Przedmioty kierunkowe

1.Proces wychowania-istota i główne cechy.

Proces wychowania-ciąg działań, zmian, które są w jakimś stopniu uporządkowane i wynikają jedne z drugich.

Główne cechy:

-Ciągłość-jest ciągłym, nierozerwalnym;

-Długotrwałość-trwa całe życie;

-Dynamiczność-powinno nadążać nad zmianami ( np. stylem życia i itp.);

-Złożoność-ponieważ w oddziaływaniu wychowanka bierze udział cały szereg czynników i środowisko społeczne (rodzice, nauczyciele)

-Intencjonalność-człowiek musi być świadomy celów, jakie chce osiągnąć;

-Relatywność-trudności w przewidywaniu skutków wychowania;

-Interakcyjność-współdziałanie ze sobą wychowawcy i wychowanka;

2.Podstawowe pojęcia z zakresu teorii wychowania.

Socjalizacja-nabywanie społecznej dojrzałości czy kompetencji społecznej

Inkulturacja-proces wchodzenia przez jednostkę w życie kulturalne danego społeczeństwa, czyli wrastanie w charakterystyczną dla niego kulturę.

Opieka-zaspokajanie pilnych potrzeb człowieka,któremu trudno byłoby samemu je zaspokoić lub który w ogóle jest pozbawiony takiej możliwości.

Interakcja-wzajemne oddziaływanie na siebie osób, zjawisk.

Wychowanie-proces trwający całe życie, świadome dążenie do zmian osobowości wychowanka. Podmiot-Wychowawca, przedmiot-wychowanek.

Edukacja-wszystkie procesy i działania podejmowane w ramach kształcenia i wychowania.

Kształcenie-intencjonalne nabywanie wiedzy i rozumności w ramach procesu nauczania i uczenia się oraz zdolności do przeżywania wyższych emocji moralnych i estetycznych.

Nauczanie-planowana i systematyczna praca nauczyciela z uczniami mająca na celu wywołanie pożądanych trwałych zmian w ich postępowaniu, dyspozycjach i całej osobowości.

Uczenie się-proces nabywania względnie trwałych zmian w szeroko rozumianym zachowniu.

Samowychowanie-swoisty rodzaj wychowania

Pedagogika-zespół nauk o wychowaniu, procesach wychowawczych i działalności wychowawczej.

3.Systemy wychowania

System wychowania-zespół idei celów wychowania, zasad i norm postępowania wychowawczego

4.Główne cele wychowania

5.Zasady i metody wychowania

Metody wychowania-systematycznie stosowane sposoby postępowania wychowawczego zmierzające do urzeczywistnienia celów jakie stawia sobie wychowawca.

Metoda Karania-oddziaływanie wychowawcze za pomocą świadomie stosowanych kar, celem, zapobieżenia powtórzeń, zachowań negatywnych poprzez: dezaprobatę, upomnienie, nagany, wykluczenie udziału w zabawie. Metoda ta raczej tłumi niż gasi niepożądane zachowanie. Warunki skuteczności: pozytywny stosunek karanego do każącego, akceptacja przez ukaranego norm, za które został ukarany, dyskretne wymierzanie kary, wstrzemięźliwość w stosowania kar.

Metoda Nagradzania-promowanie zachowań pożądanych z wychowawczego punktu widzenia za pomocą: pochwał, gestów, nagród o charakterze materialnym wzmocnień, nagród o charakterze niematerialnych wzmocnień.

Metoda Modelowania-nazywana jest metodą dobrego przykładu. Charakteryzuje się naśladowaniem lub modyfikowaniem zachowań wcześniej utrwalonych. Uczenie się poprzez naśladownictwo- obserwowanie modela pociąga upodabnianie się do niego w sposób odwzorowujący go. Uczenie przez modelowanie-upodabnianie się do modela w sposób różny,ale w granicach tej samej klasy zachowań. Czynniki ułatwiające: wiek, płeć, osoby znaczące, jednolitość oddziaływań, ciągłość stosowania.

Metoda Perswazji-przekonanie do własnych racji. Uświadomienie wychowankom obowiązków i powinności jakie mają wobec siebie, innych i społeczeństwa. Zapoznanie wychowanków z przysługującymi im prawami. Zmiana przekonań za pomocą: przekonywania, tłumaczenia, argumentacja za i przeciw.

