FILOZOFIA NOWOŻYTNA
KARTEZJUSZ
- Żył w XVII wieku. Uznawany za ojca nowożytnej filozofii
- Jego dzieło to „Rozprawa o metodzie”
- Istnieją 4 zasady dochodzenia do prawdy:
1. Odrzucenie wszystkiego, co nie jest pewne,
2. Każdy problem podzielić na szereg części, jak najmniejszych, będą one osobno rozpatrywane, poddane zostaną analizie,
3. Ponownie próba złożenia - otrzymanie syntezy
4. Wszystko będzie podlegało wielokrotnemu przeglądowi, aby sprawdzić czy niepopełniony został błąd.
- Kartezjusz chce odrzucić wszystko i aby nie narazić się na zarzuty wymienia nauki, które uważa za nieomylne: matematykę i teologię. Podkreśla też, że nie ma zamiaru kwestionować praw obowiązujących.
- Odrzuca zmysły, bo są one zawodne. Nie wierzy w swój rozum, odrzuca całość wiedzy i nie daje wiary zmysłom. Wtedy zadaje pytanie czy na pewno nie ma nic w tej pustce. Dochodzi do wniosku, że jednak jest coś, myśl. Cogito ergo sum - myślę, więc jestem. Kartezjusz chce zbudować wiedzę pewną i niezachwianą. W tym celu musi doprowadzić się do stanu kompletnej pustki i niewiedzy, gdzie znajduje punkt oparcia
w postaci myśli, i tu stwierdza, że skoro myśli to jest. Istota myśląca, nie potrzebuje właściwie ciała żeby być.
- Na początku jesteśmy, więc tylko substancją myślącą. Kartezjusz w tej pustce odkrywa także istnienie Boga. Powody na istnienie Boga dawane przez Kartezjusza:
A)istota myśląca nie jest istotą doskonałą, a zatem nie stworzyła sama siebie, musi być Stwórca, jednocześnie substancja myśląca ma ideę istoty doskonałej - Boga,
B)istnieje istota doskonała skupiająca wszystkie możliwe doskonałości w sobie i jest to Stwórca - Bóg. Bóg musi istnieć, bo istnienie jest jedną z doskonałości. Jeżeli jest, więc istota doskonała, to jest to istota, która nas stworzyła w sposób racjonalny, możemy się poznać na pomocy zmysłów i rozumu. Jest to, więc trzeci etap doświadczenia, może zaufać swoim zmysłom i swojemu rozumowi.
- Świat jest niczym innym jak materią w ruchu, składa się z dwóch substancji - materii w ruchu i myśli (dusz). Z jego wywodu możemy odkryć punkt oparcia, jakim jest myśl. U Kartezjusza mamy do czynienia z materią będącą w ruchu i ten ruch nie podlega wyjaśnieniom, a jeśli coś się nie rusza to trzeba to wyjaśnić.
MACHIAVELLI
- żył na przełomie XV/XVI wieku, pochodził z Florencji
- Jego dzieła to „Filozofia polityczna”, „Książę” - mała książka (władca nie miał czasu na długie dzieła), napisana do Medyceusza w przekonaniu, że przyda mu się do sprawowania władzy.
- Polityka to najwyższe dobro i najwyższa wartość. Władza uznana jest za najwyższe dobro
- Machiavelli w swoim „credo” ukazuje jak państwo powinno być rządzone. Nie interesuje go jaka polityka być powinna, tylko jaka jest.
- Podział państw na republiki i monarchie (te dzielą się na dziedziczne naturalne i nabyte; książę dziedziczy coś po ojcu, a następnie nabywa)
- Jego książka jest napisana dla władcy opanowanego żądzą podboju i nabywania
- podaje przykłady ludzi, którzy z niczego doszli do władze; Mojżesz, Romulus i Remus
- używa cnót z filozofii antycznej i chrześcijańskiej:
Hojność czy władca może być hojnym? To ten, co daje dużo niewielkiej liczbie osób. Zabrać wielu, aby dać niewielu, ale to do niczego nie prowadzi. Władca ma stworzyć wydajną administrację, obniżyć podatki. Wtedy ludzie będą mówić, że władca jest hojny.
