Rachunkowość - wykład nr 1 z dnia 25-02-2001 r.
Literatura:
„Rachunkowość od podstaw” - Matuszewicz Jan + zbiór zadań
„Rachunkowość finansowa” - Kazimierz Sawicki PWE 1999 r.
„Podstawy rachunkowości” + zbiór zadań - Sawicki
„Rachunkowość spółek kapitałowych w practyce” - ćwiczenia - dr Jerzy Laskowski
Rachunkowość - jest to oparty na dokumentach księgowych samobilansujący się system .... i przetwarzania danych procesów gospodarczych w celu dostarczenia informacji ekonomiczno-finansowych.
W skład rachunkowości wchodzą:
ewidencja księgowa (część rejestracyjna)
rachunek kosztów (opracowywanie danych z planowaniem kosztów, kalkulacji)
sprawozdawczość finansowa
sprawozdania ze zmian w kapitale własnym
opisowe sprawozdania z działalności w roku obrotowym
Podstawowe funkcje rachunkowości
informacyjna
sprawozdawcza
kontrolna
dowodowa
Zasady rachunkowości
Zasada przekazywania prawdziwego i rzetelnego obrazu firmy - jest jedną z najważniejszych zasad rachunkowości, zgodnie z którą rachunkowość jednostki gospodarczej (w tym sprawozdawczość finansowa) powinna dać wierny obraz sytuacji finansowej i dokonań podmiotu. Wierny obraz w rachunkowości jest nieodłącznym warunkiem użyteczności informacji dla jej wewnętrznych i zewnętrznych odbiorców.
Zasada współmierności przychodów i kosztów (przyczynowości) - oznacza, iż koszty poniesione w związku z osiągnięciem określonych przychodów są przeciwstawiane tym przychodom w celu ustalenia wyniku działalności danego okresu. Dlatego koszty odnoszące się do danych przychodów są zaliczane do tego samego okresu sprawozdawczego. Zgodnie z tą zasadą wydziela się w ewidencji koszty i przychody dotyczące przyszłych okresów.
Zasada memoriałowa - jest fundamentalną zasadą rachunkowości, według której przychody i koszty są rejestrowane memoriałowo, tzn. uważa się je za osiągnięte lub poniesione w momencie ich wystąpienia, a nie w momencie wpływu lub wydatku pieniężnego. Jest ona przeciwieństwem zasady kasowej (nie stosowanej w rachunkowości), gdzie koszt jest równoznaczny z wydatkowaniem gotówki, a przychód z jej przyjęciem. Tak więc, zgodnie z zasadą memoriałową należy w księgach rachunkowych jednostki ująć wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz przychody i obciążające ją koszty związane z tymi przychodami dotyczące danego roku obrotowego, niezależnie od terminu ich zapłaty.
Zasada ostrożności - wiążąca się przede wszystkim z wyceną, oznacza, iż w ustalaniu wartości majątku i przychodów oraz kosztów i zobowiązań należy kierować się przezornością i przyjmować „pesymistyczny" punkt widzenia, to znaczy nie zawyżać wartości majątku i przychodów i nie zaniżać kosztów i zobowiązań. Takie postępowanie jest zgodne z tzw. ostrożnością kupiecką. Przestrzeganie zasady ostrożności powinno być oparte na obiektywnych i wiarygodnych przesłankach. Zasada ostrożności wywodzi się z nieustannej niepewności towarzyszącej wielu transakcjom. Ostrożność nie uzasadnia jednak tworzenia tzw. cichych rezerw.
Wyrazem stosowania tej zasady jest ostrożna wycena dokonywana na koniec roku obrotowego w związku z ustalaniem wyniku finansowego jednostki, która polega na tym, iż uwzględnia się:
zmniejszenie wartości użytkowej składników majątkowych, w tym również w postaci odpisów amortyzacyjnych,
zmniejszenie wartości określonych składników majątkowych (papierów wartościowych, udziałów w innych jednostkach) wywołane trwałymi zmianami ich cen,
wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski nadzwyczajne,
wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty nadzwyczajne,
rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych zdarzeń.
Zasada ciągłości - oznacza, iż przyjęte zasady rachunkowości należy stosować w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych jednakowego grupowania operacji gospodarczych na kontach, wyceny aktywów, pasywów, ustalania wyniku finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych; wykazane w bilansie zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć w tej samej wysokości w bilansie otwarcia następnego roku obrotowego.