Metoda Zadaniowa-polega na powierzaniu konkretnych działań, których wykonywanie prowadzi do konstruktywnych zmian zachowań i postaw człowieka. Wzbogaca wiedzę i doświadczenie wychowanka w określonej dziedzinie zadaniowej. Uczy obowiązku i odpowiedzialności. Zasady: zadania muszą być wykonane z wyboru nie z przymusu, przekonanie o potrzebie działania, zadania na miarę możliwości ucznia.

Metoda Oddziaływań Grupowych-metoda organizowania działalności zespołowej i samorządowej. Metoda współudziału uczniów w organizowaniu lekcji. Metoda kształtowanie norm i wartości grupowych. Metoda kreowania przywództwa grupowego.

Zasady wychowania- normy i reguły wychowania jakie stosuje i przestrzega wychowawca w kontakcie z wychowankiem, normy określają jak powinien postępować wychowawca w określonej sytuacji.

Zasady wychowania wg. Autrata:

-wychowuj naturalnie

-wychowuj z miłością

-wychowuj do życia

-wychowuj szczerze

-wychowuj indywidualnie

-wychowuj patriotycznie

Zasady wychowania wg. Dąbrowskiego:

-wychowuj dziecko tak, aby jemu było dobrze i z nim było dobrze innym

-dobre wychowanie kandydatów na rodziców i małżonków należy rozpoczynać od małego dziecka

-postępuj tak jak postępują ci których kochasz i szanujesz

-rozwijaj dziecko wszechstronnie biorąc za podstawę jego zainteresowania i uzdolnienia pozytywne.

Zasady wychowania wg. Hompewicza:

-zasada prawdy( zgodność słów z czynami)

-zasada dobra dziecka

-zasada przykładu

-zasada projekcji pedagogicznej ( patrzenie na sprawy dziecka z jego punktu widzenia-empatia)

-zasada więzi emocjonalnej z wychowankiem

-zasada poszanowania osobowości wychowanka

-zasada profesjonalizmu w wychowaniu.

6.Trudności wychowawcze-przegląd ich głównych rodzajów

Trudności wychowawcze-powstają jako rezultat wadliwie przebiegającego procesu uczenia się, czyli:

-nabywania wiadomości;

-nabywanie umiejętności;

-przyswajania sobie określonych sposób postępowania w życiu codziennym.

Rodzaje trudności wychowawczych:

1. Ze względu na stopień nasilenia objawów:

-trudności przejściowe-będące charakterystyczną danego etapu rozwojowego, no. Okresu dorastania;

-trudności utrwalone.

2.Z uwagi na charakter objawów oraz uwarunkowań neurofizjologicznych:

-trudności związane z przewagą procesów pobudzania-agresja, nadpobudliwość, brak opanowania (przejawy: naruszanie dyscypliny szkolnej, arogancja, zuchwałości, lekceważący stosunek)

-trudności związane z przewagą procesów hamowania-bierność, brak aktywności, nieśmiałość, brak wiary we własne siły (przejawy: trudności w nawiązywaniu kontaktów i współpracy, unikanie towarzystwa, lękliwość)

3.Ze względu na stopień złożoności objawów:

-jednoobajwowe (jeden typ zachowania dziecka)

-wielobjawowe (cały system zaburzeń zachowań dziecka)

7.Funkcje wychowania

8.Umiejętności interpersonalne wychowawcy

Umiejętności interpersonalne-umiejętności psychospołeczne, kompetencje społeczne, kompetencje osobiste, zdolności społeczne.

9.Osobowość wychowawcy-definicja,zakres,struktura

Osobowość wychowawcy-stopień zaangażowania nauczyciela w poznawanie, rozumienie i wartościowanie stosunków panujących w świecie, ze szczególnym uwzględnieniem procesów kształcenia i wychowania oraz w twórczym przekształcaniu tych stosunków.

10.Wychowanek jako podmiot i przedmiot wychowania

11.Stosunki Interpersonalne między wychowawcą i wychowankiem

12.Dziedziny wychowania

Dziedziny wychowania-pewne osobliwe rodzaje wychowania kształtowane przez różne sfery rzeczywistości, w które proces wychowania.

a)Wychowanie moralne:

-wychowanie do wartości

-wychowanie etyczne.

