(str. 257 "Podręcznik nawigacji lotniczej" W. Wyrozumski.)

7. WYKORZYSTANIE POMIARÓW OPTYCZNYCH ORAZ PODSTAWOWYCH PRZYRZĄDÓW NAWIGACYJNYCH

7.1 OBIEKTY ORIENTACYJNE

7.1.1 PODZIAŁ OBIEKTÓW ORIENTACYJNYCH

Obiektami orientacyjnymi nazywa się oznaczone umownymi zna­kami na mapie obiekty w terenie, według których podczas lotu można ustalać pozycje i linie pozycyjne statku powietrznego. Rozróżnia się naturalne i sztuczne obiekty orientacyjne (utwo­rzone ręką człowieka).

Załogi statków powietrznych wykorzystują do orientacji wzro­kowej naturalne i sztuczne obiekty orientacyjne, jak rzeki, góry, lasy, drogi, osiedla itp., oraz świetlnotechniczne pomoce nawi­gacyjne, tj. latarnie świetlne, świetlnotechniczne wyposażenie lotnisk itp.

Obiekty orientacyjne dzielą się ponadto na:

- liniowe, tj. takie obiekty, które mają niewielką szerokość, ale są długie, np. rzeki, brzegi mórz i dużych jezior linie kole­jowe, drogi itp.;

- powierzchniowe, tj. takie obiekty, które zajmują względnie dużą powierzchnię i mają wyraźnie wyróżniające się na tle tere­nu kontury, np. duże jeziora, miasta, lasy itp.,

- punktowe, tj. małe osiedla, skrzyżowania dróg, mosty, małe stacje kolejowe, oddzielne wierzchołki gór, latarnie świetl­ne itp.

Każdy obiekt orientacyjny ma następujące cechy główne: wy­miary, kształt i kolor, oraz cechy dodatkowe, tj. szczegóły, które umożliwiają odróżnianie obiektów jednorodnych od siebie. Na przykład cechami dodatkowymi osiedli są: rodzaj zabudowań (miejskie, wiejskie, przemysłowe), liczba i położenie placów, ko­ściołów, mostów, parków, liczba i kierunek dróg i rzek podcho­dzących do osiedli, występowanie i wzajemne rozmieszczenie innych obiektów w pobliżu osiedli. Cechami dodatkowymi obiek­tów liniowych są: kierunek ich biegu, położenie mostów, wia­duktów i skrzyżowań, rodzaj terenu bezpośrednio przyległego (np. piaszczysty, bagnisty, zadrzewiony, zabudowany) oraz wza­jemne rozmieszczenie innych obiektów leżących w pobliżu obiek­tów liniowych.

Przydatność obiektów orientacyjnych do orientacji wzrokowej ocenia się według zasięgu ich widoczności (widzialności) i stop­nia rozpoznawalności z wysokości lotu.

7.1.2 CECHY NIEKTÓRYCH OBIEKTÓW ORIENTACYJNYCH.

Duże rzeki należą do najlepszych obiektów orientacyjnych w o­kresie letnim i są widoczne z dużych odległości jako szerokie, ciemne wstęgi. Dobrze są widoczne ich charakterystyczne za­kręty. Brzegi rzek wyraźnie odcinają się od tła terenu jasnym kolorem piasku lub ciemnym obramowaniem zarośli.

W dni słoneczne rzeki są widoczne z daleka dzięki odbiciu pro­mieni słonecznych od zwierciadła wady.

W zimie zamarznięte i przykryte śniegiem rzeki rozpoznaje się z trudem po zarysach linii brzegowych lub po cieniach stro­mych brzegów.

W nocy dobrze widoczne są odblaski nie zamarzniętych rzek przy ich obserwacji pod światło księżyca.

Małe rzeki w okresie letnim są lepiej widoczne przy obserwacji pionowej, natomiast są gorzej widoczne, jeżeli znajdują się z boku. Małe rzeki wyróżniają się na tle terenu jako ciemne, wąskie i kręte pasemka. Można dostrzec ich zakręty i ciemne zarośla na brzegach. W terenie pociętym dużą liczbą małych, krętych rzek bardzo trudno jest odróżnić je od siebie. Po obfitych opa­dach atmosferycznych niektóre z nich zmieniają rozmiary i kształt.

Linia brzegowa mórz i dużych jezior latem jest dobrym obiek­tem orientacyjnym i widoczna jest z dużych odległości jako wy­raźna linia oddzielająca ląd od ciemnej powierzchni wady. Do­brze wyróżniają się zatoki, zalewy i cyple.

Zimą, kiedy woda jest zamarznięta, a cały teren pokryty śnie­giem, linia brzegowa jest widoczna gorzej.

Linie kolejowe są widoczne na tle terenu jako ciemne pasemka. Na zakrętach mają one łagodne zaokrąglenia. Z małych i śred­nich wysokości można odróżnić linię jednotorową od linii dwu­torowej lub wielotorowej. Linie kolejowe są dobrze widoczne pionowo pod statkiem powietrznym i pod niedużymi kątami pionowymi.

W zimie linie kolejowe wyraźnie odznaczają się na śniegu.

