Elementarz etyczny K, filozofia


Elementarz etyczny K. Wojtyły

W 1957 i 1958 w Tygodniku Powszechnym ukazał się cykl felietonów pod wspólnym tytułem ; „ Elementarz etyczny”

Elementarz- czyli podstawowe wiadomości dla chcących się nauczyć czytać i pisać . Etyczny- czyli dotyczący podstawowego ludzkiego dobra

LUDZKA DOROSŁOŚĆ- wyraża się właśnie stopniem umiejętności tego czytani i pisania

ODPOWIEDŹ CZŁOWIEKA- w języku jest odpowiedzią pełnego człowieka jego rozumu i woli jego uczucia i ciała

JĘZYK ETYKI - nie jest łatwy nawet jego abecadło jest trudne

Poznanie winno służyć człowieka w kierowaniu własnym działaniem w tworzeniu własnego życia. Dlatego takie poznanie nazwał Arystoteles poznaniem praktycznym.

Ludzka praxis ma dwa wymiar , czy dwa aspekty, które zresztą nie zawsze dzielą działanie na dwa zupełnie odrębne , ale w wielu wypadkach łączą się i zachodzą na siebie. Jeden wymiar to wytworzenie, czy też przekształcenie świata przez człowieka. Jego tworzywem jest świat zewnętrzny.

DOBRO I ZŁO - zależy od tego jak zostaje użyty. Dobro i zło istnieje więc nie przedmiotach materialnych przyrodniczych czy technicznych , lecz w człowieku jej wytwarzającym i używającym

PŁASZCZYZNĄ ETYKI - jest służenie człowiekowi w kierowaniu własnym postępowaniem . Dobro moralne człowieka jest dobrem obiektywnym . Obiektywne znaczy tutaj co istniejące samo w sobie dobroć dobra jest niezależna od czyichś doznań intencji dążeń i poznania.

BYĆ CZŁOWIEKIEM- tzn. przeżywać swoje istnienie istnienie świata ujmować prawdę o swoim istnieniu to przeżywać swoją przyszłość i nadzieję wiedzieć jakim jestem jakim mogę i powinienem być to zależy od siebie i ująć swój los we własne ręce, tworzyć siebie.

ZADANIEM CZŁOWIEKA JEST- poznawać siebie , po to by być sobą . ; jest trud odczytania projektu dopracowanie go w szczegółach dostosowanie do sytuacji oraz jego spełnienie. Tym co różni co istotnie określa człowieka jest jego „ wewnętrze” podmiotowość , rozumność , wolność sprawczość , uczuciowość. To wnętrze ma charakter duchowy i odpowiednią do tego wartość - godność

CELEM CZŁOWIEKA - jest dążenie do bycia z Bogiem będąc sobą,

Człowiek nie odczytuje dobra i zła jako tylko różnych kształtów swego losu

Człowiek żyje nie tylko w świecie , ale także żyje w sobie i dla siebie , żyjąc zarazem dla innych i dla świata.


ZADANIEM ETYKI- jest pomoc w wychowaniu do prawdy i dobra . Tworzenie języka etyki to docieranie do ludzkiego sumienia, aby w nim prawda i dobro ujawniły się i zagnieździły.

Należy koniecznie wyróżnić 3 pojęcia , które bardzo bywają używane zamiennie:

Doprowadzeniem ogólnych zasad do konkretnych czynów zajmuje się po części tzw. KAZUSTYKA - łac. Caus wypadek wiedza to bowiem ma za przedmiot poszczególne fakty czyli wypadki moralne

Autentyczna filozofia bytu stanowi właściwie oparcie dla etyki . Jeżeli jakaś etyka zasłuży na nazwę naukowej to ta która wiąże się z prawdziwą filozofią bytu

ISTOTA PRZEŻYCIA MORALNEGO- polega na rozumowym pojęciu dobra lub zła bez czego o przeżyciu moralnym oraz moralności we właściwym tego słowa znaczeniu nie może być mowy.