Wychowanie moralne związane jest z wywieraniem wpływu na zachowania i postawy zgodne z moralnością.Wychowanie moralne ma na celu szczególne zapoznanie dzieci i młodzieży z normami określającymi ludzkie powinności oraz wartościami moralnymi, będącymi zarazem istotnym odniesieniem wyrażania swych sądów i ocen moralnych łącznie z akceptacją określonych norm.

b)Wychowanie estetyczne:

Głównym celem jest wykształcenie, rozbudzenie w dziecku, młodzieży w osobach dorosłych wrażliwości na przeróżne przejawy piękna w otaczającym nas świecie, w pięknie przyrody, w twórczości muzycznej i w twórczości literackiej.

Formy wychowania estetycznego:

-plastyka

-muzyka

-literatura

-film

-teatr

-itp.

c)Wychowanie seksulane-ogół oddziaływań i wpływów zmierzających do kształtowania u dzieci i młodzieży postawy szacunku i zrozumienia wobec przedstawicieli płci odmiennej oraz takich uczuć wzajemnych, jakie są warunkiem rozwijania się prawidłowych relacji między dziewczętami i chłopcami.

d)Wychowanie patriotyczne-rozumie się przez nie wdrażanie lub przyuczanie do umiłowania własnej ojczyzny i narodu, łącznie z gotowością do wyrzeczeń i ofiar dla nich.

Cel wychowania patriotycznego:

-jak najlepsze przygotowanie wychowanków do służby własnemu narodowi i krajowi;

-ma ono sprzyjać kształtowaniu przywiązania miłości do kraju ojczystego jako przeszłość i teraźniejszość;

-umacnianie poczucia odpowiedzialności za jego wszechstronny rozwój i miejsce wśród innych krajów;

-uświadomienie wychowankom ich obowiązku do własnego kraju

e)Wychowanie umysłowe-kształtowanie pozytywnych motywacji i postaw,wobec nauki jako wytworu umysłu ludzkiego wobec pracy umysłowej, zaszczepianie wychowankom potrzeby rozwijania się;

f)Wychowanie religijne:

-system wychowania oparty na podporządkowaniu działalności edukacyjnej założeniom jakiegoś wyznania;

-wychowanie to jest przede wszystkim wychowanie do życia religijnego zakorzenionego w całościowym rozwoju osobowości człowieka.

13.Różnica między wartościami uznawanymi a wartościami realizowanymi

Wartości uznawane-takie, które są cenne dla człowieka;

Wartości realizowane-zarówno wartości uznawane, jak i odczuwane(te, które znajdują się w podświadomości człowieka);

14.Różnica pomiędzy wychowaniem a socjalizacją

Socjalizacja-proces społeczny polegający na wprowadzeniu młodego człowieka w istniejący świat społeczny-świat istniejących relacji międzyludzkich.

Wychowanie-proces mający odwoływać się do ideałów, powinno ono pokazywać młodemu człowiekowi świat takim, jakim powinien być.

Socjalizacja a wychowanie:

-wychowanie różni się od socjalizacji przede wszystkim tym, że jest procesem celowym i zorganizowanym oraz że świadomość celu wypływa z potrzeb określonej, nadrzędnej grupy społecznej;

-socjalizacja obejmuje wszystkie te oddziaływania, jakim podlega jednostka w ciągu całego swego życia w obrębie społeczeństwa, którego jest członkiem;

-wychowanie -podobnie jak wąsko pojęta socjalizacja- ma na celu „adaptację do społeczeństwa”;

-każda socjalizacja jest wychowaniem, ale nie każde wychowanie jest socjalizacją;

-socjalizacja jest podrzędna w stosunku do wychowania w ujęciu szerokim;

-socjalizacja jest nadrzędna w stosunku do wychowania w wąskim znaczeniu;

15.System oświatowy a system wychowawczy

System oświatowy-całość szkolnictwa od przedszkola po uniwersytet.

System wychowawczy-zespół idei celów wychowania, zasad i norm postępowania wychowawczego.

System wychowawczy = system pedagogiczny

16.Wychowanie w ujęciu psychologii humanistycznej

17.Przedmiot i zadania pedagogiki społecznej

Pedagogika społeczna-badanie warunków środowiskowych wokół nas, badanie człowieka w środowisku.

Przedmiot pedagogiki społecznej:

Wszystkie czynniki środowiskowo-kulturowe, które oddziałują na przebieg i skuteczność procesów wychowawczych oraz warunki umożliwiające zaspokojenie potrzeb rozwojowych człowieka/grupy w różnych fazach rozwoju i w różnych sytuacjach życiowych,

Lub

Wszystko co może wpływać na rozwój i wychowanie jednostki.

