Temat II

Popyt, podaż i rynek

Podstawowe pojęcia i zagadnienia

Elementy mechanizmu rynkowego

Popyt; podaż; rynek; cena: równowagi, minimalna, maksymalna; równowaga rynkowa; wielkość popytu; wielkość podaży; determinanty: popytu, podaży; elastyczność: punktowa, łukowa; elastyczność cenowa: popytu, podaży; elastyczność dochodowa popytu; elastyczność krzyżowa popytu; krzywe Engla; dobra: normalne, niższego rzędu, Giffena, podstawowe, luksusowe, substytucyjne, komplementarne; odstępstwa od prawa popytu ( paradoksy: Giffena, Veblena, Leibenstaina ).

1. Zgodnie z prawem popytu wzrost ceny dobra X, ceteris paribus, spowoduje:

a) spadek popytu na dobro X;

b) wzrost popytu na dobro X;

c) spadek wielkości popytu na dobro X;

d) wzrost wielkości popytu na dobro X.

2. Które zdarzenia nie naruszają założenia ceteris paribus dla funkcji popytu na dobro X:

a) zmiana kosztów produkcji dobra X;

b) zmiana ceny dobra X;

c) zmiana ceny dobra substytucyjnego;

d) zmiana gustów konsumentów;

e) wzrost dochodu realnego konsumentów;

f) spadek wielkości konsumpcji dobra X wywołany wzrostem jego ceny.

3. Które zdarzenia wpłyną bezpośrednio na wzrost popytu na dobro X (zakładamy, że X jest dobrem normalnym):

a) spadek ceny dobra substytucyjnego;

b) wzrost ceny dobra substytucyjnego;

c) spadek ceny dobra komplementarnego;

d) wzrost ceny dobra komplementarnego;

e) spadek kosztów produkcji dobra X;

f) wzrost ceny dobra X;

g) spadek ceny dobra X.

4. Przedstaw graficznie sytuację na rynku dobra X:

a) po znacznym wzroście ceny dobra komplementarnego;

b) po znacznym wzroście ceny dobra substytucyjnego;

c) po znacznym spadku ceny czynników wykorzystywanych do produkcji dobra X.

5. Jak zmieni się cena oraz wielkość popytu i podaży dobra X w punkcie równowagi rynkowej w wyniku zaistnienia zmian popytu i podaży podanych w tabeli?

a) Zilustruj graficznie poszczególne przypadki.

b) Zmiany w zakresie ceny i ilości równowagi wpisz w tabelę, przyjmując następujące oznaczenia:

↑ — wzrost, ↓ — spadek, ? — niemożność jednoznacznego określenia zmian.

	D ↓	D ↑
S ↑	P X	P X
S ↓	P X	P X

6. Przyjmując następujące oznaczenia: ↑ — wzrost, ↓ — spadek, ? — niemożność jednoznacznego określenia zmian w każdym z poniższych przypadków określ, czy mamy do czynienia z działaniem prawa popytu, czy działaniem prawa podaży?

	D ↓	D ↑
S const.

	S ↓	S ↑
D const.

7. Popyt i podaż opisane są równaniami: X = 18 - 4P, X = -3 + 3P.

a) Oblicz cenę równowagi rynkowej.

b) Jak zmieni się wielkość popytu i podaży rynkowej przy wprowadzeniu ceny minimalnej na poziomie 4 j.p. Określ charakter i wielkość powstałej nierównowagi rynkowej.

c) Jak zmieni się wielkość popytu i podaży rynkowej przy wprowadzeniu ceny maksymalnej na poziomie 2 j.p. Określ charakter i wielkość powstałej nierównowagi rynkowej.

d) Jak zmienią się wydatki konsumentów na dobro X, jeżeli jego cena wzrośnie?

e) Oblicz wartość różnicy między wielkością popytu i podaży przy wprowadzeniu ceny minimalnej P = 4 j.p. oraz określ rodzaj powstałego stanu nierównowagi.

f) Jak można uzasadnić celowość ograniczania swobody działania mechanizmu rynkowego poprzez wprowadzanie cen minimalnych lub maksymalnych?

g) Wyjaśnij sens ekonomiczny oraz oblicz wielkość nadwyżki konsumenta i nadwyżki producenta dla warunków równowagi.

h) Oblicz elastyczność cenową popytu w punkcie równowagi rynkowej.

i) Oblicz elastyczność cenową podaży w punkcie równowagi rynkowej.

j) Dla jakiego przedziału wzrostu ceny dobra X przychody całkowite producentów są malejące?

k) Dla jakiego przedziału spadku ceny dobra X wydatki całkowite konsumentów są malejące?

