Borkowski - „Cywilizacja. Technika. Ekologia”

Alvin Toffler - cywilizacja trzeciej fali okres rozwoju postindustrialnego (poprzemysłowego), w który wkroczyły najbardziej rozwinięte kraje świata po wcześniej epoce przedprzemysłowej (agrarnej) i przemysłowej (industrialnej); zakres przemian pod wpływem trzeciej rewolucji technicznej jest nieporównanie większy niż konsekwencje dwóch poprzednich; rozwój telekomunikacji, techniki komputerowej przyspiesza procesy globalizacji, eliminuje ograniczenia spowodowane czynnikiem geograficznym; nowe technologie mają mniejsze zapotrzebowanie na surowce i energię, automatyzacja i robotyzacja procesów produkcyjnych powoduje zmianę struktury zatrudnienia, a tym samym strukturę społeczną

cywilizacja innowacji, homo technologicus

idea postępu - nieskończoność postępu, wiara w niczym nieograniczone możliwości ludzkiego umysłu, który na przestrzeni dziejów rozwija i pomnaża wiedzę naukową i zdolny jest tworzyć coraz to nowsze i doskonalsze urządzenia techniczne

opis, wyjaśnianie przemian cywilizacyjnych - kategorie zmiany, rozwoju, postępu

zmiana - różnica, jaka zaszła w określonym przedziale czasowym bez wartościowania skutków zachodzącej zmiany

rozwój - materialny, ilościowy aspekt złożoności porównywanych stanów rzeczywistości

postęp - przypisywanie różnych wartości poszczególnym stanom zmieniającej się rzeczywistości; rozwój ukierunkowany na działanie zgodne z istniejącym w danym społeczeństwie systemem wartości bądź na tworzenie nowych wartości społecznych

Stewart Brand - wyczerpanie temporalne trudność z prognozowaniem przyszłego rozwoju

modernizacja - ciąg szybkich zmian polegających na przyjmowaniu wzorców występujących w uprzemysłowionych krajach Zachodu, przykład: Japonia (japoński kapitalizm), Turcja (otwarcie Turcji na Zachód i laicyzacja państwa)

Francis Fukuyama (amerykański historyk) - koniec historii wobec załamania się komunizmu nie istnieje już dla ludzkości alternatywa rozwojowa; jedyną drogą jaką podążać może świat jest tworzenie systemów opartych o gospodarkę wolnorynkową i o zasady liberalnej demokracji parlamentarnej - kraje wybierające tę drogę mają szansę na modernizację, kraje, które nie wybiorą tej drogi - skazane na stagnację, cywilizacyjny regres (np. Korea Północna, Kuba)

Szczepański - teoria modernizacji, 3 nurty teorii rozwoju:

1. teoria modernizacji - założenia ewolucyjnego, liniowego, konwergentnego rozwoju oraz adaptacji wzorców wolnorynkowych oraz demoliberalnych zapewniających postęp techniczny i społeczny

2. teoria zależności - krytyka kopiowania zachodnich wzorców wskazując narastanie nierówności i podział świata na bogate centrum (kraje rozwinięte) i pozostające w zależności od niego peryferia (kraje zacofane)

3. teorie rozwoju alternatywnego (trzeciej drogi) - założenie o wewnętrznej dynamice rozwojowej poszczególnych krajów i ich odmienności kulturowej

epoka turbokapitalizmu (Luttwak) - obecny ład światowy; demokratyczne państwa tracą swą suwerenność na rzecz transnarodowych korporacji finansowych (nazwanych przez Barbera postnarodowymi, antynarodowymi)

społeczeństwa zorganizowane są zgodnie z formułą: 20:80 (20% pracujących, 80% bezrobotnych)

Martin, Schuman - nieustanny, dynamiczny rozwój techniki pociągnie za sobą zwiększającą się polaryzację społeczeństw pod względem zamożności - 20% obywateli USA posiada 80% zasobów tego kraju

Pułapki współczesnego świata:

- koniec pracy (wystarczy 20% zdolnej do pracy populacji do utrzymania światowej gospodarki w rozwoju)

- fala agresji i przemocy (wiek XX- stulecie konfliktów)

- naruszanie prawa pracy przez wielkie korporacje

- przymus migracji

Samuel Huntington - wojna cywilizacji w tym stuleciu wzrost napięć pomiędzy różnymi obszarami kulturowymi, w miejsce tradycyjnych konfliktów międzypaństwowych nadejdzie wojna cywilizacji, starcia o podłożu etnicznym i religijnym (na tle różnić kulturowych), granice podziałów pokrywają się z tradycyjnymi liniami oddzielającymi od siebie różne kręgi kulturowe

zarzewie konfliktów międzypaństwowych - czynnik ekologiczny np. deficyt wody

bezrobocie prowadzi do społecznej destabilizacji

zorganizowana przestępczość najszybciej rozwijająca się dziedzina gospodarki na świecie