Zadania pedagogiki społecznej:

-zbierać wiedzę o całej rzeczywistości wychowawczej;

-analizować przebieg procesów wychowawczych;

-obserwować zjawiska wychowawcze i opisywać je;

-wysuwać wnioski płynące z obserwacji;

-wykrywać i wyjaśniać związki i zależności, jakie zachodzą pomiędzy zjawiskami wychowawczymi;

-opracowanie celów i zasad.

18.Pojęcie: „profilaktyka społeczna”, „kompensacja społeczna”

Profilaktyka społeczna-polega na zapobieganiu wszystkim sytuacjom, które powodują wyłanianie się potrzeb z zakresu opieki społecznej, a więc i kompensacji społecznej.

Rozwinięta i dobrze realizowana profilaktyka społeczna powinna redukować przypadki niedostosowania społecznego, wykolejeń, patologii społecznej. Powinna uprzedzać stany zagrożenia moralnego, zdrowotnego, kulturalnego, społecznego, aby uchronić jednostki i grupy danej populacji przed niepożądanymi odchyleniami od stanów normalnych (np. urządzenia i placówki wspomagające rozwój dzieci młodszych i starszych, tj. przedszkola, place zabaw, świetlice podwórkowe).

Kompensacja społeczna-wyrównywanie braków środowiskowych, utrudniających pomyślny przebieg życia jednostki lub grupy (np. klub młodzieży stający się „drugim domem” młodego człowieka).

19.Pojęcia: środowisko-środowisko wychowawcze-otoczenie.

Środowisko-zespół warunków, wśród których bytuje jednostka i czynników kształtujących jej osobowość, oddziałujących stale lub przez dłuższy czas.

Środowisko wychowawcze- środowisko w którym jednostka się wychowuje.

Otoczenie-cała zewnętrzna struktura, bez względu na jej trwałość/zmienność i to, czy jest źródłem bodźców rozwojowych.

20.Istota animacji społeczno-edukacyjnej.

21.Termin „kapitał ludzki” i jego znaczenie dla pedagogiki społecznej.

Kapitał ludzki-zasób wiedzy, umiejętności, zdrowia i energii życiowej, która tkwi w danym społeczeństwie. Jego cechą jest to, że częścią każdego człowieka. Ma stronę jakościową i ilościową. Wymaga inwestowania.

Skoro kapitał ludzki jest bardzo mocno powiązany z człowiekiem (inwestowaniem w człowieka), pedagogika społeczna ma zadanie zmieniać niekorzystne warunki środowiskowe, które utrudniają rozwój kapitału ludzkiego: przekształcanie, ulepszanie, itp.

22.Termin „kapitał społeczny” i jego związki z edukacją.

23.Związki pomocy i opieki społecznej z pedagogiką społeczną.

24.Rola pedagoga społecznego w animacji życia kulturalno-społecznego środowiska lokalnego.

25.Na czym polega partnerstwo edukacyjne w środowisku lokalnym.

Środowisko lokalne-względnie ograniczone terytorium, o ograniczonej grupie ludzi, powiązanymi ze sobą pewną więzią, nie tylko emocjonalną.

26.Typologie środowisk wychowawczych.

27. Pojęcie i uwarunkowania rozwoju człowieka.

28.Rozwój emocjonalny.

29.Rozwój poznawczy.

30.Rozwój społeczno-moralny.

31.Istota tożsamości indywidualnej i społecznej.

Tożsamość-

Tożsamość indywidualana:

-zestaw podstawowych autodefinicji

32.Teoria społecznych przełomów życiowych.

33.Posłuszeństwo i uleganie autorytetom.

34.Teoria atrybucji.

Teoria atrybucji-określenie sposobu, w jaki ludzie wyjaśniają przyczyny tak swego zachowania, jak i zachowania innych ludzi.

Atrybucje dzielimy na:

-atrybucja wewnętrzna-wnioskowanie, że jakaś osoba zachowała się w określony sposób zarówno ze względu na swe właściwości, jak i postawy, charakter czy osobowość.

-atrybucja zewnętrzna-wnioskowanie, iż jakaś osoba zachowała się w określony sposób ze względu na właściwości sytuacji, w której się znalazła; zakłada się tu, że w tej sytuacji większość ludzi reagowałaby w ten sam sposób.

