Prawo miedzynarodowe, I SEMESTR, streszczenia na egzamin


I. Prawo międzynarodowe- charakterystyka jako system prawny.

U podstaw prawa międzynarodowego znajduje się fakt, że ludzkość jest podzielona na państwa, które zachowując swoją odrębność utrzymują wzajemne stosunki.

Prawo międzynarodowe (zwane też prawem międzynarodowym publicznym) - jedna z gałęzi prawa, obejmująca zespół norm prawnych regulujących stosunki między państwami, organizacjami międzynarodowymi, a także innymi podmiotami prawa międzynarodowego ( nawet narodami walczącymi o swoją niepodległość, które nie utworzyły jeszcze organizacji państwowej).

Prawo międzynarodowe reguluje przede wszystkim stosunki zewnętrze państw, min:

Na tle prawa wewnątrzpaństwowego wyróżnia się tym, że:

Prawo międzynarodowe publiczne oddziałuje na prawo wewnętrzne państw. Umowy międzynarodowe nakładają na państwo obowiązek przestrzegania na własnym terytorium pewnych reguł, np. w łączności, ruchu drogowym, a także odniesieniu do osób, np. prawa człowieka, pozycja cudzoziemców.

II. Źródła prawa międzynarodowego

Prawo międzynarodowe ma własne źródła prawa, inne niż prawo krajowe (konstytucja, ustawa, rozporządzenie). Należą do nich:

1. Umowa międzynarodowa.

To wspólne, zgodne oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego, które tworzy prawo, a więc uprawnienia i obowiązki stron. Stronami umów są najczęściej państwa. Państwa są związane tylko z tymi regulacjami, na które wyraziły zgodę. Oprócz państw stronami umów, choć w ograniczonym zakresie, są także: organizacje międzynarodowe, Stolica Apostolska, strona wojująca.

Umowy międzynarodowe noszą różne nazwy: traktat, układ, konwencja, deklaracja, pakt, konkordat. Na ogół mają postać jednego dokumentu.

Budowa umowy międzynarodowej:

1. Tytuł- zawiera przede wszystkim oznaczenie jej przedmiotu. W umowach dwustronnych występuje też wskazanie ich stron. Zamiast pełnego tytułu umowy międzynarodowej używa się niekiedy, ze względów praktycznych, tytułu zastępczego wskazującego tylko na miejsce jej zawarcia. Jako przykład mogą służyć powszechnie używane określenia jak traktat wersalski czy układ warszawski.

2. Wstęp lub preambuła zazwyczaj wymienia jej strony, podaje motywy, którymi kierują się one przy jej zawarciu.

3. Dyspozycja to merytoryczna część, najważniejsza. Zazwyczaj podzielona jest na numerowane artykuły, które mogą dzielić się na mniejsze fragmenty.

4. Postanowienia końcowe regulują przede wszystkim kwestię sposobu jej zawarcia i wejścia w życie oraz czasu obowiązywania. Pyzatym występują tam takie elementy jak data i miejsce podpisania, liczba egzemplarzy oraz język w jakim umowa została sformułowana.

Dwustronna umowa sporządzana jest zazwyczaj w dwóch egzemplarzach sformułowanych według reguły alternatu. Oznacza to, że egzemplarz oryginału umowy daje pierwszeństwo stronie dla której jest przeznaczony. Każdy egzemplarz umowy sporządzony jest we wszystkich językach, w jakich została ona sformułowana.

Umowy dzielimy ze względu na:

  1. Charakter stron na:

    1. umowy między państwami ( państwowe- organ zawierający głowa państwa; rządowe- zawierana przez rządy; resortowe- zawierana przez poszczególnych ministrów)

    2. umowy między organizacjami międzynarodowymi

  2. Procedurę zawarcia umowy:

    1. w trybie prostym- rokowania kończą się wyrażeniem zgody państw na związanie się z umową;

    2. w trybie złożonym- zgoda na umowę wyrażana jest przez ratyfikację lub zatwierdzenie.

  3. Ze względu na liczbę stron:

    1. dwustronne

    2. wielostronne

  1. Ze względu na możliwość przystąpienia:

    1. zamknięte- z reguły umowy dwustronne

    2. otwarte

  2. Z punktu okresu obowiązywania:

    1. terminowe

    2. bezterminowe, tutaj wyróżnia się jeszcze wieczyste- nie podlegające wypowiedzeniu w żadnym czasie

  3. Podział ze względu na treść, np.: dotyczące praw obywatelskich, gospodarcze, komunikacji i łączności, ochrony zdrowia i pomocy społecznej.

