ANGLIA:
Uwarunkowania historyczne

Aktem prawnym określającym ustrój samorządu terytorialnego w Anglii jest The Local Government Act z 1972r.

Już wcześniej istniał podział na hrabstwa. Początkowo hrabstwa te nazywały się Shires obecnie counties. Na czele hrabstwa stał urzędnik zwany Sheriff (od X wieku). Przewodniczył on zgromadzeniu hrabstwa, które składało się z panów feudalnych. Zgromadzenie hrabstwa pełniło funkcję sądu hrabstwa. Hrabstwa dzieliły się na okręgi zwane hundreds (setki), były to obszary zamieszkiwane przez 100 rodzin. Okręgi te przetrwały aż do XIX w. Na czele okręgu stał reeve, później szefem okręgu był Bailife (królewski przedstawiciel okręgu).
W poł. XIV w. administracja lokalna i sądownictwo zostało powierzone sędziom pokoju (Justices Of The Peace). Sędziom pokoju powierzono rozległe kompetencje tj.: budowa więzień, opieka nad ubogimi, budowanie mostów. Nazywani oni byli sędziowskimi zwierzętami pociągowymi lub administracyjnymi dziewczynami do wszystkiego. Podlegali kontroli ze strony korony, która była sprawowana przez tajną radę. Po rewolucji w 1688r. przyjęto, że administracja lokalna powinna być wolna od kontroli politycznej ze strony korony. Przez następne 200 lat władzę hrabstwa objęli sędziowie hrabstwa. Sędziowie pokoju mogli m.in.: nakładać podatki lokalne.

Hrabstwa dzieliły się na parafie, które były jednostkami organizacyjnymi kościoła anglikańskiego. Zarządzającymi parafiami byli również sędziowie pokoju. Stopniowo parafie zaczęły przybierać charakter świecki. Oprócz parafii istniały na terenie hrabstwa tzw. BOROUGHTS, czyli mniejsze miasta tworzone na podstawie dokumentów królewskich. Dokumenty te nosiły nazwę ROYAL CHARTES. Specyfika małych miast polegała na tym, że w tych miastach można było wybierać swoich własnych sędziów, można było organizować własne targi, gromadzenia majątku oraz zarządzania tym majątkiem. Miasta te miały własną reprezentację w parlamencie z radami (councils).

Nowoczesny samorząd terytorialny zaczyna funkcjonować dopiero w XIX w. na mocy 2 aktów z 1834 i 1835 roku. Samo rządzenie odbywa się za pomocą wybieralności. W 1888 r. wydano THE LOCAL GOVERMENT ACT, kiedy to ustanowiono rady, którym przekazano uprawnienia sędziowskie. Większe miasta powyżej 50 tys. mieszkańców uzyskały odrębny status.
W 1894r. na mocy kolejnego aktu THE LOCAL GOVERMENT ACT hrabstwa zostały podzielone na dystrykty miejskie i wiejskie. W dystryktach wiejskich organem stanowiącym (uchwałodawczym) jest zebranie parafialne, a w dystryktach miejskich organem stanowiącym jest rada. Wprowadzono dwustopniowy podział: hrabstwa, które dzielą się na dystrykty - podział ten istnieje do dziś. Współczesny system samorządu terytorialnego co do zasady jest dwustopniowy, ale istnieje też podział trójstopniowy: hrabstwa, dystrykty i parafie (należy je traktować bardziej jako jednostki podziału pomocniczego niż zasadniczego).

Lokalna władza wykonawcza:

Organami administracji lokalnej są Rady, które są organami adm. wykonawczej - wykonują pewne zadania ustanowione na szczeblu centralnym. Mają one zarządzać, wykonywać prawo a nie stanowić je. Radni pochodzą z wyboru. Rady funkcjonują na zasadzie ULTRA VIRES co oznacza poza zakresem uprawnień. Rada może robić tylko to, do czego wyraźnie upoważnia ją ustawa. Status prawny nie jest zagwarantowany w konstytucji, lecz w ustawach zwykłych, a także zasadami wynikającymi z common-law.