ZMIENNOŚĆ W SPOSOBIE REALIZACJI TEGO O DOBRE LUB TEGO CO ZŁE.

Ale sama istota tych wartości o tyle się zmienia o ile, nie zmienia się i człowiek

W człowieku zaś stwierdzamy różnorodne zmiany wtórne , przypadłościowe przy równoczesnej niezmienności zasadniczej.

NORMY - stanowią o specyficznym charakterze etyki. Normy są dla niej tym co ją wyróżnia od innych nauk. Etyka jest więc nauka normatywna.

NORMY MORALNE- rodziły się z potrzeb życia społecznego i rozwijały się w miarę jego rozwoju . Jezus Chrystus stał się godnym naśladowania wzorem doskonałości moralnej.

ŹRÓDŁO ZASAD MORALNYCH- źródłem tym jest po prostu sama rozumna natura ludzka ( z natury czynią) , która zobowiązuje każdego normalnego człowieka do spełnienia tych czynów, które stanowią w objawieniu treść zakonu Bożego

Źródłem poznania zasad moralnych zawsze w jakiś sposób jest natura i rozum. Rozum bowiem jest zdolny do poznania prawdy.

Rozum poznaje prawdę o dobru moralnym w odniesieniu do tego , co stanowi przedmiot ludzkich czynów oraz w odniesieniu do czynów samych.

PODSTAWOWA ZASADA pozostawania w zgodzie z rzeczywistością zarówno podmiotową jak i przedmiotową jest wykładnikiem realizmu w całej filozofii praktycznej a w szczególności w etyce.

NORMY ETYCZNE- opierają się na rzeczywistość

ROZUM- którym w swoim poznaniu dociera do samej rzeczywistości określa też zasady działania

ZMIENIA SIĘ REALIZM W ETYCE CHRZEŚCIJAŃSKIEJ W SWOISTY REALIZM NADNATURALNY

Rzeczywistość bowiem zostaje tutaj ujęta przez rozum oświecony wiarą , który dzięki temu zdolny jest przyjąć ten obraz rzeczywistości jaki mu ukazuje. Bądź wierny całej rzeczywistości , tak jak Ci ją ukazuje nie tylko rozum , ale również i wiara w świetle Objawienia. Jest to podstawowa zasada realizmu chrześcijańskiego w etyce.

SAMO ŻYCIE MORALNE- jest czymś na wskroś praktycznym

ROZUM - przede wszystkim poznaje byt a cechy i właściwości poznaje w nim jako cechy i właściwości określonego bytu. Każdy byt ma swoją istotę , którą rozumiemy po prostu jako tako jest dany byt.

DOBREM - jest to co wywołuje dążenie , co pobudza do działania. W imię tego , aby stać się bardziej sobą , dany byt działający zwraca się do innych bytów jako do dóbr w sposób różnorodny, tak jak tego wymaga jego własna natura oraz jak na to pozwalają ich natury

DOBRO MORALNE- doskonali samo człowieczeństwo człowiek przez nie staje się po prostu lepszym człowiekiem ; staje się lepszy jako człowiek

ROZUM - jest główną energią natury ludzkiej i główną jej władzą. Rozpoczyna on od rozeznania tego czym jest człowiek tzn. jaka jest jego natura

ROZUM- ma jakieś rozeznanie i stara się jak najwłaściwiej ustawić w nim człowieka

ROZUM OŚWIECONY WIARĄ - ma rozeznanie nadprzyrodzone tzn. takie na jakie o własnych siłach nie mógł się zdobyć

NATURA LUDZKA- jest źródłem norm , rozumu określa zasady postępowania wedle tego jak rozeznaje drogi doskonalenia się bytu ludzkiego w ramach całego porządku bytów. Z tego to właśnie rozeznania wyrasta powinność.

