Światowa Organizacja Handlu (ang. World Trade Organization (WTO)) jest organizacją międzynarodową z siedzibą w Genewie. Stanowi kontynuację Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), została powołana w 1994 roku w Marrakeszu (Maroko), w ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT.
Runda Urugwajska doprowadziła również do objęcia systemem wielostronnym nowych dziedzin współpracy międzynarodowej. W czasie negocjacji wypracowano Układ Ogólny w sprawie Handlu Usługami (GATS) oraz Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRIPS).
Prawa własności intelektualnej są specyficzną grupą praw własności, które są ściśle związane z gospodarką opartą na wiedzy, wynalazczością i innowacjami. Ich zadaniem jest ochrona interesów twórcy, zapewnienie mu motywacji do dalszych badań.
Brak ochrony praw własności intelektualnej może niekorzystnie wpłynąć na skłonność do tworzenia innowacji. Z drugiej strony kradzież własności intelektualnej w obecnym „cyfrowym” świecie nie jest rzeczą trudną, a twórcom przynosi olbrzymie straty.
Sukces produktów open source każe się zastanowić, czy współpraca wielu niezależnych twórców nie przynosi gospodarkom większych efektów niż czasowe, sztuczne monopole wynalazców.
Prawo własności intelektualnej - inaczej prawo na dobrach niematerialnych obejmujące dział prawa cywilnego, w którym zawarta jest regulacja prawna dotycząca dóbr niematerialnych (intelektualnych) (prawo autorskie) oraz działy regulacji dotyczących własności przemysłowej. Termin ten jest stosowany od 1967 r., gdy utworzono WIPO (World Intellectual Property Organization - Światowa Organizacja Własności Intelektualnej), agendę ONZ.
Dobra niematerialne (intelektualne) to dobra występujące w obrocie cywilnoprawnym, nieposiadające postaci materialnej. Stanowią one wynik twórczości artystycznej, naukowej i wynalazczej. Problematykę dóbr niematerialnych regulują przepisy różnych gałęzi prawa Np. prawa administracyjnego lub karnego. Cechą wspólną regulacji dotyczących poszczególnych dóbr niematerialnych jest ukształtowanie praw uprawnionych jako cywilnych praw podmiotowych bezwzględnych chroniących interesy osobiste jak i państwowe
Podstawa prawna
W Polsce prawa własności intelektualnej regulowane są przez:
Prawo wspólnotowe
Rozporządzenie Rady (EWG) Nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 roku ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny ( Dz. Urz. WE L 302 z 19 października 1992 r. z późn.zm.),
TRIPS - porozumienie w sprawie handlowych aspektów ochrony praw własności intelektualnej załącznik 1c Światowej Organizacji Handlu - załącznik do Dz. U. Nr 32 z 1996r. poz. 143,
Rozporządzenie Rady (WE) nr 1383/2003 z dnia 22 lipca 2003r. dotyczące działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o naruszenie niektórych praw własności intelektualnej oraz środków, które mają być stosowane w odniesieniu do towarów naruszających takie prawa ( Dz. Urz. WE L196 z dnia 02.08.2003r.),
Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 1891/2004 z dnia 21 października 2004r. wprowadzającego przepisy wykonawcze do Rozporządzenia Rady (WE) Nr 1383/2003 dotyczącego działań organów celnych skierowanych przeciwko towarom podejrzanym o naruszenie niektórych praw własności intelektualnej oraz środków, które mają być stosowane w odniesieniu do towarów naruszających takie prawa (Dz. Urz.. WE L328 z dnia 30.10.2004r.),
Prawo krajowe
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997r. - Ordynacja podatkowa (tekst jednolity: Dz. U. z 2005r. Nr 8, poz. 60, z późn.zm.),
Ustawa z dnia 19 marca 2004r. - Prawo celne (Dz.U. Nr 68, poz. 622 z późn.zm.)
Ustawa z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych ( Dz. U. z 2003r. Nr 166 poz. 1610, z późn.zm.)
Prawo własności przemysłowej (tekst jednolity Dz.U. z 2003 r. Nr 119 poz.1117 z późn.zm.)
5.Ustawa o ochronie baz danych z 27 lipca 2001 r.
6.Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z dnia 16 kwietnia 1993 r.