Miłosierdzie- władca nie może być miłosierny, musi być okrutny, ale okrutnego władcę należy uznać za
miłosiernego, gdy dobrze używa swojego okrucieństwa (jest ono krótkotrwałe. Należy tłumić zamieszki od razu. Jest on okrutny w stosunku do nielicznych, ale jest miłosierny dla dużej liczby ludności. Powinien on wzbudzać strach (obawa przed karą).
Honor, lojalność- władca nie powinien być taki, bo wielkie czyny są zdobywane przez okrutność. Ludzie sądzą po pozorach, a gdy tak jest to sądzą po rezultatach, zwycięzców nie będą sądzić, „cel uświęca środki”
- Machiavelli potępia terror
- Machiavelli jest znawcą natury ludzkiej - najlepszą metodą dla władcy, aby unikać nienawiści poddanych jest unikanie ich własności, bo ludzie łatwiej zapomną utratę ojca niż ojcowizny
- Książę musi brać pod uwagę fakt, że zawsze może zmienić zdanie musi być niczym lew i lis
- Książę nie może być sojusznikiem silniejszego i stawać w konflikcie ze słabszym
- powinien sprawiać wrażenie, że rządzi w interesie mas
- elita to mniejszość i w razie, czego można ją zabić, ludu zawsze jest więcej i nie można go zlikwidować
- podbijanie prowincji bierzemy kogoś z podbitej elity
- Władca musi być uzbrojony: armia to najważniejsza cząstka władzy. Oficerowie nie będą słuchać cywili.
- Machiavelli tylko pozornie opisuje politykę taką, jaka jest, ale dodaje, co władca powinien zrobić. Mamy do czynienia z poszukiwaniem ideału. Dobrem najwyższym jest władza, a ludzie są nieliczącym się materiałem, z którym można wszystko zrobić.
HOBBES
- jego dzieło to „Lewiatan” - potwór morski, a człowiek jest przy nim bezbronny. Natura, czyli umiejętność, przez, którą Bóg stworzył i kieruje światem. Jest tak, dzięki umiejętności człowieka emitowania tego, że może stworzyć straszne zwierzę
- zaproponował, aby odkryć, kim jesteśmy i co jest dla nas najlepsze należy obserwować człowieka pierwotnego
- „homo homini lupus” człowiek człowiekowi wilkiem; człowiek widzący drugiego człowieka w stanie natury zachowuje się agresywnie
- żyjemy i mamy prawo do zachowania życia
- mamy prawo do zabijania innych, jeżeli wiemy, że ta osoba nam grozi
- „bellum omnium contra omnus” wojna wszystkim przeciw wszystkich
- wyrzekamy się przemocy w momencie, gdy wszyscy to zrobią
- sprawiedliwe jest to, co uważamy za sprawiedliwe
- Państwo powstaje, aby przeżyć; jeżeli władza łamie prawo, to poddani nie mają prawa stawiania oporu. Władza, kiedy chce nam odebrać życie zrywa kontrakt. Wtedy możemy się przeciwstawić władzy
- Hobbes jest prekursorem liberalizmu
- przejął pogląd Galileusza, że świat jest materią w ruchu. Ruch nie potrzebuje objaśnienia, bo świat nie jest w stanie spoczynku, tylko w ruchu.
- Myśli nie są samoistne; pojawiają się w wyniku bodźców; przyczyna skutek
- Hobbes twierdzi, że potrafimy stworzyć sztuczne życie, sztuczną inteligencję
- jesteśmy materią w ruchu zaprogramowana na przetrwanie. Nasze myślenie jest kalkulowane, analizujemy przyczyny i skutki. Jesteśmy istotami szukającymi przyjemności i unikającymi bólu.