Zasada istotności - która wymaga wykazywania w sprawozdaniach finansowych wyłącznie takich informacji, których pominięcie lub zniekształcenie może wpłynąć na decyzję ekonomiczna podjętą na podstawie sprawozdań finansowych przez ich użytkownika.
Zasada kontynuacji działania - oznacza, iż normalnie przyjmuje się działanie danej jednostki gospodarczej jako nie ograniczone w czasie. W związku z tym zakłada się, iż jednostka nie ma zamiaru ani konieczności likwidacji lub istotnego uszczuplenia rozmiarów swojej działalności w dającej się przewidzieć przyszłości. Brak realizacji zasady kontynuacji działania występuje w jednostkach, dla których ogłoszona została upadłość, nastąpiło otwarcie likwidacji lub zmiana formy prawnej. Praktyczną konsekwencją tej zasady jest odmienny sposób wyceny majątku jednostki gospodarczej, która kontynuuje działalność (going concern value), od wyceny majątku, jeśli zasada ta nie jest zachowana. Stosuje się wówczas tzw. wartość likwidacyjną (liquidation value).
Zasada zakazu kompensat - która oznacza, iż wartość poszczególnych składników aktywów i pasywów, przychodów i związanych z nimi kosztów, jak też zysków i strat nadzwyczajnych ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i pasywów, przychodów i kosztów związanych z nimi oraz zysków i strat nadzwyczajnych.
Cechy rachunkowości
Informacje pochodzące z ksiąg rachunkowych oraz ze sprawozdań finansowych, aby były użyteczne dla ich odbiorców, powinny posiadać następujące cechy:
zrozumiałość - informacje powinny być czytelne bez większego trudu dla przygotowanych do tego użytkowników,
istotność - informacja rachunkowa powinna być istotna, to znaczy wpływać na decyzje ekonomiczne jej użytkowników poprzez ułatwienie im oceny przeszłych, teraźniejszych lub przyszłych zdarzeń,
użyteczność - informacje powinny być niezbędne dla tych, którzy chcą i muszą je wykorzystywać,
wiarygodność - informacja powinna być wolna od błędów, tzn. wiernie odzwierciedlać rzeczywistość,
neutralność - informacja nie powinna być stronnicza; powinna być obiektywna,
terminowość - informacje powinny być podawane w miarę na bieżąco, bez zbędnej zwłoki, licząc się jednak z kosztami jej uzyskiwania,
kompletność - informacje powinny być kompletne, to znaczy, że żadna informacja, która jest użyteczna, nie może być pominięta,
porównywalność - informacje powinny być porównywalne w kolejnych okresach sprawozdawczych oraz dla określonych form ich przedstawiania. Dlatego powinny być one wykazywane według tych samych zasad, zwłaszcza zasad wyceny.
Zasada księgowania - każda operacja gospodarcza zapisywana jest po dwóch przeciwnych stronach korespondujących kont.
Konta księgowe
WINIEN |
MA |
w ciężar konta
|
na dobro konta |
Podział kont księgowych:
konta bilansowe
konta wynikowe
konta rozliczeniowe
konta pozabilansowe
AKTYWA FIRMY
A. Majątek trwały - stanowią składniki majątkowe o długotrwałym okresie użytkowania, na ogół stopniowo zużywające się w procesach gospodarczych.
Wartości niematerialne i prawne - to inne niż rzeczowe składniki majątku trwałego, takie jak koszty nabycia praw majątkowych (np. nabyte patenty, licencje, znaki towarowe), wartość firmy, nabyte oprogramowanie komputerów, koszty organizacji firmy, koszty prac rozwojowych itp.
Rzeczowy majątek trwały: do rzeczowych składników majątku trwałego zalicza się środki trwale. Do środków trwałych zalicza się nieruchomości (grunty, budynki, budowle, maszyny, urządzenia, środki transportu i inne środki stanowiące własność jednostki gospodarczej i przekazane do użytkowania na przewidywany okres dłuższy niż jeden rok. Specyficznym elementem rzeczowego majątku trwałego są inwestycje rozpoczęte stanowiące poniesione na dany moment koszty nabycia lub wytworzenia środków trwałych nie przekazanych jeszcze do eksploatacji.