George Ritzer - makdonaldyzacja świata ujednolicanie gustów, upowszechnienie wzorów konsumpcji opartych na racjonalizacji i standaryzacji, udostępnianie tego, co łatwe, szybkie i proste (tittytainment - mieszkanka odurzającej rozrywki i wystarczającej ilości pożywienia, by utrzymać sfrustrowaną ludzkość w ryzach)

Urlich Beck - społeczeństwo ryzyka stan globalnej niepewności będącej skutkiem przyspieszenia technologicznego; integruje go strach i obawa nie przed zagrożeniem zewnętrznym (siły przyrody), ale przed niebezpieczeństwami wytwarzanymi przez samą cywilizację; sytuacja człowieka ma charakter ryzyka i zagrożenia, którymi styka się w każdej chwili i w każdej sferze życia; człowiek bezustannie poszukuje „drogowskazów sensu”, by położyć kres napięciu niepewności i dezorientacji

istota ryzyka - niepewność, prawdopodobieństwo zachodzenia zdarzeń

ryzyko:

- przeciwieństwo szansy

- miara niepowodzenia

- iloczyn prawdopodobieństwa porażki i jej wielkości

- podejmowanie działania o niewiadomym rezultacie

działania transgresyjne - przekraczanie istniejących granic materialnych, społecznych, symbolicznych, wychodzenie poza to czym jednostka/społeczność dotychczas była

Typologia ryzyka:

ze względu na czynnik genetyczny:

1. ryzyko statystyczne

2. ryzyko technogenne

3. antropogenie

ze względu na stopień przewidywalności zdarzeń:

1. ryzyko zwykłe

2. ryzyko nadzwyczajne

Sytuacje i konteksty (Jerzy Kmita):

1. sytuacja pewności (deterministyczna)

2. sytuacja ryzyka (probabilistyczna)

3. sytuacja niepewności (statystyczna, strategiczna)

Rodzaje ryzyka:

1. ryzyko kontrolowane

2. ryzyko niekontrolowane

3. ryzyko obserwowalne

4. ryzyko nieobserwowalne

Minimalizowanie ryzyka:

1. unikanie ryzyka

2. zmniejszanie podejmowania ryzyka

3. redukcja ryzyka

4. przenoszenie ryzyka

endyzm - sposób myślenia w kategoriach końca i związane z nim teorie

Popper - żadna metoda nie pozwoli przewidywać biegu nadchodzącej historii; nieprawdziwe i niebezpieczne są teorie zakładające, że o przyszłości wiemy więcej niż możemy; jedynym słusznym zachowaniem jest spojrzenie na przeszłość całkiem inaczej niż na przyszłość; przyszłość jest otwarta - wszystko może się wydarzyć, ale naszym zadaniem jest ukształtowanie jej lepiej niż teraźniejszości w oparciu o moralną i historyczną ocenę przeszłości (pod względem etycznym), wpływać możemy tylko w warunkach wolności; wolność = odpowiedzialność

Rodzaje czasu ze względu na wielkość interwałów:

1. czas kosmiczny (astronomiczny) - coś wewnętrznego dla Wszechświata, istniejącego razem z nim

2. czas ziemski (geobiologiczny) - związany z genezą i rozwojem globu ziemskiego i życia organicznego

3. czas historyczny (społeczny) - wymiar trwania zbiorowości ludzkiej i abstrakcyjna rama społecznej egzystencji

4. czas osobowy (indywidualny) - wymiar istnienia każdego człowieka, „czas psychologiczny”

Schemat triadyczny - podział historii świata na trzy fazy:

1. agrarna - kultura tradycyjna (przedprzemysłowa)

2. industrialna - kultura nowoczesna (modernizm)

3. postindustrialna - kultura ponowoczesna (postmodernizm)

Daniel Bell - koncepcja społeczeństwa postprzemysłowego

Gary Becker - im więcej posiadamy, tym mniej mamy czasu na korzystanie z tego, co posiadamy im większe możliwości wyboru, pragnienia, tym mniej czasu na ich zaspokojenie, brak dostatecznej ilości czasu oznacza marnotrawstwo i niemożność pełnego skonsumowania nabywanych produktów

Margaret Mead - wstępujące pokolenia coraz szybciej przystosowują się do gwałtownych zmian, a ich zapotrzebowanie na dziedzictwo kulturowe pokoleń zstępujących maleje

Typy kultur ze względu na dystans pokoleniowy:

1. postfiguratywny - cywilizacja „pierwszej fali” (epoka agrarna), tradycja niesie wzorce ról społecznych, które przyswajają kolejne pokolenia kształtowane na podobieństwo rodziców, zmiany zachodzą powoli