- pragnienie szczęścia nigdy nie jest pewne, więc dążymy do władzy.
- Machiavelli i Hobbes są wyznacznikiem w stosunkach międzynarodowych/międzypaństwowych.
LOCKE
- jego dzieło „Dwa traktaty o rządzie”
- przyjmuje wszystkie założenia Hobbesa związane ze stanem natury
- zakładał, że w naszej naturze leży to, że jesteśmy równi i wolni oraz cechuje nas gatunkowa miłość, a stan natury jest stanem pokoju. Ludzie w naturze są przyjaznymi istotami, udzielają sobie pomocy.
- Wszystkie nasze myśli pojawiają się za pomocą bodźców cielesnych
- Locke jest założycielem liberalizmu
- chce udowodnić, że wszelka władza absolutna jest nienaturalna
- człowiek jest naturalnie wolny, a w stanie natury nie ma żadnej władzy
- „solidarność gatunkowa”
- rozum wskazuje, co robić
- „Law of nature” - istoty tego samego gatunku mają prawo do tego samego, co my. Mamy prawo do zachowania swojego życie, zdrowia oraz własności
- jak ktoś łamie to prawo natury to wprowadza stan wojny; ważne jest czy używamy przy łamaniu prawa siły; jeżeli tak to łamie to prawo fundamentalnie, taka osoba musi być zabita.
- Władza absolutna potrzebna aby zmusić nas do czegoś, czego byśmy nie zrobili. Wszelka władza absolutna jest nienaturalna - taki władca jest nieludzki
- stan natury- ludzie żyjący razem według wskazań rozumu bez rządu z władzą sądowniczą do rozstrzygania sporów między sobą.
- Stan wojny- użycie siły lub zamiar użycia siły na innym człowieku, gdy nie ma władzy, aby zwrócić się o pomoc
- Władza absolutna wzięła się z tego, że kiedyś ktoś się sprzedał w niewolę np. za długi
- władza rodzicielska wynika z faktu opieki. Władza ta jest zbywalna, bo można oddać dziecko do sierocińca. Władza ta ustaje, kiedy dziecko jest dorosłe - potrafi samo się utrzymać (wtedy był to wiek 14 lat)
- Własność prywatna - praca jest źródłem własności prywatnej (np. zerwanie jabłka z drzewa). Kiedy mieszamy naszą pracę z darami natury to jest to własność prywatna.
- Locke pochwala pieniądz, bo dzięki pieniądzom możemy się bogacić - praca jest źródłem bogactwa.
- nie może istnieć stronniczość przy egzekwowaniu prawa
- umowa społeczna to zgoda na ograniczenie władzy, a z drugiej strony jest posłuszeństwem
- Kiedy człowiek jest atakowany to państwo go nie broni. Efektem tego jest powrót stanu natury i spowodowanie stworzenia stanu wojny.
MONTESQUIEU
- był prawnikiem z wykształcenia, pochodził ze szlachty sukni, należał do biurokracji
- „O duchu praw” - dzieło pisane przez 17 lat. Składa się z 31 ksiąg. Twierdzi, że wszystko ma swoje prawa, wszystkie byty je mają.
- Jesteśmy jedyną istotą inteligentną, która łamie prawa.
- Każde zróżnicowanie jest uniformizmem, a zmiana całością. W stanie natury jest wymiana dobra i zła.
- Prawo natury zależy od tego jak żyjemy.