35.Efekt oczekiwań społecznych.

36.Teoria dysonansu poznawczego i sposoby redukcji dysonansu.

Teoria dysonansu poznawczego-uczucie przykrego napięcia spowodowane informacją, która jest sprzeczna z naszym wyobrażeniem siebie, jako osoby rozsądnej i sensownej (np. zażywanie leków odchudzając, uważając że pomogą schudnąć, a jakiś lekarz w swojej wypowiedzi np. w TV mówi, iż nie mają żadnego działania i są niebezpieczne). Dysonans poznawczy wywołuje uczucie dyskomfortu, a zatem pobudza do podjęcia prób jego zredukowania, w taki sam sposób jak głód lub pragnienie pobudza nas do jedzenia lub picia. Jednak inaczej niż w przypadku głodu lub pragnienia-różne sposoby redukowania dysonansu prowadzą do interesujących zachowań.

Dysonans poznawczy możemy zredukować na 3 sposoby:

-przez zmianę naszego zachowania-tak, aby było ono zgodne z dysonansowym elementem poznawczym;

-przez uładnienie naszego zachowania-zmieniając jeden z elementów poznawczych tak, aby był on mniej sprzeczny;

-przez uzasadnienie naszego zachowania-dodając nowe elementy poznawcze, które są zgodne z zachowaniem i je wspierają.

Przykład: Palisz papierosy, dowiadujesz się, że jest to najczęstsza przyczyna raka, a następnie śmierci, więc najprostszym sposobem jest rzucenie palenia, albo wmawianie sobie, że jest to nieprawda.

37.Interakcje (stosunki) międzyludzkie.

38.Komunikacja między ludźmi.

PRZEDMIOTY SPECJALNOŚCIOWE

1.Definicja nieprzystosowania społecznego.

Nieprzystosowanie społeczne-działanie wbrew zasadom.

Zespół zachowań świadczących o nieprzestrzeganiu przez jednostkę „pewnych podstawowych zasad postępowania obowiązujących młodzież w danym wieku”, przy założeniu, że zachowania te powtarzają się, czyli są względnie trwałe. (Zachowania jednostki, które powstają w sprzeczności z uznawanymi normami.)

2.Kryteria wyodrębniania „norm” i „patologii” w zachowaniu ludzkim.

Norma-synonim prawidłowości tego, co powinno być, zgodne z oczekiwaniami społecznymi i standardami społeczno-kulturowymi. (etyczne wskazania, które wyznaczają ludzie. Normalne jest to, co typowe.)

Patologia-

3.Model „zdrowej” osobowości.

4.Specyficzne cechy osobowości antyspołecznej.

5.Kara, miłosierdzie oraz tolerancja w resocjalizacji.

6.Rozumienie resocjalizacji i reintegracji społecznej.

Pedagogika resocjalizacyjnap

7.Interdyscyplinarny charakter wiedzy o profilaktyce społecznej i resocjalizacyjnej.

8.Omów jeden z modeli resocjalizacji.

Modele resocjalizacji:

-model diagnozy behawioralnej;

-model diagnozy interakcyjnej;

-model diagnozy interdyscyplinarnej

9.Formy resocjalizacji w środowisku otwartym.

Ochotnicze Hufce Pracy - to Państwowa jednostka budżetowa nadzorowana przez ministra właściwego do spraw pracy. OHP wykonują zadania Państwa w zakresie zatrudnienia oraz przeciwdziałania marginalizacji i wykluczeniu społecznemu młodzieży, a także zadania w zakresie jej kształcenia i wychowania.

Głównym celem działalności OHP jest stwarzanie młodzieży warunków do prawidłowego rozwoju społecznego i zawodowego - w tym szczególne działania skierowane są do młodzieży defaworyzowanej, dla której wsparcie polega na budowaniu systemu pomocy dla grup najsłabszych, organizowaniu i wspieraniu form wychodzenia z ubóstwa, bezrobocia i patologii społecznych.

Jednostki OHP dzielą się na dwie grupy:

jednostki o charakterze opiekuńczo-wychowawczym;

jednostki realizujące zadania na rzecz rynku pracy.