POWINNOŚĆ MORALNA- łączy się z wolą do niej się odnosi jest po prostu jej powinnością . Z powinności wola staje się niejako reprezentantem zasadniczego interesu człowieczeństwa jego moralnego być albo nie być

POWINNOŚĆ MORALNA- którą przeżywa każdy normalny człowiek , świadczy o tym, że wola nie przestaje być sobą , że przy całym stworzeniu natury tkwi w niej pierwiastek zdrowia.

NATURA MOŻE BYĆ - źródłem norm moralnych . Człowiek najczęściej odwoluje się do natury jako do czegoś co wymaga i co zobowiązuje.

WSPÓŁCZESNA NAUKA PRAWA - odwołuje się do rozumu ludzkiego jako do źródła wszelkiego prawodawstwa

PRAWA te obowiązują w sumieniu dlatego , że mają na celu dobro społeczeństwa.

PRAWA NATURY- człowiek poznaje rozumem jest ono proste wręcz narzucające się stanowi zaś podstawę całej moralności. Rozeznaje je każdy normalny człowiek choćby skądinąd najprymitywniej

ETYKA RELIGIJNA- odrywa człowiek od tego co ludzkie od wszystkich prawdziwie ludzkich zadań zarówno jednostkowych jak i zbiorowych zużywa jego najcenniejsze siły dla zaspokojenia i dialektycznych złudzeń

ETYKA RELIGIJNA A RÓWNIEŻ MORALNOŚĆ RELIGIJNA- zaczyna się właśnie od uświadomienia sobie owej celowości ludzkiego bytowania

ETYKA RELIGIJNA- dlatego jeszcze bywa przedmiotem sprzeciwu i kamieniem obrazy dla niektórych umysłów , że w Bogu widzi ona najwyższą instancję prawdy o dobru i złu Sędziego który jednak może przebaczyć zło moralne kierując się miłosierdziem.

ŻYCIE MORALNE CZŁOWIEKA- nabiera charakteru jakiejś gry, w której jak w każdej grze wchodzi moment ryzyka i złego przypadku równe dobrze jak szczęśliwego trafu.

CZŁOWIEK RELIGIJNY- ma to przekonanie , że Bóg zna go o wiele gruntowniej i przenika o wiele głębiej aniżeli on nam zna siebie i przenika siebie samego. Sąd Boga zgadza się z zasadniczo z sądem sumienia Bóg przenika w każdej chwili cała istotę ludzką o wiele głębiej niż czyni to sąd własnego sumienia, że dostrzega ukrytą zależność pomiędzy skłonnościami , że zna siłę napięcia woli ku dobru i ocenia ją , że oddziela w motywach to wszystko co nosi na sobie bodaj cień pozoru dobra od dobra prawdziwego.

Gdzie zło nie ustępuje tam nie ma miłosierdzia . Tam gdzie nie ma miłosierdzia nie ustąpi zło.


MIŁOSIERDZIE BOGA jest to właśnie dobro , które rodzi dobro na miejscu zła. Miłosierdzie nie akceptuje grzechu i nie patrzy nań przez palce, ale tylko i wyłącznie pomaga w nawróceniu z grzechu w różnych sytuacjach czasem naprawdę w ostatecznych i decydujących i na różne sposoby.

MIŁOSIERDZIE BOGA IDZIE ŚCIŚLE W PARZE ZE SPRAWIEDLIWOŚCIĄ

ROZUM - powinien być oświecony wiarą. W 1997 r. „ Wiara i ROZUM” K. Wojtyła


CZŁOWIEK JEST BYTEM NIEDOSKONAŁYM ( CIĄGLE SIĘ DOSKONALĄCYM)

BÓG - jest bytem doskonałym

CZŁOWIEK- dąży do dobra, poprzez działanie człowieka staje się lepszy

Człowiek ma pewną powinność. Tą powinnością jest wola bycia lepszym.

Człowiek z drugim człowiekiem spotyka się w działaniu i poprzez działanie

Człowiek ucieka do natury )( usprawiedliwiając się)

ZAGADNIENIA WINY I KARY - odwieczny wykładnik porządku sprawiedliwości, która realizuje się w życiu ludzkości, częściowo tylko na oczach wszystkich a o wiele bardziej poza ich wzrokiem w głębi świadomości winnego stanowi też odwieczny wątek etyczny.