- Monteskiusz podaje 3 podstawowe systemy:
1. Republika:
demokratyczna (władza w ręku wszystkich, rządzi większość delegowana w imieniu aparatu. Dominującą zasadą jest cnota. Cnoty są potrzebne aby państwo dobrze funkcjonowało)
arystokratyczna (ograniczona demokracja, gdzie rządzą wybrane osoby, umiarkowanie, którego trudno szukać w demokracji; arystokracja dziedziczna lub rządy najlepszych)
2. Monarchia - rządzi tylko jedna osoba - dominującą cnotą jest honor i zaszczyty. Spełnia dobrze swoją rolę, gdyż istnieją instytucje pośrednie
3. Despotyzm - władza jednostki opierająca się o brutalną siłę i wolę jednostki. Podstawą jest strach. Nie ma tam prawa.
- Monteskiusz stworzył tzw. „trójpodział władzy”, dzieląc ją na wykonawczą, ustawodawczą i sądowniczą
ROUSSEAU
- Nazywany ojcem rewolucji francuskiej i kolektywizmu, patron lewicy
- Człowiek nie różni się od dzikiego zwierzęcia, nazywany jest „szlachetnym dzikim”
- Człowiek potrzebuje do życia pożywienia, odpoczynku oraz kobiety
- „Szlachetny dziki” darzył drugiego człowieka stosunkiem obojętnym. Człowiek jest jednostką samowystarczalną
- koniec stanu natury to pojawienie się własności prywatnej. Nierówności między ludźmi prowadzą do wojny
- Jego dzieło „Umowa społeczna” - jak można stworzyć społeczeństwo, w którym zachowamy pierwotną wolność.
Alienacja swoich praw na rzecz wspólnoty, jednostki poddają się wspólnocie, wszystko co mają podlega wspólnocie. Powstaje wspólnota, która ma wolę powszechną. Ta wola działa w imię całej wspólnoty. Wola powszechna działa w interesie wszystkich. Jesteśmy obywatelami, kiedy uczestniczymy we władzy, jesteśmy suwerenem. Ta władza to początki totalitaryzmu.
Wola powszechna jest nieomylna, nigdy się nie myli.
Rousseau jest ojcem Rewolucji Francuskiej, bo tak wyglądał reżim Jakobinów.
Jeżeli człowiek nie podporządkowuje się woli powszechnej, to wola powszechna zastosuje w stosunku do niego przymus.
- Traktat „Emil” - jak wychować idealnego człowieka. Zawsze robimy to, co jest od nas oczekiwane. „Szlachetny dzikus” żyje według siebie, jest szczęśliwy, jednocześnie jest obywatelem zdolnym do życia w cywilizacji:
1) bierze się niemowlę - chłopca
2) potrzebujemy mentora, który będzie dziecko wychowywał
3) potrzebujemy posiadłości w lesie
”amour propre” - negatywna miłość własna do manipulowania innymi, tworzy się burżuj.
”amour de soi” - wbudowany pozytywny egoizm (dziecko płacze jak jest głodne itp.)
W człowieku zakodowana jest dominacja nad innymi. Jak się pojawi amour propre to już nie da się tego pozbyć. Dzikus jest szlachetny, bo ma amour de soi. Nie pojawia się u niego nienawiść czy zazdrość.
Emil trzymany jest w odosobnieniu aby nie poznał zawiści itp. W wieki 14 lat jest już doskonałym dzikusem.
Mentor zabiera Emila do dzielnic nędzy - żeby mógł zobaczyć jak nisko człowiek może upaść.
Poznaje historię, zaczyna się proces cywilizacji. Dużo czyta. Jest całkowicie samowystarczalny. Jak go połączyć ze społeczeństwem - za pomocą seksu.
Emil jest zdrowy, pełen wigoru, pokazują mu piękna dziewczyną Zofię.
Musi się nauczyć odpowiedzialnej miłości. Kobieta i mężczyzna muszą się różnić - żeby być ze sobą na wzajem.
Kiedy Emil czuje że może żyć w społeczeństwie - zostaje wysłany w podróż dookoła świata, żeby poznać wszystkie systemy polityczne. Dochodzi do wniosku, że najlepiej założyć komunę i wraca do kraju. Pobiera się z Zosią i żyją długo i szczęśliwie.