Obecnie na mocy THE LOCAL GOVERMENT ACT z 1972 r. (wszedł w życie) Anglia jest podzielona na hrabstwa, których jest 39 i dystrykty administracyjne, których jest 296.
Niektóre dystrykty na mocy Royal Chartes mogą otrzymać specjalną nazwę BOROUGHS, mogą też dzielić się na parafie. Na parafie dzielą się te dystrykty, które wcześniej miały charakter wiejski. Część z istniejących parafii dysponuje Radą Parafialną. Istnieje 6 hrabstw metropolitarnych - to duże aglomeracje podzielone na dystrykty metropolitarne. Każda z jednostek podziału terytorialnego ma swoje rady - organ stanowiący. Rada zarządza danym terytorium.

Ustrój adm. lokalnej w Anglii

Ustrój czyli sposób działania Rad Hrabstw czy Dystryktów są jednakowe.
Skład Rady:

Na czele Rady stoi przewodniczący wybrany spośród radnych, z-ca przewodniczącego oraz pozostali radni (COUNCILLORS). W dystrykcie (BOROUGHS) na czele rady stoi burmistrz.
Przewodniczący wybierany jest corocznie spośród radnych, może być on wybrany ponownie. Do przewodniczącego należy zwoływanie posiedzeń Rady i kierowanie przebiegiem tych posiedzeń. Takie posiedzenia zwoływane są z własnej inicjatywy przewodniczącego bądź z inicjatywy co najmniej 5 radnych. Wice przewodniczący rady ma uprawnienia przewodniczącego lecz realizuje je gdy przewodniczący jest nieobecny. Pozostali radni: ich liczba nie jest stała, zależy od liczby okręgów.

W hrabstwach Rada liczy od 60-100 osób, w dystryktach Rada liczy od 30-60 osób.
W parafiach kościelnych również istnieją rady kościelne czyli odrębne jednostki organizacyjne, które nie muszą pokrywać się z radami parafialnymi.

Wśród parafii wyróżnia się parafie z radą parafialną, ale w niektórych nie występują rady parafialne. Na czele rady parafialnej stoi przewodniczący wybrany spośród rady, a także zastępca przewodniczącego wybrany spośród radnych. Przewodniczący Rady Parafialnej wykonuje swe funkcje 1 rok. Cała rada funkcjonuje przez okres 4 lat. W skład Rady Parafialnej wchodzi co najmniej 5 osób. Dokładną liczbę radnych Rady Parafialnej ustala Rada Dystryktu. Rada Parafialna musi się zebrać co najmniej 4 razy w roku.
Jeżeli w danej parafii nie ma rady parafialnej, organem uchwałodawczym jest zebranie parafialne (PARISH MEETING). Zebranie parafialne tworzą wszyscy mieszkańcy parafii, uprawnieni do głosowania mieszkańcy parafii. Zebranie takie musi być zwołane przynajmniej 1 raz w roku. Przepisy prawa nie przewidują quorum - zebranie jest ważne bez względu na to ile osób weźmie w nim udział. Zebranie parafialne dokonuje wyboru przewodniczącego. Przewodniczący wraz z odpowiednim urzędnikiem rady dystryktu tworzą wspólnie organ zwany PARISH TRUSTEES. Działa on w zasadzie zgodnie z instrukcjami zebrania parafialnego, choć jest również uprawniony do działania z własnej inicjatywy.

Organy administracji lokalnej (RADY) mogą wykonywać swoje zadania wspólnie z innymi organami, mogą też w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych powoływać organy wspólne (telekomunikacja, transport). Istnieje możliwość delegowania funkcji innym organom. Funkcje te mogą być powierzane tylko wtedy, jeżeli wynika to z ustawy.
Porozumienia mogą być przekazywane zawsze w ramach tego samego szczebla, ale możliwe jest delegowanie zadań organom różnych szczebli. Możliwe jest zawieranie związków komunalnych czy stowarzyszeń. Wśród osób, które zajmują się zarządzaniem określonym terytorium można podzielić te osoby na te, które pełnią swe funkcje honorowo (radni) oraz na urzędników (LOCAL GOVERNMENT OFFICERS). Radni wybierani są przez mieszkańców i pełnią swe funkcje honorowo.

