Wysokość biegunowa - łuk południka niebieskiego zawarty między widocznym biegunem, a jego rzutem na płaszczyznę horyzontu astronomicznego. Jest równa co do wartości kątowej szerokości geograficznej obserwatora.
Południk niebieski - rzut miejscowego południka geograficznego na sferę niebieską. Koło wielkie przechodzące przez oba bieguny oraz zenit i nadir.
Pierwszy wertykał - koło wierzchołkowe, którego płaszczyzna jest prostopadła do płaszczyzny południka niebieskiego.
Odległość zenitalna (z) - jest to łuk koła wierzchołkowego pomiędzy zenitem a danym ciałem niebieskim, stanowi dopełnienie wysokości astronomicznej do 90*.
z = 90* - hS
0* <= z <= 180*
Azymut ciała niebieskiego - łuk horyzontu astronomicznego liczony od północy w kierunku na E, do koła wierzchołkowego danego ciała niebieskiego.
Azymut w systemie pełnym - (okrężny) to kąt liczony w płaszczyźnie horyzontu astronomicznego od północnej części południka niebieskiego w kierunku na E do koła wierzchołkowego przechodzącego przez dane ciało niebieskie. W systemie liczenia od 0 do 360*. Zapisywane jako liczba 3-cyrowa (A = 002* A = 027,5*)
Azymut w systemie połówkowym - (półokrężny) kąt liczony w płaszczyźnie horyzontu astronomicznego od widocznej części południka niebieskiego w kierunku na E lub na W do koła wierzchołkowego przechodzącego przez dane ciało niebieskie, w systemie liczenia od 0 do 180* w pełnych stopniach zapisywana jako liczba 3-cyrowa plus miano połówki.
(A = S 029 W, A = N 001,5 E). Widoczna część południka niebieskiego jest zawsze zgodna z szerokością geograficzną obserwatora.
Azymut w systemie ćwiartkowym - kąt liczony w płaszczyźnie horyzontu astronomicznego od północnej lub południowej części południka niebieskiego w kierunku na E lub na W do koła wierzchołkowego przechodzącego przez dane ciało niebieskie; w systemie liczenia od 0 do 90* w pełnych stopniach zapisywany jako liczbę dwucyfrową plus ćwiartki (A= S 02 E))
Koło sześciogodzinne - koło wielkie, którego płaszczyzna jest prostopadła do płaszczyzny południka niebieskiego.
Miejscowy kąt czasowy (LHACN, Tλ) - jest to kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od górnej części południka niebieskiego w kierunku na W, do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie, liczone w systemie od 0 do 360*.
Miejscowy kąt godzinny (HACN, tλ) - kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od górnej części południka niebieskiego w kierunku na E lub W do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie. Liczone w systemie od 0* do 180*.
Jeżeli LHACN < 180* to LHACN = HACN (oba liczone na W)
Jeżeli LHACN > 180* to HACN (E) = 360* - LHACN (W)
Gryniczowski kąt czasowy CN (T0) GHACN - kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od górnej części południka Greenwich w kierunku na W do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie w systemie liczenia od 0* do 360*
HACN = LHACN = GHACN + λ(E/W)
Ekliptyka - koło wielkie nachylone do płaszczyzny równika niebieskiego pod kątem
+/- 23* 27'. Ekliptyka to tor rzeczywisty, po którym Ziemia wykonuje drugi ze swoich ruchów - ruch obiegowy wokół Słońca.
4 charakterystyczne punkty ekliptyki:
Ekwinokcjum wiosenne - punkt Barana, punkt równonocy wiosennej (21 III).
Ekwinokcjum jesienne - punkt Wagi, punkt równonocy jesiennej (23 IX).
Solstycjum letnie - punkt Raka, przesilenie letnie (22 VI)
Solstycjum zimowe - punkt Koziorożca, przesilenie zimowe (22 XII)
Rektascensja CN (αCN), wznoszenie proste CN - kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od punktu Barana w kierunku na E do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie w systemie liczenia od 0 do 360*.
Gwiazdowy kąt czasowy ciała niebieskiego (SHACN) - dopełnienie rektascensji do 360*. To kąt liczony w płaszczyźnie równika niebieskiego od punktu Barana w kierunku na W, do koła godzinnego przechodzącego przez dane ciało niebieskie w systemie liczenia od 0 do 360*.