BURKE
- Twierdzi, że Rousseau to oszalały Sokrates
- siła ludzkiego rozumu jest tak wielka, że zbuduje wspaniały i nowy system, w którym nie będzie niesprawiedliwości i krzywdy.
- Przez 30 lat był w parlamencie brytyjskim, był przedstawicielem liberałów (Wigs). W opozycji stali Torysi.
- Jest założycielem nowożytnego konserwatyzmu:
* chrześcijaństwo jako najwyższa religia
* państwo i społeczeństwo zgodne z wola bożą (czyli naturalne)
* kościół i religia jest pewnym fundamentem dla cywilizacji i społeczeństwa
* umowa społeczna (umowa międzynarodowa, między przeszłymi, obecnymi i przyszłymi, zawarta przez zaufanie)
* Roztropność i rozwaga to znaki konserwatyzmu i należy być ostrożnym w reformowaniu państwa bez uprzedniego przygotowania.
* Nakazy i uprzedzenia: twierdzi, że są nam potrzebne. Wiedza to skarbnica przekazywana z pokolenia na pokolenie. Nakaz i uprzedzenie to wzór postępowania w danej potrzebie.
- Stan natury: naturalne jest dla nas życie w społeczeństwie i państwie
- Pogarda dla oświecenia. Uważał tych ludzi za głupców i arogantów, bo uważali, że za pomocą swego rozumu są w stanie wszystko odkryć. To świadczy o ich niewiedzy i głupocie. To, co ma nastąpić, to będzie lepsze i jaśniejsze.
KANT
- autor „Krytyki czystego rozumu”
- teoria poznania - epistemologia
- teoria państwa i teoria moralna
- celem Kanta było odpowiedzenie na pytanie czym jest byt oraz opracowanie naukowej metafizyki
- postanawia sprawdzić działanie naszych zmysłów i rozumu
- wszystko co istnieje jest materialne - możemy badać empirycznie (mierzyć, ważyć itp.). Przestrzeni nie możemy mierzyć, czasu nie da się doznać.
- Idea jest uniwersalnym określeniem kilku rzeczy
- czas i przestrzeń (czasoprzestrzeń) nie istnieją poza nami.
- Przyczynowość i substancja
- nie mamy szans aby poznać świat
- Kant próbuje znaleźć moralność, która jest naukowa
- Imperatyw kategoryczny:
1. Postępowanie według maksymy, która mogłaby być prawem powszechnym. Kant twierdzi, że jego system jest szczelny
2. Postępuj tylko tak aby traktować siebie i innych jako cel sam w sobie, a nie środek do celu
3. Postępuj tak, aby Twoje działanie było prawem królestwa celów.
- Kantowska moralność to odmiana pelagianizmu, wezwania do czynienia dobra, zło wynika jedynie z woli człowieka
MARKS-ENGELS
- Manifest Komunistyczny
Marks miał pogląd że gospodarka decyduje o rozwoju historii. W gospodarce zachodzą zmiany, w trakcie pracy ludzie wchodzą w określone stosunki produkcji
W procesie pracy mamy zjawisko: mamy nakłady, produkujemy produkt i ten produkt ma wyższą wartość dodatkową.
- Społeczeństwo- klasa kapitalistów (mający środki produkcji) i proletariuszy (robotników).
- Człowiek- zależny od społeczeństwa, które go ukształtowało- mierzwa historii, jest całokształtem stosunków społecznych, jest najwyższą wartością dla innego człowieka.
- Krytyka- odkrycie prawdziwej rzeczywistości, ukrytej pod powierzchnią zjawisk.
- Praca- proces zachodzący między człowiekiem a przyrodą.
- Alienacja- wytwór staje się obcy w stosunku do wytwórcy. Typy: ekonomiczna, polityczna i religijna.
