ĆW 13- UKŁAD MOCZOWY

UKŁAD MOCZOWY

• Czynność wydalnicza polega na usunięciu z moczem końcowych produktów przemiany materii oraz na usuwaniu substancji obcych dla ustroju (leków).

• Czynność regulacyjna polega na utrzymywaniu prawidłowej homeostazy ustroju poprzez regulację objętości płynów ustrojowych, regulacji ciśnienia osmotycznego składu płynów ustrojowych. Utrzymuje równowagę kwasowo- zasadową ustroju (posiada zdolność do zakwaszaniu moczu, jak i wytwarzaniu dwuwęglanów). Wchłanianie zwrotne glukozy, aminokwasów, kwasów organicznych itd. z przesączu kłębuszkowego, przez co zapobiega wydalaniu licznych substancji niezbędnych dla ustroju.

• Czynność zewnątrzwydzielnicza polega na wytwarzaniu moczu, a wewnątrzwydzielnicza- w czasie niedokrwienia nerek aparat przykłębuszkowy wydziela enzym reninę, która działa na białka osocza powodując pojawienie się we krwi związków podwyższających ciśnienie oraz erytropoetynę,

która zwiększa erytropoezę w szpiku kostnym.

NARZĄDY MOCZOWE

• Dzielimy na:

*narządy wytwarzające mocz:

- nerka (Ren)

*narządy wyprowadzające mocz:

- miedniczka nerkowa (Pelvis renalis)

- moczowód (Ureter)

- pęcherz moczowy (Vesica urinaria)

- cewka moczowa (Urethra)

NERKA (REN)

• Parzysty narząd

• Położony w jamie brzusznej, w przestrzeni zaotrzewnowej w okolicy lędźwiowej

• Nerka prawa leży nieco niżej od lewej

• Powierzchnia tylna przylega do mięśni ściany tylnej jamy brzusznej, a powierzchnia przednia do narządów jamy brzusznej

• Prawa nerka

*biegun górny- na wysokości Th₁₂

_*biegun dolny- kończy się w połowie trzonu 3 kręgu lędźwiowego

*powierzchnia przednia przylega do:

- prawego nadnercza

- wątroby

- dwunastnicy (cz. Wstępująca- wnęka nerki)

- pętli jelita cienkiego

- zgięcia prawego okrężnicy

• Lewa nerka

*biegun górny- na wysokości Th₁₁

*biegun dolny- między 3, a 2 kręgiem lędźwiowym

*powierzchnia przednia przylega do:

- lewego nadnercza

- śledziony

- żołądka

- trzustki (wnęka nerki)

- pętli jelita cienkiego

- zgięcia lewego okrężnicy

- początkowego odcinka okrężnicy zstępującej

• otoczona torebką włóknistą, na zewnątrz torebki znajduje się torebka tłuszczowa (obejmuje nerkę i nadnercze)

• na zewnątrz od torebki tłuszczowej znajduje się powięź nerki przykryta przez otrzewną ścienną

• między otrzewną ścienną, a mięśniami tylnej ściany jamy brzusznej znajduje się przestrzeń zaotrzewnowa

• nerki leżą pierwotnie zaotrzewnowo

BUDOWA ZEWNĘTRZNA NERKI

• wyróżniamy:

- powierzchnię tylną i przednią

- brzeg przyśrodkowy i boczny

- koniec górny i dolny

• na brzegu przyśrodkowym znajduje się zagłębienie zwane wnęką nerki, która prowadzi do zatoki nerkowej

• w obrębie wnęki znajdują się:

- tętnica i żyła nerkowa

- naczynia chłonne i nerwy

- moczowód

*stanowią one korzeń nerki (na nim zawieszona jest nerka)

• zatoka nerkowa obejmuje:

- narządy nerkowe i nerwy

- miedniczkę nerkową

- kielichy nerkowe większe i mniejsze

BUDOWA WEWNĘTRZNA NERKI

• na przekroju czołowym widać miąższ nerki, który składa się z 2 warstw:

• kora nerki- znajduje się na obwodzie pod torebką włóknistą. Wnika ona także pomiędzy rdzeń nerki w postaci słupów nerkowych

• rdzeń nerki- stanowi warstwę wewnętrzną, składa się z piramid nerkowych, które posiadają kształt trójkąta. Podstawą zwrócone są do obwodu nerki, natomiast ich wierzchołki zwane brodawkami nerkowymi zwrócone są w kierunku zatoki nerkowej.

• Jednostką morfologiczno- czynnościową nerki jest nefron.

• W nefronie wyróżniamy:

- ciałko nerkowe złożone z kłębuszka nerkowego (utworzonego z tętniczych naczyń włosowatych tworzących sieć dziwną tętniczo- tętniczą) otoczonego torebką kłębuszka nerkowego (torebka Bowmana). Do torebki spływa mocz pierwotny wytwarzany przez filtrację osocza krwi.