2. kofiguratywny - cywilizacja „drugiej fali” (epoka przemysłowa), współistnienie młodszych i starszych pokoleń różniących się między sobą, ale tolerujące się, ważniejsza od tradycji jest pula wartości przekazywanych przez instytucje (np. szkoły) oraz socjalizacja rówieśnicza

3. prefiguratywny - cywilizacja „trzeciej fali” (epoka ponowoczesna), starsze pokolenia są zmuszone uznać niezależność młodszych i uczyć się od nich postaw i zachowań, które wymusza przyspieszone tempo życia

Typy stresu:

1. pozytywny (eustres)

2. negatywny (dystres)

Fazy stresu:

1. reakcja alarmowa

2. przezwyciężenie zmęczenia

3. wyczerpanie

karoshi w Japonii - śmierć z przepracowania

przeciętny, tygodniowy czas pracy w UE - 40,3 godziny

1866 r. - postulat 8-godzinnego dnia pracy, Kongres Robotników w Baltimore

1919 r. - konwencja waszyngtońska ustalająca normę 8-godzinnego dnia pracy i 48-godzinny tygodnia pracy, Międzynarodowa Konferencja Pracy

technologia informatyczna nie tworzy nowych miejsc pracy

Marshall Mc Luhan - globalna wioska elektroniczna świat, w którym szybkość rozchodzenia się informacji przyrównać można do obiegu wiadomości w małej wiosce, gdzie wszyscy o wszystkich wiedzą wszystko; życie w coraz większym uzależnieniu od wytworów ludzkiego umysłu, funkcjonowanie w środowisku w znacznej mierze sztucznym oraz istnienie w zależności od przepływającego bezustannie gigantycznego strumienia informacji

era komunikowania rozszerzonej rodziny wirtualnej

podstawowy czynnik rozwoju cywilizacji technicznej jest informacja jej wytwarzanie, przechowywanie, wyszukiwanie, przesyłanie

niedobór informacji - deprywacja

nadmiar informacji - hipertrofia

EKOLOGIA

świadomość „skończoności przyrody” - współczesność faza przejściowa między epoką ekonomii a epoką ekologii

poważne katastrofy ekologiczne - skutek polityki państw (np. Czarnobyl, zniszczenia biosfery po Wojnie nad Zatoką Perską)

relacje ekologia - polityka

fundamentalistyczne koncepcje akceptujące stosowanie przemocy pod zielonymi sztandarami - ekofaszyzm, ekoterroryzm

polityka - sztuka rządzenia

kierowanie sprawami publicznymi poprzez harmonizowanie różnorakich, sprzecznych często dążeń

sfera konfliktu i walki o władzę

ekologia:

nauka zajmująca się relacjami między żywymi organizmami a ich środowiskiem życia

działalność ruchów społecznych i politycznych stawiających sobie za cel działania ochraniające środowisko naturalne

kierunki filozoficzne traktujące człowieka jako jeden z wielu gatunków - użytkownika wspólnego dobra - biosfery (ekofilozofia)

inicjatywy międzynarodowe w zakresie ochrony środowiska, narodziny ruchów ekologicznych, wiele inicjatyw obywatelskich, których celem jest powstrzymanie działań szkodzących środowisku - reakcja na wzrastające ryzyko degradacji biosfery

1969 r. - raport sekretarza generalnego ONZ o stanie środowiska naturalnego (Raport U'Thanta) po raz pierwszy wśród globalnych problemów ludzkości wskazano postępującą degradację biosfery

1975 r. - powstanie Worldwatch Institute, twórca Lester Brown cel: podniesienie społecznej świadomości poważnego zagrożenia do poziomu, na którym przyczyni się ona do reakcji politycznej

1992 r. - „Szczyt Ziemi” ONZ w Rio de Janeiro przyjęcie zasady zrównoważonego rozwoju, ochrony integralności ekosystemu Ziemi, współpracy międzynarodowej dla zdrowego i twórczego życia w harmonii z przyrodą

Rruchy ekologiczne partie Zielonych

Niemcy - najsilniejsza pozycja Zielonych w systemie politycznym państwa w porównaniu z analogicznymi ugrupowaniami ekologicznymi innych krajów europejskich

nurty doktrynalne w partiach ekologicznych:

1) realistyczny - polityka „małych kroków”, stopniowe powiększanie stanu posiadania partii
i rosnącego udziału we władzy

2) fundamentalistyczny - odrzucenie współpracy parlamentarnej, skupienie się na pracy wewnątrz partii, koncentracja na kwestii przetrwania ludzkości, „czystość ideowa”

