Przedawnienie roszczen, Administracja i prawo


Marta Pokropenko

administracja sem.I

PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ

Roszczenie jest to prawo do żądania od osoby zobowiązanej do konkretnego zachowania się. Przedmiotem roszczeń mogą być różne świadczenia osoby zobowiązanej.

Z upływem czasu dłużnik, od którego nie są egzekwowane należności, przestaje liczyć się z tym, że będzie musiał oddać dług. Także wierzyciel nie uwzględnia go w swoich kalkulacjach. Aby taki stan niepewności nie trwał wiecznie, do Kodeksu cywilnego wprowadzona została instytucja przedawnienia roszczeń, pozwalająca dłużnikowi odmówić spełnienia świadczenia po upływie odpowiednio długiego okresu czasu.

Przedawnienie roszczeń regulują art. 117 - 125 Kodeksu cywilnego. Najogólniej mówiąc, przedawnienie roszczeń polega na tym, że po upływie określonego w przepisach prawa okresu (tzw. terminu przedawnienia) dłużnik może odmówić spełnienia świadczenia na rzecz wierzyciela. Jeżeli w takiej sytuacji wierzyciel wniesie do sądu powództwo, w którym domagać się będzie spełnienia świadczenia, dłużnik może powołać się na zarzut przedawnienia, skutkiem czego będzie oddalenia powództwa. Istotą przedawnienia jest więc to, że aby nastąpiło, konieczne jest działanie ze strony dłużnika poprzez zgłoszenie zarzutu przedawnienia. Bez zgłoszenia tego zarzutu sąd rozpatrzy powództwo, jakby przedawnienie nie nastąpiło.

Nie jest dopuszczalne zrzeczenie się zarzutu przedawnienia; czynność taką Kodeks cywilny uznaje za nieważną. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że możliwe jest zrzeczenie się zarzutu przedawnienia po upływie terminu przedawnienia.

Przedawnienie nie powoduje wygaśniecie roszczenia, a jedynie możliwość uchylenia się przez dłużnika od spełnienia należnego świadczenia. Przedawnione roszczenie nie może być zatem przymusowo wyegzekwowane. Możliwe jest natomiast potrącenie przedawnionej wierzytelności, jeżeli w chwili gdy potrącenie stało się możliwe (a więc gdy zaszły przesłanki potrącenia), przedawnienie jeszcze nie nastąpiło.

Przedawnieniu podlegają wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe, czyli roszczenia, których przedmiotem jest oparte na stosunku cywilnoprawnym świadczenie dłużnika o charakterze majątkowym. Przedawnieniu nie podlegają według Kodeksu cywilnego roszczenia o charakterze niemajątkowym, jak chociażby roszczenia służące ochronie dóbr osobistych. Nie przedawniają się także roszczenia procesowe oraz administracyjnoprawne.

Niektóre roszczenie nie ulegają przedawnieniu z ustawy. Przykładowo nie ulega przedawnieniu żądanie ustalenia udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz roszczenie samoistnego posiadacza działki gruntu, na której wzniósł on budynek lub inne urządzenie. Nie ulegają przedawnieniu roszczenia o zniesienie współwłasności, a także roszczenia właściciela o wydanie rzeczy przez osobę, która nią faktycznie włada bez tytułu prawnego, oraz roszczenia o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń, jeżeli oba te roszczenia dotyczą nieruchomości.

Przedawnienie roszczeń regulują art. 117 - 125 Kodeksu cywilnego. Najogólniej mówiąc, przedawnienie roszczeń polega na tym, że po upływie określonego w przepisach prawa okresu (tzw. terminu przedawnienia) dłużnik może odmówić spełnienia świadczenia na rzecz wierzyciela. Jeżeli w takiej sytuacji wierzyciel wniesie do sądu powództwo, w którym domagać się będzie spełnienia świadczenia, dłużnik może powołać się na zarzut przedawnienia, skutkiem czego będzie oddalenia powództwa. Istotą przedawnienia jest więc to, że aby nastąpiło, konieczne jest działanie ze strony dłużnika poprzez zgłoszenie zarzutu przedawnienia. Bez zgłoszenia tego zarzutu sąd rozpatrzy powództwo, jakby przedawnienie nie nastąpiło.

Nie jest dopuszczalne zrzeczenie się zarzutu przedawnienia; czynność taką Kodeks cywilny uznaje za nieważną. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że możliwe jest zrzeczenie się zarzutu przedawnienia po upływie terminu przedawnienia.