- kanalik kręty I rzędu

- pętla nefronu (pętla Henlego), która składa się z ramienia zstępującego i wstępującego

-kanalik kręty II rzędu (wstawka)

- cewka zbiorcza

-przewód brodawkowy

-brodawka nerkowa

MIEDNICZKA I KIELICHY NERKOWE

• Brodawki nerkowe objęte są przez kielichy nerkowe mniejsze (8-10), do których ścieka mocz przez otworki brodawkowe

• Kielichy nerkowe mniejsze łączą się w kielichy nerkowe większe (2-3)

• Z połączenia kielichów nerkowych większych powstaje miedniczka nerkowa, która przechodzi w moczowód

• Kielichy nerkowe oraz miedniczka nerkowa znajdują się w zatoce nerkowej

MOCZ

• Człowiek dorosły wydala ok. 1,5 l na dobę

• Płyn klarowny, barwy żółtej o różnym stopniu wysycenia, o odczynie lekko kwaśnym (pH ok.6)

• Ze składników nieorganicznych wśród kationów dominuje Na⁺, mniej jest K⁺, Ca²⁺ i Mg, a wśród anionów przeważa Cl^- mniej jest siarczanowego i fosforanowego

• Poza tym w moczu znajdują się hormony, nieliczne krwinki białe, złuszczone komórki nabłonkowe

MOCZOWÓD

• Łączy miedniczkę z pęcherzem moczowym

• Długość około 30 cm, leży w przestrzeni zaotrzewnowej

• W przebiegu moczowodu wyróżniamy:

- część brzuszną (biegnącą od miedniczki nerkowej do kresy granicznej)

- część miedniczną (od kresy granicznej do pęcherza moczowego)

• Wyróżniamy 3 przewężenia moczowodu:

- górne- w miejscu przejścia miedniczki nerkowej w moczowód

- środkowe- na poziomie przejścia do miednicy mniejszej

- dolne- w miejscu wejścia do pęcherza moczowego

PĘCHERZ MOCZOWY

• Nieparzysty narząd zbierający mocz

• Położony w miednicy mniejszej, zaotrzewnowo, do tyłu od spojenia łonowego; u mężczyzn leży do przodu od odbytnicy, a u kobiet od przodu od pochwy i macicy

• Dno pęcherza u mężczyzn spoczywa na narządzie krokowym, a u kobiet na przeponie moczowo- płciowej i przedniej ścianie pochwy

• Pusty pęcherz nie wystaje nad spojenie łonowe

• Wyróżniamy 4 części:

- szczyt pęcherza- skierowany do przodu i ku górze

- trzon- będący jego największą częścią

- dno- skierowane do tyłu i do dołu

- szyja pęcherza- położona w miejscu przejścia pęcherza w cewkę moczową

• W dnie pęcherza moczowego wyróżniamy trójkąt pęcherza, który z przodu ograniczony jest przez ujście wewnętrzne cewki moczowej, a z tyłu przez ujście obydwu moczowodów.

• W dnie pęcherza moczowego znajduje się mięsień wypieracz moczu- mięsień gładki, unerwiony przez układ autonomiczny, część przywspółczulną

Uzupełnij o błonach

CEWKA MOCZOWA ŻEŃSKA

• Długość 3-5 cm

• Rozpoczyna się w dnie pęcherza moczowego ujściem wewnętrznym, następnie przebija przeponę moczowo- płciową i kończy się ujściem zewnętrznym cewki położonym na brodawce cewkowej w przedsionku pochwy

• Wyróżniamy:

- część nadprzeponową, która biegnie w miednicy mniejszej i przylega do pochwy

- część przeponową, która przebija przeponę moczowo- płciową

-część podprzeponową

• Ujście wewnętrzne cewki jest zakończone przez mięsień zwieracz wewnętrzny cewki moczowej- jest to mięsień głądki unerwiony przez układ autonomiczny, niezależny od naszej woli. Natomiast ujście zewnętrzne jest zamknięte przez mięsień zwieracz zewnętrzny cewki moczowej- jest to mięsień poprzecznie- prążkowany unerwiony przez układ somatyczny, zależny od naszej woli

CEWKA MOCZOWA MĘSKA

• To wspólna droga moczu i nasienia dł.ok 15-20 cm

• Rozpoczyna się ujściem wewnętrznym w dnie pęcherza moczowego, a kończy się ujściem zewnętrznym cewki na żołędzi prącia

- w ujściu wewnętrznym znajduje się mięsień zwieracz wewnętrzny cewki moczowej- mięsień gładki unerwiony przez układ autonomiczny

- krzywizna łonowa- wypukła, skierowana do dołu, leży pod spojeniem łonowym

- krzywizna przedłonowa- przed spojeniem łonowym, skierowana ku górze

• W cewce moczowej wyróżniamy:

- część sterczową- jest to docinek cewki położony w gruczole krokowym

- część błoniastą- najkrótszą i przechodzącą przez przeponę moczowo- płciową

- część gąbczastą- najdłuższą, biegnącą wewnątrz ciałą gąbczastego prącia

• W części sterczowej znajduje się wzgórek nasienny, na którym uchodzą przewody wytryskowe

• W części błoniastej znajduje się mięsień zwieracz zewnętrzny cewki moczowej, który pochodzi z mięśni przepony moczowo- płciowej

• Wyróżniamy 3 zwężenia cewki moczowej męskiej w:

- ujściu wewnętrznym cewki moczowej

- części błoniastej

- ujściu zewnętrznym cewki moczowej

• Rozszerzenia cewki moczowej (3):

- w części sterczowej

- 2 w części gąbczastej (w dole opuszki i w dole łódkowatym)

DROGA MOCZU

Kłębki nerkowe - torebka kłębka nerkowego (pramocz) - kanalik kręty I rzędu - pętla Henlego (ramię zstępujące + ramię wstępujące) - kanalik kręty II rzędu (wstawka) - cewka zbiorcza - przewód brodawkowy - brodawki nerkowe - otwory brodawkowe (mocz ostateczny) - kielich nerkowy mniejszy-kielich nerkowy większy - miedniczka nerkowa - moczowód (część brzuszna + miedniczna) - ujście moczowodu - pęcherz moczowy - ujście wewnętrzne cewki moczowej - cewka moczowa (u kobiet część nadprzeponowa + przeponowa + podprzeponowa) albo(u mężczyzn część sterczowa + błoniasta + gąbczasta) - ujście zewnętrzne cewki moczowej

---