3) ekoliberalny - polityka „trzeciej drogi”, idea decentralizacji i samopomocy, współpraca z partiami akceptującymi programy ekologiczne

4) ekosocjalistyczny - antykapitalistyczny program, współpraca z partiami lewicowymi jako jedyna forma kompromisu, ochrona środowiska jako jedno z wielu zagadnień

Zieloni - brak wyraźnego określenia politycznej tożsamości, uniwersalizm myśli ekologicznej, odwoływanie w ekofilozofii do ludzkości jako całości

geneza myśli ekologicznej, ruchy, partie Zielonych - tęsknota za alternatywnymi formami życia społecznego, radykalni: poszukiwanie trzeciej drogi rozwoju (ani prawica ani lewica), odrzucanie technokratycznie rozumianego postępu i powrót do natury

Typy postaw wobec środowiska naturalnego:

1. technocentryzm - przekonanie o nieograniczonym rozwoju nauki i techniki oraz cywilizacji, umysł ludzki ma gwarantować stały postęp w historii ludzkości, pojawiające się kryzysy mają charakter przejściowy, człowiek podoła wszelkim wyzwaniom przyrody i techniki, kryzys ekologiczny nie będzie stanowić groźby o apokaliptycznym charakterze, a technika naprawi to, co zniszczyła

2. antropocentryzm - wiara w twórcze możliwości człowieka, który w świadomy sposób wciąż przekracza granice materialne, społeczne, symboliczne, wychodzenie poza to, czym człowiek jest i co posiada, dzięki czemu rozwija się kultura - człowiek może zapanować nad swoim panowaniem nad światem

3. biocentryzm - łączy uznanie prymatu dobra biosfery nad potrzebami i działaniami gatunku ludzkiego, podległość człowieka przyrodzie jest niepodważalna, radykalny antyhumanizm, konieczność drastycznego zmniejszenia liczebności populacji gatunku ludzkiego, postulat powstrzymania rozwoju techniki, oczyszczenie biosfery ze zniszczeń, regeneracja przyrody, przejście od epoki ekonomii do epoki ekologii

ekologia głęboka - Arne Naess wartość immanentna wszystkich elementów przyrody, wartość ich różnorodności, idea równości biotycznej; przyroda- sieć elementów o równej wartości; głęboki związek człowieka z naturą, brak nadrzędności homo sapiens; całkowity brak akceptacji dla cywilizacyjnego rozwoju

ekoterroryzm - Greenwar; stosowanie przemocy celem realizacji ekologicznych doktryn, działania przestępcze, których celem jest groźba lub dokonanie zniszczeń w środowisku naturalnym; akcje wymierzane przeciwko konsumpcjonizmowi (działania antyfutrzarskie, zatruwanie produktów w supermarketach), program redukcji ludności na Ziemi, wątki powrotu do natury, powrót do naturalnych metod uprawy roli

terroryzm - stosowanie przemocy celem wymuszenia określonych zachowań w warunkach zastraszania

terroryzm millenarystyczny - przeciwko cywilizacji

Rodzaje ekoterroryzmu:

1. ekoterroryzm instrumentalny (ekologiczny szantaż) - brak związku z realizacją idei ekologicznych (może być ich zaprzeczeniem), celem jest wywołanie powszechnego przerażenia możliwymi następstwami ataku i efektami wywołanymi w środowisku naturalnym na znacznym obszarze; tło ekologiczne - wymiar instrumentalny, ekosystem jest celem zamachu; np. amerykańska grupa Waetherman - lata 70-te

2. ekoterroryzm millenarystyczny (właściwy) - inspiracja ideowa „zielonego mistycyzmu”, awersje do gatunku ludzkiego, cel zamachów: gatunek ludzki; np. Hemio Schulz - zachodnioniemiecka „Wyzwoleńcza Armia Natury” (powszechne ludobójstwo i zredukowanie liczby ludności Ziemi o 99%)

Amnesty International - międzynarodowa organizacja pozarządowa, której celem jest zapobieganie naruszeniom fundamentalnych praw człowieka poprzez wszelkie pokojowe akcje obywatelskie - od organizowania pisania listów do rządów krajów łamiących te prawa, poprzez publiczne rozgłaszanie informacji o takich naruszeniach, po realną pomoc finansową i prawną poszkodowanym osobom.

Greenpeace - międzynarodowa organizacja pozarządowa o charakterze non-profit,. Obecnie organizacja działa na rzecz ochrony środowiska naturalnego

Organizacja ta zajmuje się największymi problemami ekologicznymi, głównie przez organizowanie (często kontrowersyjnych) akcji bezpośrednich, które sprawiają, iż dany problem dostrzegany jest przez społeczeństwo.

Greenpeace jest organizacją o zasięgu globalnym. Jej siedziba główna znajduje się w Amsterdamie

---