WIPO
W 1995 roku Światowa Organizacja Ochrony Własności Intelektualnej (WIPO) nawiązała
współpracę z WTO w celu zapewnienia krajom rozwijającym się technicznej pomocy we
wprowadzaniu TRIPS. Na pomoc tę składają się porady prawne, automatyzacja działań
krajowych biur ds. ochrony własności intelektualnej oraz szkolenia. W ostatnich latach
program WIPO był wielokrotnie krytykowany za nadmierną promocję TRIPS-plus i za nie
udzielanie najlepszych porad krajom rozwijającym się. Reforma programu pomocy
technicznej WIPO jest jednym z elementów programu rozwoju WIPO (Development
Agenda for WIPO) zaproponowanego przez 14 krajów rozwijających się, będących
członkami WIPO. Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (ang. World Intellectual Property Organization, skrót WIPO) jest jedną z 16 organizacji wyspecjalizowanych ONZ z siedzibą w Genewie. Zajmuje się koordynacją i tworzeniem regulacji dotyczących systemu ochrony własności intelektualnej, a także świadczeniem pomocy prawnej i technologicznej. Światowa Organizacja Własności Intelektualnej została utworzona na mocy konwencji podpisanej w Sztokholmie w 1967 r., która weszła w życie w 1970 r., zaś organizacją wyspecjalizowaną ONZ stała się w 1974 r. Celem organizacji jest pogłębianie wiedzy na temat ochrony praw własności intelektualnej na arenie międzynarodowej oraz zapewnianie współpracy administracyjnej w zakresie egzekwowania praw własności intelektualnej oraz praw autorskich. Organizacja czuwa nad przestrzeganiem umów międzynarodowych, by przeciwdziałać naruszeniom tych praw. Prowadzi również różnego rodzaju akcje edukacyjne i programy pomocowe. Obecnie zrzesza 184 państwa członkowskie w tym także Polskę.
WIPO ściśle współpracuje ze Światową Organizacją Handlu (WTO). Owocem tej współpracy jest np. porozumienie TRIPS dotyczące handlowych aspektów praw własności intelektualnej oraz ich ochrony, dochodzenia i egzekwowania. Porozumienie to reguluje wszystkie obszary własności intelektualnej, tj. ochronę dla praw autorskich i pokrewnych, w tym ochronę programów komputerowych, baz danych oraz ochronę wykonawców, producentów, nagrań dźwiękowych, organizacji nadawczych, patentów, praw do wzorów przemysłowych, znaków towarowych, geograficznych oznaczeń pochodzenia towarów, a także ochronę poufnego tzw. know-how oraz kontrolę praktyk antykonkurencyjnych w licencjach umownych.
Polska ratyfikując całość umowy WTO stała się od dnia 1 lipca 1995 r pełnoprawnym członkiem tej organizacji.
TRIPS
Porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej w skrócie (TRIPS - Agreement on Trade - Related Aspects of Intellectual Property Rights) zostało zawarte w 1994 r. Przewiduje stosowanie zasady równego traktowania podmiotów wszystkich krajów członkowskich TRIPS, w zakresie ochrony własności intelektualnej.
Polska przystąpiła do porozumienia TRIPS w 2000 r. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych spełnia wymogi porozumienia.
Jakakolwiek korzyść, udogodnienie, przywilej lub zwolnienie, przyznane przez kraj członkowski TRIPS podmiotom innego kraju, będzie przyznane niezwłocznie i bezwarunkowo podmiotom wszystkich krajów - członków Porozumienia.
Porozumienie TRIPS reguluje wszystkie obszary własności intelektualnej, tj. ochronę dla praw autorskich i pokrewnych, w tym ochronę programów komputerowych i zbiorów danych oraz ochronę wykonawców, producentów fonogramów (nagrań dźwiękowych) i organizacji nadawczych, patentów, praw do wzorów przemysłowych, znaków towarowych, geograficznych oznaczeń pochodzenia towarów, układów scalonych, a także ochronę poufnego know-how oraz kontrolę praktyk antykonkurencyjnych w licencjach umownych.
