Apofit - gatunek roślin synantropijnych miejscowego pochodzenia, który występuje na siedliskach sztucznych (antropogenicznych) powstałych w wyniku działalności człowieka. Apofity stanowią część flory gatunków rodzimych. Niektórym roślinom łatwo przychodzi zajmowanie siedlisk sztucznych, stworzonych przez człowieka, gdyż naturalnie zajmowały w przyrodzie siedliska o zbliżonych własnościach. Tak np. podbiał pospolity Tussilago farfara rosnący na kamieniskach nadrzecznych bez trudu zajmuje stworzone w wyniku działalności człowieka nasypy kolejowe, wykopy placów budowy, pola uprawne, hałdy przemysłowe. Do apofitów należą również np. perz właściwy Elymus repens, trzcinnik piaskowy Calamagrostis epigejos. Niektóre apofity z kolei zajmują siedliska antropogeniczne odmienne od tych, występujących w naturze, np. hałdy górnicze, wyrobiska, tereny silnie skażone.

Wśród apofitów wyróżniamy:

• Ekiofity (oekiophyta) - gatunki uprawiane jako rośliny uprawne i dziczejące - np. czereśnia, len. Obecnie uprawiane gatunki i odmiany tych roślin pochodzą od dziko rosnących na terenie Europy i Polski gatunków.

• Trwale zadomowione na siedliskach antropogenicznych (euapophyta) - np. łopian większy, komosa biała. Wiele z nich jest chwastami upraw rolniczych, jak np. perz właściwy, podagrycznik pospolity, skrzyp polny.

• Przejściowo zawlekane na siedliska antropogeniczne (apophyta ephemera).

Klasyfikacja roślin synantropijnych - sposób podziału roślin synantropijnych ze względu na ich różnorodne pochodzenie, intencjonalność wprowadzenia, sposób i historię rozprzestrzeniania się (wędrówki), stopień zadomowienia się, rodzaje zajmowanych siedlisk itd. Klasyfikacja ta nadal jest przedmiotem dyskusji i istnieje wiele jej koncepcji. Pozycja danego gatunku synantropijnego w systemie klasyfikacyjnym może zmieniać się w czasie, np. stopień zadomowienia się gatunku może zmieniać się w czasie (gatunek zadomowiony początkowo na siedliskach antopogenicznych może z czasem przenikać do siedlisk półnaturalnych i naturalnych).

W Polsce najczęściej używana jest klasyfikacja geograficzno-historyczna. Klasyfikacja ta umożliwia analizę flor pod względem ich stopnia synantropizacji i zachodzących w nich przemian.

Najpowszechniej używany system klasyfikacji, zaproponowany przez A. Thellunga (1915), w Polsce rozwijany m.in. przez J. Kornasia. Klasyfikacja ta jest powszechnie stosowana w Polsce do analizy flor.

• apofity (apophyta) - rośliny rodzime (autochtoniczne)

• trwale zadomowione na siedliskach antropogenicznych (euapophyta)

• przejściowo zawlekane na siedliska antropogeniczne (apophyta ephemera)

• ekiofity (oekiophyta) - zdziczałe z uprawy

• antropofity (anthropophyta) - rośliny obcego pochodzenia (alochtoniczne)

• metafity (metaphyta) - trwale zadomowione składniki flory

• archeofity (archaeophyta) - gatunki zawleczone w czasach przedhistorycznych lub wczesnohistorycznych (do końca XV w.^[1]), obecnie utrzymujące się tylko na wtórnych siedliskach. Należą do nich liczne chwasty znane nam z wykopalisk archeologicznych, np. jasnota biała, chaber bławatek.

• gatunki zawleczone (archaeophyta adventiva)

• gatunki powstałe pod wpływem działalności człowieka (archaeophyta anthropogena)

• gatunki, które zdołały przetrwać wyłącznie na siedliskach antropogenicznych (archaeophyta resistentia)

• kenofity^[2] (kenophyta) - gatunki zawleczone od XVI w.

• epekofity (epoecophyta) - zadomowione na siedliskach synantropijnych (ruderalnych i segetalnych), np. bieluń dziędzierzawa, żółtlica drobnokwiatowa.

• agriofity^[3] (agriophyta) - zadomowione na siedliskach naturalnych i półnaturalnych.

• hemiagriofity (hemiagriophyta) - zadomowione na siedliskach półnaturalnych

• holoagriofity (holoagriophyta) - zadomowione na siedliskach naturalnych

• diafity (diaphyta) - nie zadomowione trwale składniki flory

• efemerofity (ephemerophyta) - gatunki przejściowo zawlekane (przybłędy), np. bodziszek syberyjski, zapłonka żółta

• ergazjofigofity (ergasiophygophyta) - przejściowo dziczejące z uprawy, np. gorczyca sarepska.

• mieszańce synantropijne - taksony mieszańcowe z udziałem antropofitów, np. Epilobium ×interjectum (E. ciliatum × montanum, kenofit × apofit)

Antropofit — gatunek lub inny takson roślin synantropijnych obcego pochodzenia na danym terenie (przybysz, gatunek alochtoniczny). Antropofity występują zarówno na siedliskach wtórnych, sztucznych powstałych w wyniku działalności człowieka, jak i na siedliskach półnaturalnych i naturalnych. Stopień zadomowienia się antropofita może zmieniać się w czasie (zadomawianie się), np. gatunek zadomowiony początkowo na siedliskach antopogenicznych może z czasem przenikać do siedlisk półnaturalnych i naturalnych. Antropofity razem z apofitami stanowią grupę gatunków synantropijnych.

Klasyfikacja względem sposobu napływu [edytuj]

• gatunki introdukowane — wprowadzone celowo przez człowieka

• relikty dawnych upraw, rośliny niegdyś uprawiane, a obecnie występują tylko jako zdziczałe. Należą tu takie gatunki, jak np. rezeda żółtawa, owies szorstki. Czasami podejmowana jest próba powtórnego wprowadzenia ich do uprawy.

• rośliny użytkowe obcego pochodzenia, jak np. kukurydza zwyczajna, magnolia gwiaździsta, psianka ziemniak. Stanowią one znaczną część gatunków roślin uprawnych, o ogromnym znaczeniu gospodarczym.

• gatunki zawleczone — gatunki napływowe, dostały się na dany teren na skutek niecelowych działań człowieka

Klasyfikacja geograficzno-historyczna [edytuj]

• metafity — trwale zadomowione we florze

• archeofity — gatunki zawleczone w czasach przedhistorycznych lub wczesnohistorycznych (do 1500 roku), obecnie utrzymujące się tylko na wtórnych siedliskach. Należą do nich liczne chwasty znane nam z wykopalisk archeologicznych, np. jasnota biała, chaber bławatek.

• gatunki zawleczone

• gatunki powstałe pod wpływem działalności człowieka

• gatunki, które zdołały przetrwać wyłącznie na siedliskach antropogenicznych

• kenofity — gatunki zawleczone po 1500 roku

• epekofity — zadomowione na siedliskach synantropijnych (ruderalnych i segetalnych), np. bieluń dziędzierzawa, żółtlica drobnokwiatowa.

• agriofity — zadomowione na siedliskach naturalnych i półnaturalnych.

• hemiagriofity — zadomowione na siedliskach półnaturalnych

• holoagriofity — zadomowione na siedliskach naturalnych

• diafity — nie zadomowione trwale

• efemerofity — gatunki przejściowo zawlekane (przybłędy), np. bodziszek syberyjski, zapłonka żółta

• ergazjofigofity — przejściowo dziczejące z uprawy, np. gorczyca sarepska.

---