Oświata w Królestwie Polskim po powstaniu listopadowym (1830).

22.04 połowa

Zmiany w oświecie po upadku powstania listopadowego:

• rusyfikacja szkolnictwa, ale nauczycielami byli Polacy

• Zlikwidowano Uniwersytet Wileński oraz szkolnictwo Polskie.

• w królestwie polskim też podporządkowano szkolnictwo

• Zlikwidowano UW i inne szkoły wyższe wraz ze zbiorami książkowymi, które zostały wywiezione do Petersburga.

• represjom poddawano też szkoły średnie - rusyfikacja.

• Utworzono Warszawski okręg naukowy - włączono w ten sposób szkolnictwo Polskie do szkolnictwa rosyjskiego.

• Zmieniono program nauczania: 6 języków, historia

• Nadzór nauczycieli i uczniów.

• przyjmowano tylko dzieci z rodzin zamożnych do szkół - selekcja.

• Zaczęto rozwijać szkoły żeńskie. - prywatne - dwu i czteroletnie

• powstawały szkoły realne w efekcie Królestwo Polskie rozwijało się gospodarczo - rozwój przemysłu.

• rozwinęło się szkolnictwo zawodowe.

Państwo miało zapotrzebowanie na prawników, lekarzy i innych specjalistów więc zaczęto otwierać szkoły wyższe.

• Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnego - 1836

• Akademia Medyczno - Chirurgiczna 1857 - dwa lata po wojnie Krymskiej.

• likwidacja Warszawskiego okręgu. => zgoda na autonomię. Powołano Aleksandra Wielopolskiego, który miał przeprowadzić reformy.

Reforma Wielopolskiego:

1862 r.

Ustawa o wychowaniu publicznym w Królestwie Polskim.

Szkolnictwo elementarne:

• jedno i dwuklasowe szkoły opłacano z pieniędzy publicznych

• nauka pisania, czytania, religii. jednoklasowe.

• obejmowały też podstawy nauk rolniczych, technicznych (dwuklasowe).

Szkolnictwo średnie:

• przygotowanie do zawodu i nauki w szkole głównej. (można było przejść do gimnazjum po 5 latach)

• pięcioletnie szkoły powiatowe => przygotowanie do zawodu.

siedmioletnie gimnazja

• głównie nauki humanistyczne (duch Herbartowski)

Szkoły żeńskie średnie:

• siedmioletni instytut wychowania panien -> ostatnia klasa dawała wykształcenie pedagogiczne

• Wyższa szkoła żeńska.

Szkoły główne:

• Szkoła główna Warszawska 1862

• Uniwersytet w Warszawie: 4 widziały:

• lekarski

• filologiczny

• prawa i administracji

• matematyczno - przyrodnicze

• Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i leśnego w Puławach.

Ustawa ta była popierana chociaż nie wszystkie jej elementy zostały zrealizowane.

Znowu wybuchło powstanie. Upadło. W efekcie znowu następuje rusyfikacja, znów język rosyjski językiem nauczanym. Od 1875 roku język rosyjski jest językiem wykładanym w szkole elementarnej -> efekt: rodzice nie posyłają dzieci do szkoły. Analfabetyzm. Nadzór policyjny.

Szk. średnie;

• warszawski okręg naukowy utworzony

• Rosjanie jako nauczyciele

• Nadzór policyjny.

Szkolnictwo prywatne nie zostało zniesione - w programie szkolnym był rosyjski, ale uczyli Polacy. => konspiracyjne lekcje historii i języka polskiego.

Dzięki szkolnictwu prywatnemu oświata polska nie zamarła.

Szkolnictwo wyższe też było rusyfikowane.

Szkoła Główna w Warszawie -> język rosyjski -> od 1869 roku.

Carski Uniwersytet Rosyjski z rosyjskim wykładowym.

Pokolenie szkoły Głównej to pokolenie pozytywistów Warszawskich. Ukończyli UW w latach 1862-69 wg. szkolnictwa polskiego. Przeszczepili ideologię pozytywizmu z zachodu na ziemie polskie.

Pozytywizm zachodnio-europejski kładł nacisk na wiedzę oraz na pracę:

nauki matematyczno - przyrodnicze (empiria) - oczyszczenie z metafizyki.

Program pozytywistów Warszawskich:

• zmiany gospodarcze

• wzmocnienie społeczeństwa.

• praca organiczna - praca na rzecz społeczeństwa; społeczeństwo jak organizm, wszystkie jego części muszą harmonijnie współpracować.

• praca u podstaw - praca z grupami najbiedniejszymi - niesienie im przede wszystkim oświatę, samą pomoc etc.

Świętochowski „papież pozytywizmu Warszawskiego” - pisał zgodnie z duchem Spencera, że wychowanie człowieka musi być zgodne z zastanymi warunkami życia.