- Materializm dialektyczny -rzeczywistość, byt, rozwija się tak, że są pewne przeciwieństwa i wznoszą ją na wyższe szczebla.
- Wartości dodatkowe W procesie pracy mamy zjawisko: mamy nakłady produkujemy produkt i ten produkt ma wyższą wartość dodatkową. Tą wartość dodatkową tworzy robotnik i on jest z tego rabowany przez kapitalistę
- Walka klasowa Dwie dominujące klasy, które ze sobą walczą - Pan i robotnik. Różnice miedzy nimi są nie przekraczalne. Walka jest konieczna
- Alienacja Pozbawienie kogoś czegoś. Robotnik pozbawiony jest owoców swojej pracy. W procesie pracy robotnik zostaje wyalienowany od pracy. Praca stworzyła człowieka, jest naturalna dla nas.
6.Teorie socjalistycznej rewolucji W kapitalizmie robotnicy mają obalić panującą burżuazję. Robotnicy tworzą dyktaturę proletariacką, aby rozprawić się z burżuazją.
Zasady w "Manifeście Komunistycznym"
1) Zniesienie własności prywatnej ziemi - 1848
2) zniesienie dziedziczenia
3)upaństwowienie kredytów
4) upaństwowienie środków komunikacji i transportu
5) obowiązek pracy i stworzenie przemysłowych armii, które zmusza się do pracy
6) edukacja dzieci w publicznych szkołach za darmo
Założenia socjalizmu naukowego:
A) robotnik wolny będzie bardziej produktywny
B) powstaje bez klasowe społeczeństwo
C) człowiek pracuje dla przyjemności. Marks traktuje pracę jako najważniejszy czynnik produkcji, a wartość dodana, wytworzona przez pracę jest w dużej mierze odbierana robotnikom, którzy są jej właścicielami. Marks sformułował teorię wartości dodatkowej, wykazując, że źródłem zysku kapitalistów jest wyzysk (nieopłacony czas pracy) robotników, możliwy dzięki posiadaniu przez nich monopolu własności środków produkcji. Konkurencja między przedsiębiorcami powoduje jednak, że muszą oni płacić robotnikom coraz więcej lub zastępować ich pracę coraz nowocześniejszymi maszynami, co wg Marksa wywołuje spadkową tendencję stopy zysku a to musi doprowadzić do upadku tego ustroju gospodarczego.
- teoria alienacji jest oskarżeniem pod adresem burżuazji
- środki produkcji (maszyny), stosunki produkcji (stosunki międzyludzkie na poziomie pracy)
- Zasada socjalizmu: każdy dostaje według swojej pracy
LIBERALIZM
- sięga przełomu XVII/XVIII wieku
- opierał się o prawa natury; jesteśmy równi i wolni, każdy z nas rodzi się nagi
- Hume podważył naukowość prawa opartego o doświadczenie
- Bentham głosił XIX wieczną wersję liberalizmu, utylitaryzm. Przyjemność i ból decyduje o tym czy coś jest dobre czy złe - „Jak największe dobro dla jak najwięcej ludzi”(The greatest happiness for the greatest numer)
TOCQUEVILLE
- jego dzieło „O demokracji w Ameryce”, dwa tomy
- porusza problem wolności w demokracji
- idea równości na przestrzeni dziejów
- równość możliwości
- stanowość jest dziedziczna (podział na stany, klasy)
- wynalazek broni palnej stawia na równi pana i chłopa
- próba walki z demokracją jest walką z samym bogiem
- niedobry był brak indywidualizmu, poszanowania jednostki. Każdy postrzegał siebie jako element wspólnoty
- problemy demokracji:
indywidualizm:
*materializm
*brak poczucia bezpieczeństwa
*promocja przeciętności
*miękki despotyzm (na sposób szwedzki, dopieszczanie)
- pragnienie równości jest niezachwiane, nienasycone, trwałe
- boi się władzy centralnej
- ludzie są nierówni. Intelekt i talent są to dary od Boga i są rozprowadzane nierówno
Rozwiązywanie problemu demokracji:
1. Stowarzyszenia (kluby, organizacje, partie) Stowarzyszenia - ludzie działając w grupie myślą o wspólnym dobru a nie tylko o własnym.