Przedawnienie nie powoduje wygaśniecie roszczenia, a jedynie możliwość uchylenia się przez dłużnika od spełnienia należnego świadczenia. Przedawnione roszczenie nie może być zatem przymusowo wyegzekwowane. Możliwe jest natomiast potrącenie przedawnionej wierzytelności, jeżeli w chwili gdy potrącenie stało się możliwe (a więc gdy zaszły przesłanki potrącenia), przedawnienie jeszcze nie nastąpiło.

Przedawnieniu podlegają wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe, czyli roszczenia, których przedmiotem jest oparte na stosunku cywilnoprawnym świadczenie dłużnika o charakterze majątkowym. Przedawnieniu nie podlegają według Kodeksu cywilnego roszczenia o charakterze niemajątkowym, jak chociażby roszczenia służące ochronie dóbr osobistych. Nie przedawniają się także roszczenia procesowe oraz administracyjnoprawne.

Niektóre roszczenie nie ulegają przedawnieniu z ustawy. Przykładowo nie ulega przedawnieniu żądanie ustalenia udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz roszczenie samoistnego posiadacza działki gruntu, na której wzniósł on budynek lub inne urządzenie. Nie ulegają przedawnieniu roszczenia o zniesienie współwłasności, a także roszczenia właściciela o wydanie rzeczy przez osobę, która nią faktycznie włada bez tytułu prawnego, oraz roszczenia o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń, jeżeli oba te roszczenia dotyczą nieruchomości.

Aby zatem ustalić, jaki jest termin przedawnienia, należy w pierwszej kolejności sięgnąć do przepisów regulujących kwestie przedawnienia dla danego stosunku prawnego, z którego to roszczenie wynika, a następnie - w braku takich regulacji - ustalić termin przedawnienia na podstawie zasad ogólnych (3 lata dla roszczeń z działalności gospodarczych i świadczeń okresowych, 10 lat dla pozostałych).

Przepisy szczególne mogą skracać lub wydłużać terminy przedawnienia.

Szereg terminów przedawnienia dotyczących roszczeń ze stosunku członkostwa w spółkach osobowych (jawnej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej, partnerskiej) oraz kapitałowych (akcyjnej oraz z ograniczoną odpowiedzialnością) wprowadza Kodeks spółek handlowych.

Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną. Zakaz ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Czynność prawna zmierzająca do złamania lub obejścia tego zakazu (np. poprzez zrzeczenie się skutków przerwania biegu przedawnienia) jest z mocy prawa nieważna.

Termin przedawnienia liczy się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne, tj. od dnia, w którym wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia. Roszczenia terminowe stają się wymagalne z dniem, w którym upływa termin płatności; roszczenia bez określonego terminu na żądanie wierzyciela. Przy roszczeniu majątkowym wynikającym z naruszenia praw rzeczowych początek biegu terminu przedawnienia liczy się od daty naruszenia prawa.
Z kolei termin przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.

Zawieszenie biegu przedawnienia

Kodeks cywilny przewiduje sytuacje, w których na skutek określonej przeszkody termin przedawnienia się nie rozpoczyna albo ulega zawieszeniu. Po ustąpieniu przeszkody termin przedawnienia biegnie dalej, od momentu w którym się rozpoczął, tj. od chwili, w której roszczenie stało się wymagalne, a nie od momentu, w którym wystąpiła owa przeszkoda.

Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

Znaczące modyfikacje przepisy wprowadzają w przypadku roszczeń osób, które nie mają pełnej zdolności do czynności prawnej. Przedawnienie względem takiej osoby nie może skończyć się wcześniej niż z upływem 2 lat od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż 2 lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia.

Przerwanie terminu przedawnienia

Termin przedawnienia może zostać przerwany w związku z podjęciem przez wierzyciela działań, których celem jest ochrona przysługujących mu praw. W takim wypadku termin przedawnienia rozpoczyna swój bieg po przerwie od nowa, przy czym przy jego obliczeniu nie uwzględnia się terminu, który upłynął do przerwy.

Bieg przedawnienia przerywa się:

W wyniku przerwania terminu przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone prawomocnym orzeczeniem (np. prawomocnym orzeczeniem umorzenia egzekucji).

Stwierdzenie roszczenia prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu, jak również zatwierdzenie roszczenia ugodą zawartą przed sądem, powoduje rozpoczęcie nowego terminu przedawnienia. Roszczenie takie przedawnia się z upływem 10 lat, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, ulega trzyletniemu przedawnieniu. Reguła ta nie obejmuje roszczeń stwierdzonych tytułem egzekucyjnym, orzeczeniem ustalającym prawo lub stosunek prawny, ugodą pozasądową, a także aktem notarialnym, w którym dłużnik poddał się egzekucji.


Podstawa prawna:


Wyszukiwarka