Finansowy majątek trwały - to zasoby danej jednostki gospodarczej ulokowane na dłuższy okres (powyżej l roku) w innych jednostkach gospodarczych, np. udziały w obcych jednostkach, udzielone pożyczki, długoterminowe papiery wartościowe.
Należności długoterminowe - to należności, których okres spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy niż rok. Zalicza się do nich np. należności z tytułu zawartych umów leasingowych
B. Majątek obrotowy - to takie składniki majątkowe, które . mogą być zużyte lub zamienione na gotówkę w krótkim czasie w ramach działalności jednostki gospodarczej (zwykle w ciągu jednego cyklu gospodarczego).
Zapasy rzeczowe - to majątek obrotowy, który ze względu na spełniane funkcje w danym podmiocie gospodarczym dzieli się rodzajowo na:
Materiały - są nabywane w celu zużycia na wewnętrzne potrzeby danej jednostki gospodarczej. Z reguły są one zużywane jednorazowo f całkowicie w danym cyklu produkcyjnym, przekazując swą wartość produktom pracy. Należą do nich: surowce, materiały podstawowe i pomocnicze, półfabrykaty obcej produkcji, opakowania, paliwo, części zapasowe maszyn i urządzeń, odpadki.
Do produkcji niezakończonej należą: produkcja w toku oraz półfabrykaty, czyli niegotowe jeszcze wyroby własnej produkcji, a także wykonywane roboty i usługi przed ich zakończeniem.
Produkty gotowe - to wykonane we własnym zakresie i przeznaczone do sprzedaży innym jednostkom całkowicie zakończone wyroby gotowe i wykonane usługi.
Towary - to rzeczowe składniki majątku obrotowego nabyte przez daną jednostkę gospodarczą w celu dalszej odsprzedaży.
Należności i roszczenia - to należne jednostce gospodarczej kwoty pieniężne od innych podmiotów prawnych i fizycznych, głównie z tytułu sprzedaży towarów i produktów, jeśli moment sprzedaży nie pokrywa się z momentem otrzymania środków pieniężnych.
Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu, krótkoterminowe - to nabyte w celu odsprzedaży papiery wartościowe, takie jak akcje, obligacje i inne walory.
Środki pieniężne - to głównie gotówka, bony pieniężne, pieniądze ulokowane na rachunkach bankowych, a także specyficzny rodzaj środków pieniężnych, czyli weksle i czeki obce płatne w krótkich terminach.
C. Rozliczenia międzyokresowe czynne
PASYWA FIRMY
A. Kapitały (fundusze) własne - tworzone są przez jednostki zgodnie z obowiązującym je prawem (np. kodeksem handlowym, prawem spółdzielczym, statutem lub umową o utworzeniu jednostki, ustawą o przedsiębiorstwach państwowych).
I. Kapitał (fundusz) podstawowy, którym jest:
kapitał akcyjny - w spółkach akcyjnych, będący równowartością wymienionej w statucie sumy pieniężnej, która podlega wpłaceniu przez akcjonariuszy, stanowiąc podstawę działania spółki i materialnej odpowiedzialności wobec wierzycieli,
kapitał udziałowy - w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, będący równowartością wniesionych (zgodnie z umową spółki) udziałów pieniężnych oraz aportów,
fundusz udziałowy - w spółdzielniach będący równowartością wniesionych udziałów,
fundusz założycielski - w przedsiębiorstwach państwowych będących równowartością majątku ogólnonarodowego wydzielonego przedsiębiorstwu.
Należne, lecz nie wniesione, wkłady na poczet kapitału podstawowego (wielkość ujemna)
Kapitał (fundusz) zapasowy - tworzony ustawowo albo też zgodnie ze statutem lub umową spółki. Jego odpowiednikiem w spółdzielniach jest fundusz zasobowy, a w przedsiębiorstwach państwowych - fundusz przedsiębiorstwa.
Kapitał (fundusz) rezerwowy z aktualizacji wyceny - którego tworzenie spółki mogą przewidywać w umowie lub statucie z przeznaczeniem na rozwój, na pokrycie ewentualnych strat).
Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe
Nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych
zysk (wielkość dodatnia)
strata (wielkość ujemna)
Wynik finansowy netto roku obrotowego
W działalności danej jednostki mogą być również zaangażowane kapitały obce, stanowiące równowartość tej części majątku, która nie jest sfinansowana kapitałami własnymi.
