WYKŁAD 2. TEORIA WIEDZY POZAŹRÓDŁOWEJ.

1. Próba eksplikacji pojęcia wiedzy pozaźródłowej.

Wiedza początkowa, czyli ta nie czerpana bezpośrednio z źródła stanowi podstawę w oparciu o którą historyk dokonuje dalszych badań.

Wiedza pozaźródłowa - to zespół twierdzeń i dyrektyw, niezbędnych i grających dużą rolę we wszelkich badaniach naukowych. W dzisiejszych czasach pogłębianie wiedzy pozaźródłowej stanowi podstawę w rozwoju badań historycznych.

Zakresy pojęcia wiedzy pozaźródłowej:

• wszystko to co możemy wiedzieć poza informacjami o faktach historycznych w ogóle, oraz wydobytymi ze źródeł informacjami o faktach historycznych - wiedza pozaźródłowa w sensie potencjalnym

• wszytko to co wiemy poza informacjami o faktach historycznych, oraz wydobytymi informacjami hist w senie efektywnym

• wszystko to co możemy wiedzieć poza informacjami o faktach historycznych, wydobytymi informacjami o faktach hist służącymi do odpowiedzi na dane pytanie badawcze - wiedza relatywna w sensie potencjalnym

• wszystko to co wiemy poza informacjami o faktach hist oraz wydobytymi informacjami o faktach hist służącymi do odpwiedzi na dane pytanie badawcze - wiedza relatywna w sensie efektywnym

Należy pamiętać że coś jest poza źródłowe tylko przy założeniu, że istnieje coś co stanowi podstawę źródłową.

2. Struktura wiedzy pozaźródłowej. Informacje źródłowe.

Składniki wiedzy pozaźródłowej:

• charakter zdań prawdziwych lub fałszywych

• ocen stwierdzających co jest dobre, a co złe

Akt poznawczy:

• system wartości - wiedza pozaźródłowa

• dania obserwacyjne

• składniki te występują w ścisłym połączeniu

Informacje pozaźródłowe - wszelkie informacje wydobyte z zasobu posiadanej przez historyka wiedzy pozaźródłowej:

1. potencjalnymi informacjami pozaźródłowymi w sensie ogólnym są te informacje, które historyk może uzyskać poza informacjami o faktach historycznych w opgóle lub tylko wydobytymi ze źródeł hist.

2. Efektywnymi informacjami pozaźródłowymi w sensie ogólnym są te informacje, którymi historyk dysponuje poza informacjami o faktach hist w ogóle lub wydobytymi ze źródeł hist.

3. Potencjalnymi informacjami pozaźródłowymi w sensie relatywnym są wszystkie informacje, które mogą służyć do odpowiedzi na dane pytanie badawcze poza informacjami o faktach historycznych w ogóle lub wydobytymi ze źródeł informacjami o faktach hist.

4. Efektywnymi informacjami pozaźródłowymi w sensie relatywnym są posiadane przez historyka informacje które mogą służyć do odpowiedzi na dane pytanie badawcze poza informacjami o faktach historycznych w ogóle lub wydobytymi ze źródeł informacjami o faktach hist.

3. Źródła wiedzy pozaźródłowej.

Źródłem wiedzy pozaźródłowej jest obserwacja rzeczywistości.

Obserwacja rzeczywistości:

• rezultaty własnej obserwacji świata w tym siebie

• rezultaty własnego badania przeszłości

• rezultaty badań historycznych

• rezultaty badawcze innych nauk

Jeżeli rozpatrujemy wiedzę pozaźródłową w sensie ogólnym a nie zrelatywizowanym nie wykorzystujemy składniku 2 i 3.

Najważniejszymi składnikami które tworzą wiedzę pozaźródłową są te składniki które tworzą pogląd ogólny historyka na dzieje oraz ich poznawalność.

Źródła wiedzy pozaźródłowej:

• własna obserwacja - doświadczenia życiowe - źródło poznania codziennego

• rezultaty badań historycznych przeprowadzonych przez innych historyków oraz siebie - źródło naukowe

• rezultaty badawcze innych nauk - źródło naukowe

Źródła wiedzy pozaźródłowej dzielimy więc na:

• potoczne - zdroworozsądkowe - nagromadza się w wyniku codziennej działalności praktycznej badacza jako członka społeczeństwa

• naukowa - o charakterze historycznym - służy do realizacji zadania opisu tego co było, dlaczego tak było itp.

4. Wiedza pozaźródłowa i zdrowy rozsądek.

Nie ma potrzeby różnicowania wiedzy potocznej - banalnej i zdrowego rozsądku, gdyż to zdrowy rozsądek narzuca odbieranie pewnych informacji i włączanie ich do zasobu wiedzy potocznej.

Wiedza potoczna zajmuje jedynie ważną rolę w metodologii Chwistka. Według niego zdrowy rozsądek to taka zdolność, która dostarcza nam prawd niezależnych od wszelkiej rewolucji pojęciowej, czyli pewnych prawd przez nas niekwestionowanych.

Zdrowy rozsądek oparty jest na dwóch zasadach:

1. zasada niesprzeczności - dwa sądy sprzeczne nie mogą być jednocześnie prawdziwe --> zdrowy rozsądek opierający się na przeżyciach z dnia codziennego

2. zasada kauzalizmu - człowiek ma za zadanie dociekać przyczyn zdarzenia (nazywana czasami kauzaliczno - psychologiczną) - rozwija czynniki naukowe w badaniu prawd historycznych, jest to często zbiór zachowań jednostek, lub grup osób

Wiedza zdroworozsądkowa i wiedza potoczna historyka nie stanowi wystarczającego warunku w badaniu historycznym.

Wiedza potoczna wykorzystywana jest w toku ustalania faktów oraz w procesie wyjaśniania.

5. Pozaźródłowa wiedza naukowa.

--> wiedza naukowa kontroluje wiedzę potoczną!

--> zakres wiedzy pozaźródłowej historyka jest bardzo duży - wchodzi w jego zakres wiedza historyczna, czyli znajomość faktów i procesów historycznych

--> historyk używa metody porównawczej, funkcjonującej w procesie ustalania faktów i procesów historycznych

--> wiedza teoretyczna ma znaczenie inspirujące w stawianiu pytań, oraz organizowanie odpowiedzi przez dostarczenie im katregorii pojęciowej, historyk korzysta w swej pracy z wielu nauk pomocniczych historii

SCHEMAT WEWNĘTRZNY WIEDZY POZAŹRÓDŁOWEJ HISTORYKA

---