Kompetencje:

Zadania Rady:

• pełnienie funkcji wykonawczych,

• możliwość stanowienia prawa miejscowego. Dla ważności konieczne jest zatwierdzenie tych aktów przez organy administracji centralnej. Procedura uchwalania przepisów miejscowych: Następuje w drodze uchwały rady, następnie rada jest zobowiązana do poinformowania o tym w prasie lokalnej, a także o zamiarze wystąpienia do ministra z wnioskiem o zatwierdzenie tego aktu. Dalej przedkładany jest danemu ministrowi do zatwierdzenia. Minister nie może tego aktu zmieniać czy poprawiać, minister zatwierdza go lub nie.
  W przypadku zatwierdzenia go, następuje ustalenie daty wejścia w życie danego aktu. Jeżeli minister tego aktu nie ustali, istnieje zasada, że akt taki wchodzi w życie z upływem 1 miesiąca od daty zatwierdzenia przez ministra. Po zatwierdzeniu Rada musi te przepisy opublikować w formie książeczki A5 dostępnej w urzędach. Każdy zainteresowany może się zapoznać z takimi aktami. Przepisy prawa miejscowego muszą być zgodne z prawem, a także z pewnymi regułami wynikającymi z COMMON LAW. Rada musi działać zgodnie z doktryną ULTRA VIRES Dystrykty i hrabstwa czerpią dochody z różnych źródeł. Źródłami są tzw. opłata komunalna (pogłówne), pobierana jest od 93r. od osób które zamieszkują określoną nieruchomość, jeżeli daną nieruchomość zamieszkują co najmniej 2 osoby pobiera się całość opłaty, a jeżeli przez 1 osobę to ma ona 25% zniżki, jeżeli nie zamieszkuje to 50% obniżki płaci właściciel.
  Dystryktom i hrabstwom przysługują subwencje i dotacje z budżetu centralnego. Mogą wydzierżawiać lub wynajmować nieruchomości, mogą zaciągać pożyczki, kredyty. Finansowanie odbywa się za pomocą dochodów własnych lub zewnętrznych.
  Przykładowe zadania Rad Hrabstwa:
  - szkolnictwo, utrzymanie dróg, opieka społeczna, policja, biblioteki, rekreacja, ochrona przeciwpożarowa
  Rady Dystryktów zajmują się:
  - budownictwem, ochroną sanitarną, utrzymaniem cmentarzy, podatkami lokalnymi, rekreacją, usuwaniem nieczystości
  Rady Parafialne zajmują się:
  - utrzymaniem ogródków działkowych, przystanków autobusowych, miejsc parkingowych, miejskiej zieleni, ścieżek rowerowych
  Tam gdzie nie ma parafii, zadania parafii wykonują Rady Dystryktów.
  Organy administracji lokalnej czyli Rady mogą zawierać porozumienia na mocy których określone zadania należące do Rady mogą wykonywać inne Rady. Mogą też tworzyć Komisje Wspólne, za pomocą których organy adm. lokalnej wspólnie wykonują zadania.
  