Teoretycznie celem Porozumienia TRIPS jest ochrona oraz dochodzenie i egzekwowanie praw własności intelektualnej, co powinno przyczynić się do promocji innowacji technicznych oraz transferu i upowszechniania technologii, ze wzajemną korzyścią dla producentów i użytkowników wiedzy technicznej, w sposób sprzyjający zrównoważeniu praw i obowiązków.
W praktyce jednak porozumienie to przynosi korzyści przede wszystkim krajom rozwiniętym, które stać m.in. na badania naukowe i rozwijanie technologii, uderza natomiast w kraje ubogie, które muszą kupować owoce myśli technicznej i naukowej, ponosząc wysokie opłaty patentowe i licencyjne. W rezultacie utrudnia im to dostęp do podstawowych nawet dóbr, np. do leków ratujących życie (w tym na AIDS). Padają też ofiarą piractwa intelektualnego ze strony bogatych firm, wykorzystujących np. wiedzę ludów tubylczych na temat roślin leczniczych i uzyskujących na nie patenty, korzystających bez opłat z lokalnego wzornictwa artystycznego, patentujących po niewielkich modyfikacjach genetycznych uprawiane od stuleci odmiany roślin (np. szeroko znany jest w tej dziednie skandal z opatentowaniem w USA ryżu Basmati i jego nazwy - odmiany wyhodowanej i uprawianej od stuleci i Indiach i Pakistanie u podnóży Himalajów, uważanej za najszlachetniejszą odmianę ryżu; Indie odmawiają uznania tego patentu, co jest przyczyną nacisków na ten kraj ze strony rządu USA i utrudnia tradycyjny eksport tego ryżu z Indii). W związku z takimi i podobnymi faktami porozumienie TRIPS jest szeroko krytykowane zarówno przez rządy krajów rozwijających się, jak i organizacje pozarządowe, kościelne i wielu intelektualistów w krajach rozwiniętych.
Polska przystąpiła do porozumienia TRIPS w 2000 r. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych spełnia wymogi porozumienia.
Ochrona własności intelektualnej
Przedsiębiorstwa mogą chronić swoją własność intelektualną poprzez:
- prawa własności przemysłowej - patenty, wzory użytkowe, wzory, znaki towarowe, oznaczenia geograficzne - które muszą być zarejestrowane w każdym kraju UE;
- prawa autorskie obejmujące oryginalne prace literackie i artystyczne, utwory muzyczne, transmisje telewizyjne, oprogramowanie, bazy danych, twórczość reklamową i multimedialną - przyznawane automatycznie, bez konieczności oficjalnej rejestracji;
- strategie handlowe - takie jak tajemnice handlowe, umowa o zachowaniu poufności lub szybka produkcja
Pojęcie „ochrona własności intelektualnej” oznacza ustawową ochronę praw w zakresie:
praw autorskich i pokrewnych,
praw do wzoru przemysłowego lub wzoru użytkowego,
znaków towarowych,
oznaczeń geograficznych,
patentów,
topografii układów scalonych,
farmaceutyków,
środków ochrony roślin
odmian roślin.
Prawo autorskie
Prawo autorskie chroni każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, w szczególności utwory:
•dzieła literackie i artystyczne (książki, utwory muzyczne, plastyczne, filmowe, fotograficzne, sceniczne ),
•publicystyczne,
•naukowe,
•programy komputerowe,
•wzornictwa przemysłowego.
Prawo autorskie nie obejmuje :
aktów normatywnych,
urzędowe dokumenty,
materiały, znaki i symbole.
opublikowane opisy patentowe lub ochronne,
prostych informacji prasowych
Prawa autorskie i pokrewne chronią zarówno prawa autorów jak i odtwórców (artystów wykonawców, producentów fonogramów i wideogramów, organizacji radiowych lub telewizyjnych).
Ochrona autorsko-prawna powstaje samoczynnie z chwilą stworzenia utworu.
Dobra objęte prawem autorskim są chronione począwszy od momentu ich powstania, bez konieczności dokonywania ich rejestracji, i obejmuje na podstawie umów międzynarodowych prawie wszystkie kraje świata.
Prawa własności przemysłowej
Prawa własności przemysłowej obejmują:
wynalazki,
wzory użytkowe,
wzory przemysłowe,
znaki towarowe,
oznaczenia geograficzne,
Wzory użytkowe i przemysłowe to nowe i użyteczne rozwiązania o charakterze technicznym lub nowa, posiadająca indywidualny charakter postać wytworu, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.