SHACN = 360* - αCN
GHA♈ + λ(+/-) |
GHA♈ + λ(+/-) |
GHA♈ + SHACN |
GHA♈ - αCN |
LHA♈ + SHACN |
LHA♈ - αCN |
GHACN + λ(+/-) |
GHACN + λ(+/-) |
LHACN HACN |
LHACN HACN |
LHACN HACN |
LHACN HACN |
TRÓJKĄT SFERYCZNY PARALAKTYCZNY:
Wierzchołki: Zenit - azymut (ACN) Widoczny biegun - HACN Kąt paralaktyczny - γ |
Boki: Odległość zenitalna (90* - hS) Wysokość biegunowa (90* - φ) Odległość biegunowa (p) (90* - δCN) |
Miejscowy czas gwiazdowy (GM) - to okres czasu jaki upłynął od momentu górnej kulminacji punktu Barana na południku miejscowym do danej chwili, liczymy na W (clockwise) od 0 do 24 h. jest funkcją zależną od długości geograficznej obserwatora, nie ma nic wspólnego z jego szerokością.
GM = GU + λtime
Gryniczowski czas gwiazdowy (GU) - gwiazdowy czas uniwersalny, to okres czasu jaki upłynął od momentu górnej kulminacji punktu barana na południku Greenwich do danej chwili, liczony na W od 0 do 24 h.
GM = GU + λtime
RÓWNANIE CZASU GWIAZDOWEGO:
GU = GHA♈TIME = GHACN + αCN
GM = LHA♈TIME = LHACN + αCN
Doba słoneczna prawdziwa - okres czasu między dwiema kolejnymi DOLNYMI kulminacjami słońca prawdziwego na tym samym południku niebieskim.
Miejscowy czas słoneczny prawdziwy (TM') - okres czasu jaki upłynął od momentu DOLNEJ kulminacji słońca prawdziwego na południku niebieskim do danej chwili liczony na W od 0 do 24 h.
Gryniczowski czas słoneczny prawdziwy (TU') - czas uniwersalny prawdziwy; okres czasu jaki upłynął od momentu DOLNEJ kulminacji słońca prawdziwego na południku Greenwich do danej chwili liczony na W od 0 do 24 h.
TM' = TU' + λtime
Gryniczowski czas słoneczny średni (Universal Time, TU), UT - okres czasu który upłynął od momentu DOLNEJ kulminacji słońca średniego na południku Greenwich do danej chwili.
LMT = UT + λtime
Czas strefowy (zone time) TS, ZT - okres czasu jaki upłynął od momentu DOLNEJ kulminacji słońca średniego na południku ŚRODKOWYM danej strefy do danej chwili, liczony na W od 0 do 24 h.
ZT = UT + z
Chód chronometru - wartość czasowa, o którą przyspieszył lub opóźnił swoje wskazania chronometr w ciągu doby.
Stan chronometru - różnica między czasem uniwersalnym a czasem wskazywanym przez chronometr.
Chr + St Chr = UT
Chronometr: nie pokazuje daty. Nie ma wskaźnika cyfrowego, wskazuje 0-12 h. Jest nakręcany w lewo.
Obliczanie momentu górnej kulminacji księżyca:
M.P.U + p.r.d - λtime |
p.r.d = (λdgr / 360*) * ret. dob. Wynik w MINUTACH |
λ E ret. dob. |
λ W ret. dob. |
UT + z |
|
MPU dzisiaj - MPU wczoraj |
MPU jutro - MPU dzisiaj |
ZT |
|
|
|
M.P.U Bierzemy z tabeli dla MOON Mer. Pass. Upper
Obliczanie momentu dolnej kulminacji księżyca:
M.P.L + p.r.d - λtime |
p.r.d = (λdgr / 360*) * ret. dob. Wynik w MINUTACH |
λ E ret. dob. |
λ W ret. dob. |
UT + z |
|
MPL dzisiaj - MPL wczoraj |
MPL jutro - MPL dzisiaj |
ZT |
|
|
|
M.P.U Bierzemy z tabeli dla MOON Mer. Pass. Lower
Obliczanie Wschód i zachód słońca:
M.rise/M.set + p∆φ + p.r.d - λtime |
p.r.d = (λdgr / 360*) * ret. dob. Wynik w MINUTACH |
λ E ret. dob. |
λ W ret. dob. |
UT + z |
|
M.rise/set dzisiaj - M.rise/set wczoraj |
M.rise/set jutro - M.rise/set dzisiaj |
ZT |
p∆φ - poprawka na różnicę szerokości z „Table I - For Latitude” Tebles for interpolating sunrise, moonrise” |
Sekstant mierzy kąt pionowy z dokładnością do 1/10 minuty kątowej.