• Kult wiedzy

• Poszanowanie pracy

• Tolerancja dla postępowania innych

• Równouprawnienie wyznania i płci

• Konieczność edukowania warstw najniższych (obowiązek warstw wyższych) => praca u podstaw

Inicjatywy związane z aktywnością pozytywistów Warszawskich:

1. rozwój pedagogicznego nurtu wydawniczego: "Przegląd tygodniowy", "Niwa", "Opiekun domowy" - czasopisma w języku polskim . Wydawały je biblioteki popularno - naukowe dla rodziców, opiekunów, wychowawców.

2. powstanie encyklopedii wychowawczej - Jan Tadeusz Lubomirski - Pierwsza pedagogiczna. Ale dzieło niedokończone - do litery "P".

3. powstanie w 1882 r. pierwszego wydawnictwa pedagogicznego "Przegląd pedagogiczny" wydawane od 1905 roku, pod redakcją Jana Władysława Dawida. - inspirator pedagogiki naukowej w Polsce. Stworzył wokół tego mały ośrodek pedagogiczny dla dzieci.

4. Nauczanie domowe - później dotyczyło także warstw niższych. Miało początkowo charakter indywidualny prywatny.

5. Towarzystwo kolei Warszawsko Wiedeńskiej. Charakterystyczne była to instytucja polska. Wprowadziła biblioteki kolejowe - ruchome. Zakładali szkółki elementarne dla dzieci polskich.

6. Warszawskie Towarzystwo Dobroczynności - tworzyło przy swoich placówkach wypożyczalnie (stworzyło wydział czytelni bezpłatnej).

7. Na UW powstało Towarzystwo Oświaty Narodowej (szerzyć oświatę, udostępniać czasopisma, na uniwersytecie Carskim chcieli zwalczyć ciemnotę).

8. Pruszyński wydał elementarz, gazety świąteczne. Na zasadzie "wypożyczalni sąsiedzkich". Z rąk do rąk pożyczane.

9. Kursy naukowe kobiece powstały z początku lat 90'Jadwiga Szczawińska Dawidowa połączyła te różne kury. Kursy wyższe obejmujące kobiety ("Uniwersytet babski"; "Uniwersytet Latający"), do którego pomału zaczęli zapisywać się także mężczyźni.

Ważna inicjatywa:

1. Poradnik dla samouków - aby umożliwić wszystkim. Wydawnictwo ukazujące się do wybuchu II wojny światowej. Założone przez Stanisława Michalskiego. Miało stanowić namiastkę wykształcenia wyższego.

2. W pierwszym tomie: wprowadzenie do dziedziny potem zestaw lektur.

3. W drugim sprawdzian z lektur, spis lektur na wyższym poziomie

4. trzeci sprawdzian z lektur na wyższym poziomie.

5. Założenie, że nawet samouk będzie w stanie prowadzić samodzielne badania.

6. Kasa imienia Józefa Mianowskiego założona przez wychowanków szkoły głównej.

7. 1905 rok - znany w historii wychowania jako rok strajku szkolnego. To rok rewolucji w Rosji, która przeszła na tereny Polski. Do tego ruchu strajkowego dołączyła również młodzież. Żądała swobód z zakresie edukacji. Ruch objął całe Królestwo Polskie. Kierownictwo w rękach Koła Delegatów. (przedstawiciele różnych szkół - więc strajk zorganizowany).

8. K.D. wystąpiło do władz z postulatem szkół z językiem narodowym.

• zniesienie nadzoru policyjnego

• swoboda przekonań, tolerancja religijna (bo prześladowano prawosławnych),

• by rodzice mieli większą kontrolę nad szkołami (np. dobór dyrektorów)

• by znieśli różnicę prawną między płciami

• by umożliwić wstępowanie dziewcząt do szkół wyższych

• by młodzież mogła się stowarzyszać

Koło wychowawców.

np. Helena Radwińska

• by unarodowić i zdemokratyzować szkoły.

W szkołach elementarnych

Zjazd nauczycieli w Pilaszkowie - postanowili, że będą uczyć w języku polskim.

W 1906 r. wyszło prawo do stowarzyszania

"Uniwersytet latający" się ujawnił i powstało Towarzystwo Kursów Naukowych.

Nie spolszczono Uniwersytetu, więc tam młodzież zastrajkowała.

Polska młodzież Szkolna

Organizacja Szkółek elementarnych, bibliotek, szkół średnich, Ochronek (przedszkola).

Ruch strajkowy objął też szkołę elementarną - nauczyciele postanowili wykładać w języku polskim.

Car musiał pójść na pewne ustępstwa:

• podniósł się poziom nauczania

• swobody nauczania

• można było zalegalizować niektóre stowarzyszenia np. Uniwersytet Latający.
  

---