2. Samorząd -zwraca uwagę na istnienie silnego samorządu, jako przeciwwaga dla rządu centralnego. Samorząd jest jak stowarzyszenie ale posiada władzę publiczną. Ma prawo rozstrzygania problemów. Daje poczucie obywatelskości, poszerza obszar wolności.
3. Niezależne sądownictwo -sądzenie przez ławę przysięgłych, przez współobywateli a nie przez stworzoną do tego kastę
4. Wolna prasa -Nie ma rozsądnej granicy cenzury. Prasa powinna być wolna i zdecentralizowana.
5. Rozdział kościoła i państwa - rozdział Kościoła i Państwa - wolność jest nie możliwa bez moralności.
A moralność jest nie trwała bez religii. Autorytetem jest religia i jej moralność.
NIETZSCHE
- żył w latach 1844-1900
- Uważa, że Idea Boga jest najbardziej zgubną, wypaczoną, dziwaczną i zboczoną ideą jaką człowiek kiedykolwiek wymyślił, ponieważ sprowadziła Europę na manowce. "Bóg umarł"
- Dzieje człowieka są racjonalne stopniowo wznoszą człowieka z niższych do wyższych wartości w społeczeństwie. Odrzuca uniwersalne wartości
- Historycyzm jest racjonalnym procesem. Proces dziejowy człowieka jest całkowicie nieracjonalny, bez sensu, nie jest postępem, jest de ewolucją - nie ma wartości.
- "Użycie i nadużycie historii" Człowiek jest zwierzęciem, które żyje w historii. Jest zwierzęciem, które zbiera doświadczenia. Żyjemy w cywilizacji, gromadzimy doświadczenia - to wszystko co nagromadzi człowiek - to horyzont kulturowy. Każdy z nas wie co to jest dobro, a co zło.
Horyzont naukowy ma wartości absolutne, ponadczasowe. Nietsche uważa, że nie ma absolutnych wartości. Człowiek bierze horyzont kulturowy/mit za prawdę. Nie ma żadnych absolutnych prawd.
- Jak się tworzy horyzont kulturowy? Na początku ludzie żyją w stadach. Te stada żyją w świecie bez norm. Starają się przeżyć i stada walczą ze sobą o przeżycie. To stado musi przeżywać głębszy sens istnienia - żeby móc stać się osadą, plemieniem, społecznością. Bez sensu istnienia stado się rozpada. Każde stado ma swoje wierzenia religijne, metody postępowania (dobre lub złe), historie. W historii narodów zdarzają się wielkie przełomy i wtedy horyzont kulturowy się zmienia Musi mieć poczucie sensu istnienia.
(np. poświęcenie życia w obronie ludzi)
- Powstają 3 horyzonty kulturowe:
Niewolnicy - są oni chytrzy, żeby przetrwać, pracowici, posłuszni, przebiegli
Panowie - honor, są waleczni odważni, pełni energii, siły, dumy, są bezpośredni, pogardzają praca fizyczną, przebiegli, kalkulują, są gościnni, ale bardzo czuli na punkcie honoru (brak szacunku oznaczał pojedynek), są okrutni - zabijają niewolników.
Kapłani - należą z reguły do Panów, ale są grupą która jest słabsza (ponieważ nie walczą), oddają się modłom, próbują pokazać że są nie gorsi od panów przez to że nie walczą. Kapłani mają ograniczenia. Wymyślają pojęcie grzechu żeby pokazać że oni żyją inaczej.