W noc księżycową linie kolejowe są słabo widoczne, a w ciemną noc nie są one widoczne; dostrzegalne są tylko oświetlone sta­cje kolejowe oraz błyski przy pantografach elektrowozów. Autostrady i szosy są dobrymi obiektami orientacyjnymi. Wyróż­niają się one na tle terenu jako szare pasemka. Po deszczu mają kolor ciemniejszy. Niektóre szosy są wysadzane drzewami. Od linii k olejowych odróżniają się ostrymi zakrętami.

W zimie, zależnie od grubości pokrywy śnieżnej i stopnia wy­jeżdżenia szosy mają kolor szary lub ciemnoszary.

W noc księżycową szosy wyróżniają się w terenie jako szare pasemka. Dobrze zarysowują się kierunki dróg w czasie dużego ruchu samochodów z włączonymi światłami.

Drogi gruntowe mogą służyć jako charakterystyczne obiekty orientacyjne tylko w terenie o słabo rozwiniętej sieci drogowej. W terenach gęsto zaludnionych drogi takie mogą służyć jedynie jako pomocnicze obiekty orientacyjne. Są one węższe niż szosy i bardziej kręte.

Jeziora w okresie letnim są widoczne z dużych odległości. Róż­nią się one od otoczenia gładką, ciemną powierzchnią i wyraźnie odcinającymi się brzegami. Jeziora zalicza się do bardzo do­brych obiektów orientacyjnych, z wyjątkiem terenów, na któ­rych jest ich bardzo dużo. W dni słoneczne jeziora są widoczne z daleka dzięki odbiciu promieni słonecznych od zwierciadła wody. W okresie zimowym, kiedy jeziora są poryte lodem i śnie­giem, można je, poznać tylko po cieniach rzucanych przez brzegi lub po otaczających je zaroślach oraz po ich gładkiej, białej po­wierzchni. W tym okresie leśne polany można omyłkowo przy­jąć za jeziora.

W księżycową noc jeziora są widoczne z ,daleka dzięki odbiciom promieni Księżyca od ich powierzchni.

Wielkie miasta są widoczne z dużych odległości jako ciemne plamy, wyróżniające się na ogólnym tle terenu. Z małych od­ległości są dobrze widoczne ulice i domy. Wielkie miasta różnią się między sobą wielkością, kształtem, liczbą i kierunkiem nad­chodzących do nich dróg i linii kolejowych, a także rodzajem zabudowań, rozmieszczeniem ulic i placów. Miasta przemysłowe rozpoznaje się z dużych odległości po unoszącym się nad nimi zamgleniu.

W nocy duże miasta są dobrymi świetlnymi obiektami orienta­cyjnymi.

Średnie miasta są widoczne z dużych odległości i dzięki pstremu zabarwieniu ścian i dachów budynków dobrze odcinają się od ogólnego tła terenu. Miasta te rozpoznaje się głównie według prowadzących do nich obiektów liniowych. W zimie są one do­brze widoczne z daleka na białym tle śniegu. Widoczny też jest dym unoszący się z kominów.

Małe osiedla w otwartym, rzadko zamieszkanym terenie są wi­doczne ze znacznych odległości. W gęsto zamieszkanym terenie trudno jest odróżniać jedne od drugich i rozpoznaje się je po ogólnym kształcie, kierunku głównych ulic i według innych obiektów orientacyjnych położonych w pobliżu.

Małe osiedla w pagórkowatym terenie zlewają się z ogólnym tłem. W zimie dobrze wyróżniają się one na białym tle pokrywy śnieżnej.

W nocy małe osiedla wyglądają jak oddzielne świetlne plamy. Lasy są bardzo dobrze widoczne z dużych odległości, zwłaszcza zimą na tle śniegu. Stanowią one ciemne plamy 'o nieregular­nych zarysach. Przy niepełnym zachmurzeniu cienie od oddziel­nych chmur mogą być przyjęte za masywy leśne.

W nocy lasy wyróżniają się jako ciemne plamy przy obserwacji prosto w dół i pad niedużymi kątami z boku.

Rzeźba terenu może być wykorzystana do orientacji wzrokowej w tych rejonach, w których jest wyraźnie widoczna.

Rzeźbą lub ukształtowaniem pianowym terenu nazywa się wszyst­kie naturalne nierówności powierzchni ziemi.

Widoczność poszczególnych obiektów orientacyjnych zależy od rodzaju i wielkości obiektu, tła terenu, pory doby i roku, wa­runków meteorologicznych i wysokości lotu. Przy średnich warunkach widoczności w dzień odległość wykry­cia obiektów (można rozróżnić ich kontury) równa jest 10 wy­sokościom lotu, a odległość rozpoznania (można rozróżnić szcze­góły obiektów) od 3 do 5 wysokościom. Poza granicami strefy wykrycia obiekty są widoczne jako plamy z nieokreślonymi kon­turami.

(str. 261 "Podręcznik nawigacji lotniczej" W. Wyrozumski.)

"Podręcznik nawigacji lotniczej" - W. Wyrozumski

Wykorzystanie pomiarów optycznych oraz podstawowych przyrządów nawigacyjnych.

Strona 2 z 1

---