OGNISKA WYCHOWAWCZE:
1. Celem:
Udzielanie wszechstronnej pomocy młodzieży zagrożonej wykolejeniem społecznym i jej rodzicom, a zwłaszcza dzieciom z rodzin znajdujących się w szczególnie trudnych sytuacjach życiowych.
2. Pomoc:
- materialna
- usługowa
- doradcza(w rozwiązywaniu trudności wychowawczych).
3. Przyjmuje się:
Dzieci i młodzież zagrożoną wykolejeniem społecznym i wykolejającą się, a nie upośledzoną. Chodzi tu o młodzież mieszkającą z rodzicami, którzy akceptują pomoc ze strony ognisk i sami rokują nadzieje, że będą właściwie wychowywać dziecko. Każde dziecko w ognisku ma prawo wyboru wychowawcy i nawiązania z nim bliskiego, indywidualnego kontaktu.
4. Stosuje się oddziaływanie przez grupę:
Grupy wychowawcze są złożone z chłopców i dziewcząt, prowadzone przez mężczyznę i kobietę, a ich struktura jest zbliżona do struktury rodziny. Wychowankowie wybierają sobie grupę, do której pragną należeć. Wychowawcy uczestniczą w życiu grupy i udzielają pomocy w nauce szkolnej, prowadzą ponadto zajęcia hobbistyczne, w których uczestnictwo jest dobrowolne i nie ograniczone przynależnością do określonej grupy. Zajęcia te są bardzo zróżnicowane, gdyż obejmują zarówno sport i turystykę, jak i zajęcia teatralne, muzyczne, politechniczne, modelarskie, hodowlę kwiatów czy też rybek w akwariach.

10.Kuratela sądowa-zadania i efektywność.

11.Readaptacja skazanych-zadania, formy, przebieg.

Readaptacja ponowne przystosowanie się jednostki do czynnego i samodzielnego życia, wyrażającego się w pełnieniu ról społecznych związanych z podstawowymi sferami i płaszczyznami ludzkiej egzystencji.

Opieka postpenitencjarna jest środkiem zapobiegawczym dalszej przestępczości.
Korekta postaw nieletnich dokonywana w placówkach resocjalizacyjnych, musi być kontynuowana i utrwalana po zwolnieniu wychowanków z zakładu i ich wyjściu w otwarte środowisko społeczne.

Powrót skazanego z kontrolowanych i nadzorowanych miejsc pozbawienia wolności do warunków wolnościowych w społeczeństwie, stanowi bardzo poważny problem. Kara pozbawienia wolności rodzi szereg ujemnych skutków, rzutujących na trudności adaptacji skazanych po zwolnieniu z zakładów.

Do najważniejszych z nich należą: znalezienie pracy, ukształtowanie poczucia stabilizacji (zarówno w środowisku zawodowym, jak i najbliższym - rodzinnym), nabycie umiejętności podejmowania wartościowych społecznie akceptowanych decyzji życiowych, rozwiązanie problemów zakwaterowania, podjęcia leczenia. Readaptacja społeczna musi stanowić dalszy etap resocjalizacji.

W procesie adaptacji społecznej osób zwolnionych występują dwie główne grupy pomocy:
1. Materialna

2. Moralna.

Pomoc zwolnionym w rozwiązywaniu trudności życiowych, stanowi najwłaściwszy rodzaj pomocy postpenitencjarnej. Nie znaczy to, by za zwolnionego miało się załatwiać wszystkie sprawy. Zwolniony musi wykazać pewien upór w dążeniu do rozwiązywania wszelkich życiowych trudności i nie należy stwarzać mu szczególnie uprzywilejowanych warunków. W konsekwencji zatem pomoc postpenitencjarna jest określana dość powszechnie jako działalność państwowa oraz społeczna, mająca na celu materialne, a także psychiczne wspieranie osób zwalnianych z zakładów karnych i aresztów śledczych.

Readaptacja - ponowne przystosowanie człowieka chorego lub niepełnosprawnego do czynnego, samodzielnego życia w społeczeństwie i do pracy zawodowej (readaptacja społeczna i readaptacja zawodowa). O readaptacji społecznej (środowiskowej) mówimy również w znaczeniu powrotu do życia społecznego osób okresowo wyizolowanych z naturalnego życia społecznego.

Opieka postpenitencjarna- świadczenie pomocy socjalnej więźniom przebywającym w zakładzie karnym i tym wychodzącym na wolność, a także na tworzenie i realizowaniu różnego typu programów, które mają na celu pomóc skazanym ponownie zaistenieć w społeczeństwie.

12.Granice autonomii i kontroli wychowawczej w resocjalizacji i prewencji społecznej.

---