narządach:
•VIN - vulvar intraepithelial neoplasia
•VaIN - vaginal intraepithelial neoplasia
•PIN - prostatic intraepithelial neoplasia
Międzynarodowe Towarzystwo Patologów i Ginekologów do CIN III0 zalicza:
• erytroplazję Queyerata
• dysplazję przerostową z atypią
• chorobę Pageta
Dysplazja nabłonka gruczołowego:
różnego stopnia dyskarioza, zwłaszcza hiperchromazja
jądra występują na różnej wysokości, co stwarza błędne wrażenie nawarstwiania się komórek
zagęszczenie komórek i jąder z hiperchromazją (komórki stają się bardzo wąskie)
ujednolicenie komórek oraz zanik cech morfologicznych ich czynności (np. brak komórek głównych, okładzinowych, zanik wydzielania śluzu itp..)
brodawkowaty rozrost powierzchownej warstwy błony śluzowej.
Spaczenie procesów metaplazji ma swój wyraz w dysplazji, a odróżnienie dysplazji od raka przedinwazyjnego jest często bardzo trudne!!!
Dysplazja jest stanem przedrakowym;
może się cofnąć - ok. 6% przypadków;
może prze jakiś czas zatrzymać się w swoim rozwoju;
w 50% przypadków przechodzi w raka in situ w ciągu 5 lat;
Dysplazja narządowa
dotyczy zmian proliferacyjno-zanikowych (dysplasia fibrosa cystica)
występuje w:
sutku i tkance kostnej
zaburzenia hormonalne
Anaplazja
-skrajny wyraz niezdolności do różnicowania i dojrzewania, przy zachowaniu zdolności do rozrostu
-charakterystyczna dla nowotworów złośliwych
Zestawienie zaburzeń różnicowania i dojrzewania
Zestawienie zaburzeń różnicowania i dojrzewania:
Wyszukiwarka