TYP: WROTKI

WYSTĘPOWANIE

• wolno żyjące.

• wody morskie, na lądzie- miejsca wilgotne (mech, porosty)

BUDOWA MORFOLOGICZNA

CIAŁO

• przejrzyste

• brązowe (u form z grubym oskórkiem)

• w zależności od zabarwienia układu pokarmowego może być: brązowy, pomarańczowy lub czerwony

• kształt: cylindryczny, workowaty, spłaszczony grzbieto-brzusznie, kulisty (tylko jeden gatunek)

• składa się z trzech odcinków:

• głowowego (oddzielony od reszty ciała przewężeniem, znajduje się na nim narząd wrotny)

• tułowiowego (największa część)

• nożnego

ODCINEK GŁOWOWY

• narządy zmysłów:

• brodawki orzęsione

• rostrum - wyrostek (czułek) przedni

• wyrostki boczne

• narząd rzęskowy wrotny

• dwa zespoły rzęsek (jeden otacza pole gębowe z otworem gębowym, drugi (okołoszczytowy - pole szczytowe)

• u Digonante - brak wieńca okołogębowego; występuje wieniec przedni (trochu) i dolny (cingulum); otwór gębowy pomiędzy nimi

• wieniec przedni - narząd ruchu, dolny - naganianie pokarmu w kierunku otworu gębowego

• niektóre narządy rzęskowe dodatkowo zaopatrzone w oskórkowe kolce (łapanie pokarmu),

• u niektórych gatunków może nie występować wcale lub być silnie uwsteczniony (występują wtedy w postaci jednego lub wielu pęków),

• może mieć postać gęsto orzęsionego krążka,

• silniej wykształcony u samic

• u prymitywnych gatunków przydennych występuje po brzusznej stronie tego odcinka (służy do pełzania po dnie zbiornika wodnego)

• u wyższych (pływających, osiadłych) - na szczycie ciała

ODCINEK TUŁOWIOWY

• Tastry (czułki tułowiowe) - trzy wyrostki

• Cyklomorfoza

ODCINEK NOŻNY

• Pierścieniowanie oskórka- pseudosegmentacja

POKRYCIE CIAŁA

• wewnątrznaskórkowy skleroproteinowy oskórek będący wytworem jednowarstwowego syncytialnego naskórka

• różna grubość (może wytwarzać na odcinku tułowiowym pancerz - lorikę)

• cienki naskórek (najpierw komórkowy, potem syncytialny)

• narząd retrocerebralny

• pod naskórkiem występują mięśnie ułożone podłużnie i okrężnie (brak wora powłokowego)

• liczba mięśni zależy od ruchliwości wrotków i grubości oskórka

BUDOWA ANATOMICZNA

UKŁAD NERWOWY

• Znaczna koncentracja neuronów

• Występowanie trzech centrów leżących pod ścianą ciała:

• Zwój mózgowy- po stronie grzbietowej, w przednim odcinku ciała

• Zwój narządu rzęskowego- po stronie brzusznej

• Zwój nożny- w końcu odcinka tułowiowego

NARZĄDY ZMYSŁÓW

• Fotoreceptory- proste nieparzyste plamki pigmentowe w dolnej części zwojów mózgowych (zwane kubkami wzrokowymi)

• Szczecinki zmysłowe dotykowe i chemiczne- na odcinku głowowym i na tastrach

• Chemoreceptory- narząd retrocerebralny

UKŁAD POKARMOWY

• Otwór gębowy prowadzący do mastaksu -żołądka żującego, mającego narząd szczękowy

• Przełyk (krótki, orzęsiony) przechodzący w jelito środkowe (zwane żołądkiem gruczołowym)

• Jelito tylne otwierające się do kloaki

• Trawienie zewnątrzkomórkowe

ODDYCHANIE I KRĄŻENIE

• Oddychają całą powierzchnią ciała.

• Wymiana gazów zachodzi także prawdopodobnie przy pomocy narządów wydalniczych, przez które przechodzi duża ilość wody (przenosi ona tlen i dwutlenek węgla).

• Nie mają układu krwionośnego.

UKŁAD WYDALNICZY

• Funkcja osmoregulacyjna

• Zbudowany z parzystych protonefrydiów - dwie komórki płomykowe, których kanaliki uchodzą do pęcherza moczowego, otwierającego się do kloaki.

• Samce najczęściej nie mają układu wydalniczego.

UKŁAD ROZRODCZY

• Wrotki rozmnażają się wyłącznie płciowo.

• Jajniki mogą być parzyste lub nieparzyste. Jajowody otwierają się do kloaki.

• Jądra mają kształt worków łączących się z nasieniowodami, które otwierają się na zewnątrz. Często występuje wysuwane prącie.

• Produkują niewielki liczby jaj (8,20,45) oraz plemników (ok. 300).

ROZMNAŻANIE I CYKL ROZWOJOWY

• Są rozdzielnopłciowe.

• Samce:

• nie występują u większości gatunków

• zawsze są mniejsze od samic, krótko żyją

• ich niektóre narządy są skarłowaciałe lub nie występują w ogóle

• Występuje przemiana pokoleń

• Heterogonia - naprzemiennie występowanie pokolenia rozmnażającego się płciowo i partenogenetycznie

ANABIOZA

W niekorzystnych warunkach środowiska wrotki lądowe potrafią:

• wytwarzać formy przetrwalnikowe (cysty)

• zapadać w stan życia utajonego - ANABIOZA

• Jest to stan życia utajonego, przejawiający się zahamowaniem metabolizmu w organizmie w niekorzystnych warunkach środowiska.

Zwierzęta w stanie anabiozy otaczają się grubymi otoczkami i są odporne na:

• brak tlenu

• zmiany zasolenia

• brak wody

• zmiany temperatury

Możliwości te spowodowały, że wrotki przystosowały się do różnych środowisk. Zwilżone wrotki ożywają po wieloletnim wysuszeniu. Ożywanie wrotków zaobserwował po raz pierwszy Leeuwenhoek w 1701 r.

Wrotki zdolne są w ciągu 4 godzin wytrzymać obniżenie temperatury do -270°C i w ciągu 5 minut podwyższenie temperatury do +100°C.

ZNACZENIE

• Stanowią element łańcucha troficznego- pokarm np. dla narybku i larw wodnych.

• Wchodzą w skład planktonu.

• Są reducentami.

• Rozmnażając się masowo- przyczyniają się do biologicznego oczyszczania zbiorników wodnych.

• Przeciwdziałają przeciążeniu wody produktami organicznymi.

CIEKAWOSTKI

• Liczba komórek ciała wrotków jest stała dla danego gatunku. Każdy organ zbudowany jest ze ściśle określonej liczby komórek.

• Przedstawiciele rodziny Bdelloidea , według analizy genomu, od 80 mln lat rozmnażają się bezpłciowo. Dodatkowo odporni oni są na działanie skrajnych temperatur, silnych trucizn, próżnię, całkowitego wysuszenia ciała, a także promieniowania (nawet 1000 Grejów). -

• U rodziny Bdelloidea odkryto nietypowe sekwencje DNA, normalnie obecne w materiale genetycznym bakterii, grzybów czy roślin.

• Prowadzone są na nich badania dotyczące możliwości ich życia i rozwoju w niskiej i zerowej grawitacji.

3

---