Okres ochrony nie może być krótszy niż 10 lat.
Znakiem towarowym może być każde oznaczenie dostrzegalne wizualnie i umożliwiające odróżnienie pochodzenia towarów z rożnych przedsiębiorstw, zwłaszcza słowa, litery, cyfry, elementy obrazowe, układy kolorów.
Ø Znak rejestrowany jest na okres nie krótszy niż 7 lat, okres ten może być przedłużany bez ograniczeń.
Oznaczeniami geograficznymi są oznaczenia słowne odnoszące się bezpośrednio lub pośrednio do nazwy miejsca, miejscowości, regionu lub kraju, które identyfikują towar jako pochodzący z tego terenu, jeżeli określona jakość, dobra opinia lub inne cechy towaru są przypisywane przede wszystkim pochodzeniu geograficznemu tego towaru.
Patenty są udzielane na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania.
Ø Okres ochrony nie krótszy niż 20 lat
Główne korzyści i niekorzyści ochrony patentowej
1. dla społeczeństwa
- korzyści:
stymuluje powstawanie innowacji, zachęca do inwestowania w sferze B&R
stymuluje komercjalizację badań,
wpływa na dyfuzję i transfer technologii
tworzy miarę innowacji
- niekorzyści:
ryzyko nieefektywności rynku związanych z powstaniem monopolu,
istnieją koszty tworzenia i administrowania systemem praw ochrony własności intelektualnej,
istnieje ryzyko finansowania B&R dla podobnych (substytucyjnych) wynalazków.
2. dla firmy
- korzyści
ochrona patentowa oferuje chronione prawa gwarantujące właścicielowi czasowy monopol, prawa te mogą podlegać transferowi,
możliwość kupowania lub sprzedawania określonej technologii,
zapewnia informacje na temat dostępnej technologii oraz konkurentów w branży,
daje motywację pracownikom i jednostkę miary dla zarządzania technologią,
- niekorzyści:
w przypadku ochrony patentowej konieczna jest kontrola ujawniania technologii (żadnych pre-publikacji przed wypełnieniem zgłoszenia patentowego),
podwyższanie się ceny technologii z powodu kosztów związanych z jej pozyskaniem, istnienie barier wejścia,
koszty patentu
3. indywidualnie (wynalazca - autonomiczny lub pracownik)
- korzyści:
uzyskanie patentu może być podstawą do negocjacji płacowych lub bazą do uruchomienia nowej firmy,
jest źródłem uznania,
zapewnia info o technologii
- niekorzyści:
wymaga kontroli w trakcie ujawniania,
koszty.
Naruszenie praw własności intelektualnej
Towary, które naruszają prawa do patentu, nazwy pochodzenia i oznaczeń geograficznych, dodatkowych świadectw ochronnych oraz nowych odmian roślin określa się ogólnym mianem towarów naruszających prawa własności intelektualnej.
Obrót takimi towarami wyrządza znaczną szkodę przestrzegającym prawa producentom i podmiotom gospodarczym oraz posiadaczom tych praw.
Na gruncie przepisów o ochronie własności intelektualnej występują następujące pojęcia:
Towary podrabiane:
towary, łącznie z ich opakowaniem, oznaczone bez zezwolenia znakiem towarowym, który jest identyczny ze znakiem towarowym ważnie zarejestrowanym, odnoszącym się do towarów tego samego rodzaju, lub, których istotnych aspektów nie można odróżnić od takiego znaku towarowego i które w związku z tym naruszają prawa właściciela danego znaku towarowego zgodnie z prawem wspólnotowym lub prawem Państwa Członkowskiego, w którym złożono wniosek o podjęcie działań przez organy celne;
Przykładem towarów podrobionych, które naruszają prawa do zastrzeżonych znaków towarowych jest obuwie sportowe oznaczone bezprawnie znakiem towarowym lub logo NIKE).