B. Rezerwy
rezerwy na podatek dochodowy osób prawnych
pozostałe rezerwy
C. Zobowiązania długoterminowe, czyli takie, których przewidywany termin spłaty przypada po upływie roku (od daty, na jaką jest sporządzane sprawozdanie finansowe).
Długoterminowe pożyczki, obligacje i inne papiery wartościowe. Pożyczka polega na przeniesieniu na własność biorącego określonej ilości pieniędzy albo rzeczy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Dana jednostka może również zaciągnąć pożyczki pieniężne drogą emisji obligacji oraz innych dłużnych papierów wartościowych, np. losów loteryjnych, polis ubezpieczeniowych.
Długoterminowe kredyty bankowe. Kredyty bankowe to kwoty środków pieniężnych oddane przez bank do dyspozycji kredytobiorcy (w postaci bezgotówkowego pieniądza bankowego).Kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z nich na warunkach określonych w umowie (kredyt udzielony jest na konkretne cele) oraz do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie spłaty. Długoterminowe kredyty bankowe to te, których spłata przypada po upływie roku od dnia bilansowego.
Pozostałe zobowiązania długoterminowe — czyli zobowiązania wobec innych jednostek i osób (poza ujętymi w grupie I i II), np. wobec kontrahentów, własnych pracowników i inne długoterminowe.
D. Zobowiązania krótkoterminowe i fundusze specjalne
I. Zobowiązania krótkoterminowe - to te zadłużenia danej jednostki, których termin spłaty przypada w ciągu roku od dnia bilansowego.
pożyczki, obligacje i papiery wartościowe
kredyty bankowe
zaliczki otrzymane na poczet dostaw
zobowiązania z tytułu dostaw i usług
zobowiązania wekslowe
zobowiązania z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń społecznych
zobowiązania z tytułu wynagrodzeń
zobowiązania wewnątrzzakładowe
pozostałe zobowiązania krótkoterminowe
II. Fundusze specjalne tworzone są poprzez zaliczenie ich równowartości do kosztów działalności lub z zysku pozostającego w dyspozycji podmiotu z przeznaczeniem ich na określone cele, np.:
zakładowy fundusz świadczeń socjalnych - przeznaczony na finansowanie działalności mającej na celu zaspokajanie potrzeb socjalnych pracowników i ich rodzin (organizowanie wypoczynku, turystyki, kolonii, działalności kulturalno-oświatowej itp.), na udzielanie pomocy finansowej w uzyskiwaniu mieszkań, na ich remonty i modernizację itp.,
inne fundusze specjalne, np. fundusz załogi tworzony na wypłaty nagród i premii przyznawanych pracownikom z osiągniętego zysku.
Rozliczenia międzyokresowe i przychody przyszłych okresów
WYKAZ KONT SYNTETYCZNYCH
ZESPÓŁ „0” - Majątek trwały
01 --- Rzeczowy majątek trwały
011 Środki trwałe
02 020 Wartości niematerialne i prawne
03 --- Finansowy majątek trwały
031 Udziały w obcych jednostkach
032 Długoterminowe papiery wartościowe
033 Udzielone pożyczki długoterminowe
034 Inne finansowe składniki majątku trwałego
07 --- Umorzenie majątku trwałego
071 Umorzenie środków trwałych
078 Umorzenie wartości niematerialnych i prawnych
08 --- Inwestycje
081 Inwestycje rozpoczęte
082 Maszyny i urządzenia wymagające montażu
KONTA POZABILANSOWE
091 Środki trwałe w likwidacji
090 Obce środki trwałe
094 Niskocenne składniki długotrwałego używania
ZASPÓŁ „1” - Środki pieniężne i rachunki bankowe
10 101 Kasa
13 --- Rachunki i kredyty bankowe
131 Rachunek bieżący
134 Kredyty bankowe
135 Przeterminowane kredyty bankowe
138 Rachunek środków i funduszy specjalnych
139 Inne rachunki bankowe
14 --- Krótkoterminowe papiery wartościowe i inne środki pieniężne
141 Krótkoterminowe papiery wartościowe