Może się tak stać, ze niewolnicy połączą się z kapłanami i wtedy stają się lepsi od panów (tak jak Żydzi - lud o mentalności niewolniczej. Wg Nietschego- oni doprowadzili do skażenia europejskiej cywilizacji.
- Modernizm - dekadencja, brak wiary. Człowiek może sam zbudować swój horyzont kulturowy. Nietsche chciał pomóc zbudować nowy horyzont kulturowy. Człowiek może iść drogą opierając się o demokrację, socjalizm (Nietsche - nie odróżniał tych dwóch systemów
- Liberalna demokracja - stworzyła Ostatniego człowieka - bo ludzie osiągnęli wszystkie swoje cele. Człowiek może odrzucić taki horyzont kulturowy. Jeżeli człowiek odrzuci taki horyzont kulturowy - to staje się "nadczłowiekiem"
- Postmodernizm - najprościej - to brak wszelkich pewników. W oświeceniu wiara Europejczyków w naukę, postęp. Wierzyli, że po odrzuceniu ciemnoty i racjonalnej spekulacji zbudują nowy świat. Postmodernizm - nic nie jest pewne, jest to era w której nie ma pewników. Wszystko jest względne wg Nietschego.
- z jednej strony przeszłość nas uczłowiecza, a z drugiej przytłacza
- Nietzsche odrzucił całkowicie historię, gdyż jest wymyślona, zbędna. Jest wymysłem kultury.
- Grecki horyzont kulturowy uznany za najwspanialszy:
-Tako rzecze Zaratustra - Nietzsche-Zaratustra naucza o nadczłowieku, śmierci Boga i wiecznym powrocie Nietzsche był przekonany, że „Tako rzecze Zaratustra” będzie nowym „objawieniem” dla ludzkości, manifestem nietzscheańskiej wiary, ewangelicznym credo wszystkich zniechęconych do tradycyjnych religii. Bóg umarł, jak głosił, ale narodził się nowy: Nietzsche - Zaratustra albo właściwie - „nadczłowiek” spełniający rolę bóstwa. Dlatego właśnie „Tako rzecze Zaratustra” przypomina bardziej traktat teologiczny niż filozoficzny, biblię nowej wiary, ewangelię buntu nie tylko przeciwko chrześcijaństwu, ale w ogóle przeciwko rzeczywistości. Smutnej, beznadziejnej, tragicznej, bezsilnej wobec nieuchronności cierpienia i śmierci.
- Poza dobrem i złem - Porusza żywotne dla naszej kultury kwestie wiary jak i integralnie z nimi związane problemy moralne i etyczne. Mówi on, iż każdy ma taką moralność, jaką ma naturę i dzieli ludzi na silnych i słabych. Jednostki obdarzone moralnością panów i niewolników. „Każdy ma taką moralność, jaka mu odpowiada.” Za słabość Nietsche uważa altruizm, litość, miłość. Uważa on, iż słabi, czyli obciążeni takimi cechami charakteru niegodni są by żyć a tym bardziej narzucać swą głupią moralność.,. Uważa on tę postawę za zgubną, a ludzi nią obdarzonych za zdegenerowane i upośledzone biologicznie jednostki, które zmniejszają poprzez samą swą egzystencję szanse na przeżycie silnych. Za pozytywne cechy uważa dostojność, godność osobistą, stanowczość, sprawność, pewność działania, bezwzględność. Nietsche twierdzi, iż ludzie nie są równi. Stworzył pojęcie nadczłowieka, istoty nieobarczonej żadną z wyżej wymienionych a w jego pojęciu niepożądanych cech. Zarzuca dotychczas istniejącej moralności to, że:
• Opiera się na fałszywej psychologii i nie jest zgodna z prawdziwą naturą człowieka.
• Jest fikcyjna, bo mówi o rzeczach i czynach nieegoistycznych a takowych w praktyce nie ma.
• Tworzy niższy gatunek ludzi, istot przeciętnych i miernych, pozbawionych woli.