W INTERESIE CZŁOWIEKA i LUDZKOŚCI leży ostateczna sprawiedliwość nikt jedna nie powie że człowiek który ją przyjmuje jest przez to samo interesowny


DOBRO jest dobrem samo w sobie , sprawiedliwość jest dobra dlatego że jest sprawiedliwością

DOBRO ABSOLUTNE utożsamia się z Bogiem . Na Nim opiera się obiektywny porządek sprawiedliwości - On gwarantuje bezinteresowność ludzkich poczynań.

W MORALNOŚCI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ jest interesowność . Jednak utrzymywać że kształtuje się ona wyłącznie po linii pozagrobowych interesów jest ogromną przesadą

CZŁOWIEK- nie może szczęścia nie chcieć. Chcę go więc stale i we wszystkim jakkolwiek nie zawsze nazywa po imieniu przedmiot swoich pragnień

ETYKA- nie jest z istoty swojej nauką o szczęściu jest bowiem nauką normatywną a szczęście samo stoi poza normą i ponad nią

Przedmiotem wyboru zawsze jest jakaś droga, które człowiek powinien iść. Szczęście zaś nie jest drogą, ale celem każdej drogi człowieka.

ETYKA - wskazuje człowiekowi pośrednio drogę do szczęścia, Tak rozumiał jej rolę Arystoteles, podobnie rozumie Ewangelię.

DOSKONAŁOŚĆ - nie jest heteronomiczna nie wyzywa człowieka z tego czym jest i być powinien.

CZŁOWIEK - dojrzewa do szczęścia przez doskonałość moralną

PRZYJEMNOŚĆ , RADOŚĆ ZADOWOLENIE -TO DOBRA SUBIEKTYWNE- tylko które pozostawione same sobie mogą doprowadzić do tego, że człowiek kształtuje swe szczęście a raczej jego fikcję- poza obiektywnym dobrem swej osoby czy też społeczeństwa.

ETYKA CHRZEŚCIJAŃSKA- nie prowadzi człowieka drogą szukania maksimum przyjemności a minimum przykrości w życiu.

CZŁOWIEK ZDOLNY- jest stopniowo uwrażliwić się na te trudne skądinąd dobra duchowe i nadprzyrodzone

DOBRO OBIEKTYWNE_ jest ukrytym ośrodkiem wokół którego kształtuje się cała etyka . Jest ona praktycznie nauką o działaniu człowieka , o jego postępowaniu , ale chodzi w niej właściwie o to , ja działaniu temu czy postępowaniu nadać wartość obiektywnego dobra.


CAŁE ŻYCIE MORALNE CZŁOWIEKA_ upływa na przeżywaniu wartości z nich czerpie ono swój jeśli tak rzec można koloryt

Wartości jedne są wyższe inne niższe. Wyższe człowiek bardziej ceni- wyraża się w tym przekonanie , że one go bardziej przybliżają ku obiektywnemu dobru , że więcej tego dobra mają w sobie .

CZŁOWIEK zdaje sobie sprawę z tego , że wartości które więcej mu obiektywnie dają więcej go też muszą subiektywnie kosztować.

WARTOŚCI ujmuje przede wszystkim od strony podmiotu: te które więcej kosztują z pewnością też są wartościami wyższymi

W każdym normalnie odczuwającym człowieku formułuje się przekonanie o prymacie wartości duchowych

WARTOŚCI DUCHOWE- są obiektywnie wyższe od materialnych tylko przy takim ich uporządkowaniu etyka ma pełną rację bytu.