Zawieranie umów międzynarodowych

Stadium pierwsze zawierania umowy międzynarodowej to negocjacje. Po ich zakończeniu następuje ratyfikacja, która jest jej zatwierdzeniem przez szefa państwa lub wyjątkowo przez parlament. Umowa, która nie podlega ratyfikacji, wymaga zatwierdzenia przez Radę Ministrów. Ratyfikacja i zatwierdzenie to podstawowe formy zgody na związanie Polski umową międzynarodową.

Występują dwa tryby zawierania umów międzynarodowych: prosty i złożony.

W prostym trybie zawarcia umowy momentem decydującym jest jej podpisanie przez kompetentne organy. W przypadku złożonego trybu jej zawarcia dokonanie tej czynności jest tylko potwierdzeniem, że tekst umowy jest autentyczny i nie można go zmieniać. Umowy nie podpisują przedstawiciele państw a funkcjonariusze Międzynarodowej Organizacji Pracy.

Dzień podpisywania umowy uważa się za datę jej powołania.

W okresie między podpisaniem umowy a ratyfikacją umowa międzynarodowa nie wiąże swych sygnatariuszy pod względem prawnomiędzynarodowym. Są oni jednak zobowiązani do powstrzymania się od jakichkolwiek działań utrudniających lub uniemożliwiających wykonanie umowy.

Wszystkie państwa, które definitywnie wyraziły wolę związania się umową międzynarodową stają się jej stronami.

Rejestracja- to procedura, która następuje w stosunku do już zawartej umowy. Wszystkie umowy międzynarodowe zarejestrowane są w Sekretariacie ONZ, a publikowane w wydawnictwie „United Nations Treaty Series”

Obowiązek przestrzegania umów międzynarodowych wyraża zasada pacta sunt servanda ( „umów należy dotrzymywać”).

Nieważność i wygasanie umów międzynarodowych. Stwierdzenie nieważności umowy polega na ustaleniu, że dokument, który może uchodzić za umowę międzynarodową w rzeczywistości charakteru takiego nie ma z powodu braku jednej lub więcej przesłanek ważności zawarcia umowy. Tak więc umowa nie istniała od samego początku, nawet jeśli jej postanowienia były wykonywane. Wygaśnięcie zaś dotyczy umowy uprawomocnionej, ale z jakiejś przyczyny uznawanej za zgodną z prawem międzynarodowym utraciła moc obowiązującą.

Ustawa reguluje szczegółowo zasady ogłaszania umów międzynarodowych. W związku z tym postanawia, że ratyfikowana umowa niezwłocznie publikowana jest w Dzienniku Ustaw.

Wykonanie umowy międzynarodowej należy do ministra kierującego działem administracji rządowej właściwym do spraw, których dotyczy umowa.

Ustawa o umowach międzynarodowych została uchwalona przez Sejm 14 kwietnia 2000 roku. Określa zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania, zatwierdzania, ogłaszania, wykonywania, wypowiadania i zmian zakresu obowiązywania umów międzynarodowych.

2. Prawo zwyczajowe

Prawo zwyczajowe jest współcześnie istotnym- obok umów- źródłem prawa międzynarodowego. Tworzenie prawa zwyczajowego polega na tym, iż w społeczności kształtuje się praktyka określonego postępowania i przekonanie, iż postępowanie to jest zgodne z jakimiś normami, które nazywa się normami zwyczajowymi. Z czasem praktyka nabiera charakteru prawnie wiążącego i włączona zostaje do systemu obowiązujących norm prawnych.

Czynność uznania prawa zwyczajowego za obowiązujące sprowadza się do trzech wymaganych warunków:

W Polsce prawo zwyczajowe odgrywa raczej rolę marginesową, choć ustawodawca stanowi niekiedy przepisy prawne zawierające odesłanie do zwyczajów w określonej sferze stosunków społecznych.

3. Ogólne zasady prawa

To zasady, które niezależnie od pochodzenia uznawane są w systemach prawnych wszystkich państw. Niektóre z tych zasad zostały sformułowane jeszcze w prawie rzymskim ( nemo iudex in causa sua- nikt nie może być sędzią we własnej sprawie). Z uwagi na swój elementarny charakter zasady prawa powinny być traktowane nie tyle jako źródło, a raczej jako część prawa międzynarodowego. Można powoływać się na nie w razie braku odpowiednich norm umownych lub zwyczajowych.