8. Jak wiadomo typowa krzywa popytu ma nachylenie ujemne. Jakie czynniki mogłyby zmienić to nachylenie na dodatnie?

9. Które z poniższych zdarzeń mogłyby wywołać dodatnie nachylenie krzywej popytu:

Wzrost ceny chleba i wzrost wielkości popytu na chleb.

Wzrost popytu na napoje chłodzące w czasie upału.

Spadek ceny dobra, którego konsumpcja stanowi wyróżnik pozycji społecznej.

Wzrost wielkości popytu na akcje pomimo wzrostu ich cen.

Wzrost konsumpcji danego dobra spowodowany spadkiem jego dostępności wywołanym wzrostem ceny.

Spadek wielkości popytu na dane dobro wywołany wzrostem jego ceny.

10. Uzupełnij tabelę określając rodzaj popytu dla poszczególnych wartości współczynnika elastyczności cenowej popytu:

11. Na podstawie poniższego rysunku oblicz wartość współczynnika elastyczności cenowej popytu

i określ rodzaj popytu w poszczególnych punktach (a,b,c,d,e,f) na krzywej D.

12. W wyniku wzrostu ceny dobra X, ceteris paribus, z 2 j.p. do 3 j.p. konsument zmniejszył miesięczne spożycie tego dobra z 5 szt. do 2 szt.

a) Oblicz wartość współczynnika elastyczności cenowej popytu na to dobro oraz określ rodzaj popytu.

b) Określ wpływ analizowanej zmiany ceny na wydatki konsumentów oraz przychody producentów.

c) Jaką metodę pomiaru elastyczności (punktową/łukową) i dlaczego?

d) Dlaczego wiedza na temat wartości współczynnika elastyczności cenowej popytu jest ważna dla producenta?

e) Wymień założenia upraszczające pozwalające na sformułowanie zależności cenowo-ilościowej w analizie popytu.

f) Załóżmy, że wyniku wzrostu ceny dobra X, ceteris paribus, z 2 j.p. do 3 j.p. konsument zmniejszył miesięczne spożycie tego dobra z 5 szt. do 4 szt. Oblicz wartość współczynnika elastyczności cenowej popytu na to dobro oraz określ rodzaj popytu.

g) Jaki może być związek wskazanej w podpunkcie f) zmiany wartości współczynnika elastyczności cenowej popytu ze zmianą liczby dostępnych na rynku substytutów dobra X?

h) Jakie inne czynniki mogły spowodować taką zmianę reakcji konsumenta na zmianę ceny dobra X ?

13. Zakładamy, że dobra X i Y są substytutami. Na podstawie danych ilustrujących poziomy cen nominalnych tych dóbr w różnych okresach czasowych (t.1- t.5) oblicz ceny względne. Jaka cena (nominalna, czy względna) jest uwzględniana w analizie popytu?

	t.1	t.2	t.3	t.4	t.5
Cena nominalna X	2	4	6	5	3
Cena nominalna Y	10	10	18	13	9
Cena względna X
Cena względna Y

Jakie założenie pozwala na potraktowanie zmiany ceny nominalnej, jako zmiany ceny względnej?

14. W wyniku wzrostu ceny dobra X z 4 do 6 j.p. konsument zmniejszył miesięczne spożycie tego dobra z 10 do 6 sztuk oraz zwiększył konsumpcję dobra Y z 24 do 30 sztuk.

1. Zakładamy, że krzywa popytu na dobro X jest prostoliniowa oblicz wartości współczynnika elastyczności cenowej popytu przy cenach: 4 i 6 j.p.

2. Oblicz wartość współczynnika elastyczności cenowej popytu na dobro X dla podanej zmiany ceny. Określ rodzaj popytu.

3. Oblicz wartość współczynnika elastyczności krzyżowej popytu na dobro X. Jakimi dobrami względem siebie są X i Y?

14. Na podstawie wartości współczynnika elastyczności krzyżowej i dochodowej popytu

Określ rodzaj dóbr. Dla podpunktów a, b i c wykreśl krzywe Engla.

1. E_di = -2

2. E_di = 2

3. E_di = 0,2

4. E_dpxy = 2

5. E_dpxy = -2

14. Dla każdej z poniższych funkcji podaży oblicz wartość E_sp dla ceny 2 j.p. i dla ceny 4 j.p. Wykreśl te krzywe na układzie współrzędnych. Określ jak zmienia się wartość E_sp wraz ze zmianą wielkości podaży na każdej z tych krzywych.

a) X = -4 + 5P

b) X = 5P

c) X = 4+5P

15. Krzywe Engla  ilustrują zależności:

a) cenowo - ilościowe podaży;

b) cenowo - ilościowe popytu;

c) cenowo - dochodowe popytu;

d) dochodowo - ilościowe popytu.

4

---