ASCEZA - nie oznacza czegoś nadzwyczajnego ale jest one przynajmniej w dużej swej części normalnym i koniecznym współczynnikiem moralnego życia człowieka. Oznacza po prostu rzetelne i bezkompromisowe zaangażowanie się człowieka w pracę nad sobą w dzieło moralnego doskonalenia się i dojrzewania

NIE WOLNO MNIEMAĆ, IŻ ASCEZA polega na ucieczce od życia. Wręcz przeciwnie ma ona człowiekowi zapewnić pełnię życia przez doskonałe opanowanie najtrudniejszych jego dziedzin.

PRZEZ ASCEZĘ człowiek ma wejść we wszystkie wartości i przeżywać je w ich jak największej prawdzie bez złudzeń i bez rozczarowań

ASCEZA - ma niewątpliwie pewien znamienny rys religijny i zwykła się łączyć z religijnym pojmowaniem moralności.

IDEOLOGIA - różni się od ideowości oznacza bowiem pogląd czy też zespół poglądów i idei które są niewątpliwie jakoś zaadresowane do woli i uczucia , ale przede wszystkim stanowią treść poznania , należą do dziedziny myśli

IDEOLOGIA- zmierza do wytworzenia ideowości w praktyce można jest przez to, że znajdują się ludzie ideowi , którzy robią wysiłki zmierzające do wcielenia jej w życie

EWANGELIA - mówi o cnocie pokory i o postawie pokory , postawa ie jest całkiem tym samym czym cnota.

RESENTYMENT- kryje w sobie zawsze brak pokory a wyraża się albo bezideowością , albo też płytkich ideologii do uznawania łatwizny

CZŁOWIEK POKORNY- natomiast umie się zarówno w teorii jak i w praktyce pogodzić z tym , że idea go przewyższa.

CZŁOWIEK POKORNY- nie poniży w swoich oczach czy też słowach idei za to , że jest wielka a on mniejszy od niej.

ETYKA CHRZEŚCIJAŃSKA- opiera się na Ewangelii. W Ewangelii zaś dlatego tak mówią się o pokorze że ta ideologia , którą Ewangelia głosi w wielu miejscach przerasta człowieka

W mentalności utylitarysty pokora staje się rzeczą zbędną wręcz znienawidzoną. Znienawidzoną zaś za to , iż rzekomo poniża człowieka i każe mu się poniżać

IDEOWOŚĆ - nie podlega na samej obecności ideologii w umyśle człowieka wyraża się ona zawsze charakterystycznym napięciem jakby sprężeniem sił woli.

To sprężenie jest nastawione na realizowanie idei albo też konkretnej biorąc na realizowanie ideałów.

CZŁOWIEK WIERZĄCY - nie tylko w Boga żywego i żyjącego ale też nadprzyrodzonego więc jakoś boski charakter swego własnego życia duchowego

ZYCIE DUCHOWE CZŁOWIEKA- zmierza do właściwej dla siebie pełni o tym właśnie myślał Arystoteles opowiadając się za wyższością kontemplacji na życiem czynnym

ZJEDNOCZENIE Z BOGIEM jest pełnią życia duchowego dla człowieka , ponieważ w nim istota ludzka dociera niejako do samego dna rzeczywistości. Bóg jest bezwzględną pełną bytowania a człowiek z nim zjednoczony umacnia się w tej pełni przez poznania i miłość

Dzięki swej duchowości człowieka doskonali się przez coraz większą dojrzałość prawdy

POLITYKA JAKO ETYKA ŻYCIA ZBIOROWEGO- jest czymś wcześniejszym i bardziej podstawowym od technika życia zbiorowego ,koncentruje się one bowiem wokół faktu , że ludzie którzy żyją w jakimś zespołecznieniu i tworzą społeczeństwa są przez to samo związani zasadą wspólnego dobra

ETYKA - rozumiana jako mądrość życiowa można zamknąć w 3 działach:

Jasne jest ze zespoły zagadnień etyki i pedagogiki zaziębiają się ze sobą w sposób szczególny. Troski istotne pozostają te same a różnice tkwią w tym , że adresatem zadań etycznych jest własna osobowość człowieka , które je sobie stawia , gdy zadania pedagogiczne dotyczą w zasadzie wpływania na cudze osobowości