Towary pirackie:
Towary, które są kopią lub zawierają kopie wykonane bez zgody właściciela prawa autorskiego lub praw pokrewnych lub właściciela prawa do wzoru bez względu na to czy zarejestrowanego zgodnie z prawem krajowym, czy nie, lub osoby upoważnionej przez właściciela prawa w kraju produkcji, w przypadku, gdy wytwarzanie takich kopii stanowiłoby naruszenie tego prawa na mocy prawa wspólnotowego lub prawa Państwa Członkowskiego, w którym złożono wniosek o podjęcie działań przez organy celne; Przykładem towarów pirackich, które naruszają prawa autorskie lub pokrewne są np. tłoczone nielegalnie płyty CD i DVD zawierające muzykę i filmy
Za towary podrabiane lub towary pirackie uważa się w zależności od przypadku, wszelkie formy lub matryce, które są specjalnie przeznaczone lub przystosowane do wytwarzania podrabianych znaków lub towarów opatrzonych takimi znakami bądź do wytwarzania towarów pirackich, pod warunkiem, że użycie takich form lub matryc narusza prawa osoby będącej, zgodnie z prawodawstwem wspólnotowym lub ustawodawstwem Państwa Członkowskiego, w którym zwrócono się do organów celnych z wnioskiem o podjęcie działań, właścicielem praw autorskich.
KONSEKWENCJE ZJAWISKA PODRABIANIA I PIRACTWA
Producenci
- hamuje wzrost produkcji powodując straty finansowe ze względu na spadek
sprzedaży towarów oryginalnych, które są droższe, lecz nieporównywalnie lepszej jakości.
Straty finansowe producentów są powodem utraty miejsc pracy.
W tym miejscu zastanówmy się, czy stać nas na zakup towarów podrabianych lub pirackich. Towar taki jest bardzo słabej jakości ulegając zniszczeniu w krótkim czasie użytkowania. Zmusza nas to do uszczuplenia i tak niewielkich budżetów domowych. Czy nie lepiej kupić towar nie markowy płacąc taką samą cenę przy lepszej jakości, mając dodatkowo możliwość reklamacji lub wysupłać z „domowej kiesy” środki na zakup markowego produktu, mając świadomość, że producent daje gwarancję na okres, w którym „zużylibyśmy” kilka „podróbek”?
Budżet państwa
- zaraz po narkotykach i produktach akcyzowych, towary podrabiane i pirackie są najczęściej przemycanym towarem. Konsekwencją tego są zmniejszone wpływy do budżetu.
Osoby parające się wytwarzaniem i dystrybucją towarów podrabianych i pirackich nie ponoszą żadnych kosztów związanych z korzystaniem z praw własności intelektualnej ani nie płacą żadnych należności do budżetu państwa, co w praktyce oznacza, że kupując tzw. „podróby” czy „piraty” bierzemy czynny udział w okradaniu własnego państwa, czyli nas samych.
Konsumenci
- kupując produkty podrabiane w dużym stopniu narażamy się na
niebezpieczeństwo. Należy uzmysłowić sobie, że podrabiane są nie tylko towary luksusowe np. odzież Obecnie podrabia się właściwie wszystko, co może znaleźć potencjalnych nabywców. Podczas produkcji utrzymywany jest zazwyczaj odpowiedni reżim technologiczny, co w przypadku towarów podrobionych nie ma miejsca, chociażby, dlatego, że ich wytwórca dąży do zminimalizowania kosztów, nie licząc się z życiem czy zdrowiem przyszłych użytkowników. Załóżmy, że
- kupujemy, np. na bazarze podrabiane lekarstwa, których skład chemiczny nie ma właściwości leczniczych lub, co gorsza może wręcz zaszkodzić naszemu zdrowiu
zakupiona przez nas okazyjnie tańsza, „dobra” gatunkowo whisky, okazuje roztworem zawierającym m.in. alkohol metylowy zabarwiony bejcą do drewna. Nietrudno wyobrazić sobie skutki spożycia.
użyta w naszym telefonie podrabiana bateria w czasie ładowania eksploduje.
wyposażamy nasz samochód w podrabiane części, które są podróbkami o gorszej jakości niż części oryginalne. W czasie szybkiej jazdy pęka tarcza hamulcowa w przednim lewym kole..........
w szpitalu podczas operacji naszego serca używa się podrabianych pomp kardiochirurgicznych........
26.04.2008 - światowy dzień własności intelektualnej