145 Weksle obce
149 Inne środki pieniężne
ZESPÓŁ „2” - Rozrachunki i roszczenia
20 --- Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami
201 Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami
205 Zobowiązania wekslowe
22 --- Rozrachunki publicznoprawne
220 Rozrachunki z budżetami
222 Rozliczenia naliczonego VAT
223 Rozliczenia z tytułu VAT
225 Rozrachunki z ZUS
226 Rozrachunki z urzędem celnym
229 Inne rozrachunki publicznoprawne
23 --- Rozrachunki z pracownikami
231 Rozrachunki z tytułu wynagrodzeń
234 Inne rozrachunki z pracownikami
24 --- Pozostałe rozrachunki
243 Rozliczenie niedoboru, szkód i nadwyżek
244 Roszczenia sporne
249 Inne rozrachunki
KONTA POZABILANSOWE
292 Zobowiązania warunkowe
ZESPÓŁ „3” - Materiały i towary
30 --- Rozliczenie zakupu
301 Rozliczenie zakupu materiałów
303 Rozliczenie zakupu towarów
31 --- Materiały
311 Materiały na składzie
33 330 Towary
34 --- Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów i towarów
341 Odchylenia od cen ewidencyjnych materiałów
343 Odchylenia od cen ewidencyjnych towarów
KONTA POZABILANSOWE
391 Zapasy obce
ZESPÓŁ „4” - Koszty według rodzajów i ich rozliczenie
40 --- Koszty według rodzajów
401 Amortyzacja
402 Zużycie materiałów i energii
403 Usługi obce
404 Podatki i opłaty
405 Wynagrodzenia
406 Świadczenia na rzecz pracowników
407 Podróże służbowe
409 Pozostałe koszty
49 490 Rozliczenie kosztów
ZESPÓŁ „5” - Koszty według typów działalności i ich rozliczenie
50 --- Koszty działalności podstawowej
501 Produkcja podstawowa
510 Koszty handlowe
521 Koszty wydziałowe
527 Koszty sprzedaży
55 551 Koszty zarządu (ogólnozakładowe)
58 --- Rozliczenie kosztów działalności
580 Rozliczenie produkcji
ZESPÓŁ „6” - Produkty
60 --- Produkty gotowe i półfabrykaty
601 Wyroby gotowe
62 --- Odchylenia od cen ewidencyjnych produktów
621 Odchylenia od cen ewidencyjnych wyrobów gotowych
64 --- Rozliczenia międzyokresowe kosztów
644 Rozliczenie kosztów zakupu
645 Inne rozliczenia międzyokresowe kosztów
ZESPÓŁ „7” - Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem
70 --- Sprzedaż produktów
701 Przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych
702 Koszt własny sprzedaży wyrobów gotowych
705 Przychody ze sprzedaży usług
706 Koszt własny sprzedaży usług
73 --- Sprzedaż towarów i materiałów
731 Przychody ze sprzedaży towarów
732 Wartość sprzedanych towarów w cenie zakupu
733 Przychody ze sprzedaży materiałów
734 Wartość sprzedanych materiałów
75 --- Przychody finansowe
751 Przychody finansowe
752 Koszty finansowe
76 --- Pozostałe przychody operacyjne
761 Pozostałe przychody operacyjne
762 Pozostałe koszty operacyjne
77 --- Zyski nadzwyczajne
771 Zyski nadzwyczajne
772 Straty nadzwyczajne
79 --- Obroty wewnętrzne
791 Obroty wewnętrzne
792 Koszt własny obrotów wewnętrznych
ZESPÓŁ „8” - Kapitały (fundusze), rezerwy i wynik finansowy
80 --- Kapitały (fundusze) zasadnicze
801 Kapitał zakładowy (fundusz założycielski, kapitał akcyjny, kapitał udziałowy)
802 Kapitał zapasowy (fundusz przedsiębiorstwa, fundusz zasobowy)
803 Kapitał rezerwowy
82 820 Rozliczenie wyniku finansowego
84 --- Rezerwy i przychody przyszłych okresów
841 Rezerwy
845 Przychody przyszłych okresów
85 --- Fundusze specjalne
851 Fundusz świadczeń socjalnych
859 Inne fundusze specjalne
86 860 Wynik finansowy
87 --- Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
871 Podatek dochodowy
872 Inne obowiązkowe obciążenia wyniku
Rachunkowość wykład nr 1 z dnia 25-02-2001 r.
10
Opracował: Jacek Siedlaczek 4kzz 2000/2001