Pedagogia przygotowuje niejako praktykę życia etycznego , wytwarza bowiem w ludziach i utrwala dyspozycje do działań spełniających postulaty mądrości życiowej

Miłość jest doskonalsza niż sprawiedliwość i to też wyczuwa się raczej niż rozumie o tyle że w zakresie miłości umieszcza się wszelkie przejawy serca, dobroci, oddania się poświecenie

PRZEDMIOTEM MIŁOŚCI- jest dobro właściwe bez podziałów bez ograniczeń .

OSOBA- z jednej strony ten kto kocha z drugiej zaś ten kogo się kocha . Ten kto kocha może pragnąć dobra bez ograniczeń dla siebie samego zjawisko to się nazywa miłością niewłaściwie jest bowiem po prostu pożądaniem

OSOBĄ jest również ten kogo się kocha

MIŁOŚĆ - stanowi swoistą energię która jenda jedyna pozwala tak bardzo przybliżyć się do osoby wniknąć w jej świat poniekąd moralnie utożsamiać się z jej bytem.

W MIŁOŚCI Z NICZEGO SIĘ NIE ROZLICZA , ale pragniemy dobra jak najwięcej dla osoby miłowanej.

MIŁOŚĆ WYZWALA - to co w człowieku jest najszlachetniejsze znajdujemy się wówczas na biegunie przeciwległym do interesowności oraz utylitaryzmu

Człowiek i siebie i drugiego może miłować wedle jakiejś miary , którą ogarnia człowiek w ogóle jego sprawy jego cele i zadania.

Człowiekowi wolno chcieć dla siebie więcej dążności taka nie kłóci się z przykazaniem miłości.

MIŁOŚĆ sprzeciwia się bowiem kapitalizmowi i sprzeciwia się tezauryzacji skłania natomiast człowieka w stronę szczodrości.

MIŁOŚĆ OSOBY odczuwa się o wiele mocniej żarliwiej niż miłość społeczeństwa. A przecież człowiek miłuje swą ojczyznę , klasę , grupę , organizację.

MIŁOŚĆ -ta idzie jednak zawsze poprzez konkretne osoby

SPOŁECZENSTWO- nie jest jednością substancjalną ale przypadłościową tylko jednością w której poszczególne jednostki zachowują swoją realną odrębność

DOBRA DUCHOWE- tym się różnią od materialnych że posiadane przez jednych mogą być równocześnie posiadane przez innych bez żadnego uszczerbku dla swojej istoty,

KLASA SPOŁECZNA- jest grup zorganizowaną do walki o wartości materialne

WALKA O SPRAWIEDLIWOŚĆ - jest nieunikniona wszędzie tam , gdzie zachodzi niesprawiedliwość, czy to w stosunkach między człowieka a człowiekiem czy to w stosunkach między klasami społecznymi

WALKĘ - taką prowadzi jednak zawsze tylko jedna ze stron walczących siłą faktu walka prowadzona przez stronę musi być niesprawiedliwa

W KAŻDEJ WALCE- dobro i zło moralne mieszają się ze sobą co krok

ETYKA CHRZEŚCIJAŃSKA- usiłuje odciągnąć siły jednostek i społeczeństw do walki o wyższe dobra

ETYKA - stanowi organiczną jedność . Jest to religijna etyka społeczna. Nie należy tego rozumieć tylko w ten sposób że program społeczny etyki chrześcijańskiej odwołuje się do motywów religii.

Sam stosunek Boga do ludzi oraz ludzi do Boga posiada charakter pewnego zespołecznienia się.

Bóg - jest nieporównywalny do człowieka, równocześnie zaś prawda o podobieństwie człowieka do Boga tkwi u podstaw chrześcijańskiej antropologii.

ROZUMNA NATURA- ludzka stanowi podstawę nie tylko etyki ale również etyki.


Wyszukiwarka