4. Prawotwórcze uchwały organizacji międzynarodowych.

Stają się wyodrębniającym współcześnie źródłem prawa międzynarodowego. Charakteryzują się tym, iż są wiążące pod względem prawnomiędzynarodowym, a także nie ograniczają się do jednorazowego uregulowania konkretnej sprawy, lecz ustalają reguły postępowania na przyszłość. Tworzą nowe normy prawnomiędzynarodowe.

Uchwały prawotwórcze są wiążące dla wszystkich państw członkowskich organizacji międzynarodowej.

III. Podmioty prawa międzynarodowego, obowiązki i uprawnienia.

Za podmioty prawa międzynarodowego uznaje się:

niestosowanie się do któregoś z powyższych wyklucza możliwość uznania za stronę walczącą. Partyzanci i strony walczące (również narody) sprawujące władzę nad danym terytorium, mogą dążyć do utworzenia tam państwa - do tego czasy określa się je jako państwa in statu nascendi (łac. w trakcie powstawania, rodzenia)

Podmioty posiadają:

Podmiotowość prawnomiędzynarodowa obejmuje zdolność do następujących czynności:

  1. Zawieranie umów międzynarodowych

  2. Utrzymywanie stosunków dyplomatycznych i konsularnych

  3. Uczestniczenie w organizacjach międzynarodowych

  4. Odwoływanie się do pokojowych sposobów załatwiania sporów międzynarodowych

  5. Przedsiębranie samoobrony

IV. Zasady prawa międzynarodowego.

Za najważniejsze zasady prawa międzynarodowego uznaje się powszechnie zasady zawarte w Karcie Narodów Zjednoczonych, jako najważniejszym źródle prawa międzynarodowego. Karta Narodów Zjednoczonych jest wielostronną umową międzynarodową opracowana na konferencji w San Francisco. Podpisana została 26 czerwca 1954 roku, a weszła w życie 25 października 1954 r.

Do podstawowych zasad wyrażonych w Karcie NZ i rozwiniętych w deklaracjach, a także innych umowach międzynarodowych należą:

  1. Zasada suwerenności państw. Oznacza, że władza państwowa nie polega żadnej innej władzy zewnętrznej, na własnym terytorium jest też władzą najwyższą, pełna i wyłączną.

  2. Zasada nieinterwencji. Wynika z zasady suwerenności. Skoro państwa są równe i suwerenne, to żadne państwo bądź grupa państw nie może mieszać się w sprawy innego państwa.

  3. Zasada poszanowania kompetencji wewnętrznej państw.

  4. Zasada równości państw. Państwa są równe wobec prawa i korzystają z jednakowej ochrony prawnej. Ich pozycja międzynarodowa nie zależy od wielkości terytorium, liczby ludności, ustroju, potencjału gospodarczego i wojskowego. Równość dotyczy praw zasadniczych ( prawo do istnienia, do niezawisłości, równości, prawo do czci ), a nie praw nabytych ( wynikających z zawieranych przez państwo umów międzynarodowych ).

  5. Zasada pacta sunt servanda. Strony powinny dotrzymywać zawieranych umów.

  6. Zasada pokojowego załatwiania sporów międzynarodowych. Spory są załatwiane na wiele sposobów: rokowania, dobre usługi, pośrednictwo, badania, arbitraż, sądownictwo. Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości jest głównym organem sądowym.

  7. Zasada wyrzeczenia się siły. Zasada ta została wprowadzona do p. międzynarodowego w przez pakt paryski w 1928 roku. Pakt zakazuje wojny agresywnej ale nie wyklucza wojny obronnej. Naruszenie zakazu agresji jest zbrodnią przeciwko pokojowi. Karta NZ dopuszcza jednak samoobronę i zbrojna akcje przeciwko agresorowi.

  8. Zasad bezpieczeństwa zbiorowego. Istotą jest przyjęcie zasady zbiorowej samoobrony, wspólnego zapobiegania agresji wspólnego wystąpienia przeciwko agresorowi.

  9. Międzynarodowa ochrona praw człowieka. Na prawa człowieka składają się prawa: polityczne, obywatelskie, ekonomiczne, socjalne, kulturalne. Duży wpływ na rozwój międzynarodowej ochrony praw człowieka wywarła Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, uchwalona 10 grudnia 1948 r. przez Zgromadzenie Ogólne ONZ. Deklaracja nie jest formalnie wiążącą umową międzynarodową, ale ma duże znaczenie polityczne i moralne.Wpłynęła na treść wielu konstytucji. Podstawowe znaczenie mają pakty praw człowieka uchwalonych przez ONZ 16 grudnia 1966 roku. Są to:

  1. Międzynarodowe publiczne prawo gospodarcze.

  2. Prawo pierwotne Unii Europejskiej.


Wyszukiwarka