  Odrębną strukturę posiada LONDYN jako stolica kraju.
  Miasto to podzielone jest na 32 dzielnice. Początkowo Londynem zarządzała Rada Wielkiego Londynu, którą zniesiono w 1986r., jej funkcje zostały powierzone Radom Dzielnic.
  PRAWA WYBORCZE:
  - czynne prawo wyborcze - czyli prawo do wybierania radnych ma każda osoba pełnoletnia, która stale zamieszkuje terytorium danej rady;
  - bierne prawo wyborcze - czyli możliwość bycia wybranym ma obywatel brytyjski, osoba, która ukończyła 21 lat najpóźniej w dniu wyborów, konieczne jest aby taka osoba spełniła 1 z warunków:
  a) osoba taka przynajmniej przez 12 miesięcy przed wyborami musi mieszkać na terenie danej rady;
  b) przez okres 12 miesięcy przed wyborami musi mieć główne lub wyłączne miejsce pracy na terenie działania danej rady;
  c) na terenie danej rady musi zajmować ziemię jako właściciel lub dzierżawca na okres co najmniej 12 miesięcy
  Wybory są albo wspólne na okres 4 lat (wszyscy radni), w niektórych hrabstwach i dystryktach radni w 1/3 składu są wymieniani co rok.
  Wybory radnych w hrabstwach odbywają się w okręgach 1-mandatowych, a w parafiach lub dystryktach w okręgach 1 lub wielomandatowych.
  Radnym jest ten, kto uzyska najwyższą liczbę głosów. Jeżeli 1 lub kilku radnych otrzymało tę samą ilość głosów, wówczas wybiera się go przez losowanie. Ponad 80% rad jest pod kontrolą partii (konserwatywnej lub pracy).
  Mandat radnego może wygasnąć:
  - w przypadku śmierci,
  - może złożyć rezygnację,
  - utrata biernego prawa wyborczego,
  - gdy nie uczestniczy w pracach rady przez okres 6 miesięcy
  Radnym przysługują diety, a także zwrot kosztów podróży służbowych. Zamiast diety radny może się domagać FINANCIAL LOSS ALLOWANCES - jest to zwrot, refundacja poniesionych strat, kosztów. Radnemu przysługuje dodatek funkcyjny.
  Radny jest zobowiązany do tego aby wstrzymać się od głosowania w przypadku, gdy radny jest bezpośrednio lub pośrednio związany ze sprawą interesu radnego.
  Rada może powołać komisje. Komisje te dzielone są na stałe i specjalne. Stałe na okres kadencji Rady (4 lata), specjalne w razie potrzeby.
  Wybierane są też komisje resortowe i funkcjonalne. Resortowe zajmują się określonymi dziedzinami: budownictwem, oświatą itd. Komisje funkcjonalne zajmują się pewnymi aspektami wszystkich spraw np. komisja d.s. finansów, d.s. kadr i zatrudnienia itd.
  Jest też podział na komisje wykonawcze - otrzymują od rady prawo określonych decyzji, doradcze mają charakter opiniodawczy, działają z upoważnienia rady i w jej imieniu.
  
  Kontrola sprawowana nad samorządem teryt.
  Kontrola odbywa się jako:
  -Kontrola administracyjna - najważniejszą jest kontrola finansowa. Organy kontroli, którymi są rewidenci księgowi tzw. audytorzy, sprawdzają dotowanie i subwencjonowanie rad, a także prawidłowość zaciągania pożyczek oraz wykonywanie budżetu
  -Kontrola polityczna - wykonywana jest przez mieszkańców (opinię publiczną). Wiąże się z informowaniem mieszkańców o działaniach organów adm. lokalnej
  Istnieją rozwiązania prawne dot. dostępu do informacji publicznej. Przepisy prawa zakładają:
  - prawo uczestniczenia mieszkańców w posiedzeniach rady,
  - prawo przeglądania rachunków rady,
  - prawo kierowania pytań do rewidentów,
  - prawo do przeglądania kopii protokołów posiedzeń rady, można sporządzać odbitki czy wyciągu z tych protokołów,
  - każdy ma prawo przeglądania rejestrów, dzienników, list,
  - dostęp do przepisów prawa miejscowego,
  - prawo składania skargi na decyzję organu do sądu administracyjnego
  - każdy może wnieść skargę do Lokalnego Komisarza d.s. Administracji Lokalnej (LOCAL OMBUDSMAN). Komisarze lokalni, których jest 3 wchodzą w skład Komisji d.s. Adm. Lokalnej. W skład tej Komisji wchodzi także komisarz parlamentarny. Wszyscy ci komisarze powoływani są przez koronę. Komisarze d.s. Adm. Lokalnej zajmuje się rozpatrywaniem skarg na działania organów adm.
  Komisarz Lokalny - sprawy na działalność organów adm. lokalnej,
  Komisarz Parlamentarny - sprawy na działalność organów adm. centralnej.

---