Składa się z limbusu wyskalowanego w stopniach co stopień. Kąt zmierzony sekstantem jest kątem podwojonym. Ramie ruchome - alidada. Zakończona jest śrubą mikrometryczną.
Błędy sekstantu: błąd stały i błąd zmienny (błąd indeksu sekstantu).
Określanie błędu indeksu sekstantu:
- Z linii widnokręgu. Alidadę ustawić na zero. Śrubę mikrometryczną na zero. Widoczna różnica linii widnokręgu to indeks.
- Na ciało niebieskie, gwiazdę. Widać dwie gwiazdy w pionie.
- Z pomiaru promienia tarczy słonecznej (najdokładniejszy)
METODA WYSOKOŚCIOWA: polega na znalezieniu współrzędnych geograficznych punktu H, który powstaje z przecięcia się koła pozycyjnego z ortodromą łączącą rzut CN z pozycją zliczoną PZ na powierzchni kuli ziemskiej.
ZT - z = UT |
GHACN + pop + . SHA + λ LHA/HACN |
hCN + s+i hCN + dip Happ + op + . HS |
hS - hZ Δh
|
Chr + ST chr = chr |
δ + pop δ |
Sinhz = sinφZ sinδ + cosφZ cosδ cosHA
|
A C |
METODA SZEROKOŚCIOWA: polega na obliczeniu współrzędnych geograficznych punktu wytycznego B, który powstaje w wyniku przecięcia się AKP z południkiem Pz na powierzchni kuli ziemskiej. Stosujemy kiedy azymut wynosi 000 lub 180, czyli CN jest na południku niebieskim, tj. w czasie kulminacji CN.
Górna kulminacja: φB = z + δ
z - ujemny kiedy A = 000, z - dodatnia kiedy A = 180.
Dolna kulminacja: φB = z + (90-δ)
METODA DŁUGOŚCIOWA: polega na wyznaczeniu współrzędnych geograficznych punktu wytycznego L, który powstaje w wyniku przecięcia się AKP z równoleżnikiem Pz na powierzchni kuli ziemskiej.
Stosuje się w granicach A = 085-095 lub 265-275
ZT - z UT |
δCN + pop δCN |
φ - δ = z' |
Chr + St ch |
HCN + s+i ….. HS |
(z + z')/2 = ? (z - z')/2 = ? Zawsze dodatnie |
GHACN + pop + …. GHACN |
90°- HS = z |
|
semHACN=sin(z + z')/2 sin(z - z')/2 secφZ secδCN jeżeli h rośnie, to CN jest przed kulminacją, to HACN jest E jeżeli h maleje, to CN jest po kulminacji, to HACN jest W |
||
LHA / HACN = ? |
LHACN - GHACN λL |
A + B C |
Identyfikacja Ciał niebieskich:
- Analityczny; rozwiązanie trójkąta sferycznego paralaktycznego
- graficzny - np. rzut azymutalno-perspektywiczny; rzut Lehara
- tablicowy; HD/HA, ABC
- identyfikatory; identyfikatory płaskie, identyfikatory kuliste,
- mapy, atlasy nieba gwieździstego
AKP - to miejsce geometryczne punktow z ktorych pomiar wysokosci danego ciala niebieskiego dla danego momentu obserwacji jest staly
Wysokość tablicowa- wysokość jaką miałoby ciało niebieskie gdyby w momencie obserwacji obserwator znajdował się w pozycji tablicowej a rzeczywista wartość deklinacji CN była równa tablicowej
Retardacja dobowa księżyca - różnica czasu miedzy momentami występowania dwóch tych samych zjawisk w odniesieniu do księżyca dla danej pozycji obserwatora.
Wysokość zliczona - wysokość jaką miałoby ciało gdyby obserwator znajdował się w pozycji liczonej
Amplituda wschodu CN - łuk horyzontu astronomicznego zawarty między punktem wschodu E, a punktem wschodu astronomicznego ciała niebieskiego
Amplituda zachodu CN - łuk horyzontu astronomicznego zawarty między punktem zachodu W, a punktem zachodu astronomicznego ciała niebieskiego.