KATEGORIE UŻYTKOWE GLEB
Gleby orne - najistotniejszym czynnikiem glebotwórczym jest człowiek; zabiegi
uprawowe i nawożenie zmieniają w sposób zasadniczy właściwości poszczególnych
jednostek taksonomicznych. Gleby te odznaczają się dużym dynamizmem, intensywnym rozkładem substancji mineralnych i organicznych, zwiększeniem wilgotności w okresie wegetacyjnym. Gleby takie ewoluują, zgodnie z wola człowieka.
Gleby darniowe - łąkowo-pastwiskowe; trwale porośnięte roślinnością trawiasta i zielna; o charakterystycznym poziomie darniowym, wpływającym na ich cechy, szczególnie uwilgotnienie, ciepłotę i dostęp powietrza do profilu glebowego. Odznaczają się one dużą akumulacja materii organicznej, nagromadzaniem próchnicy, wysoka wilgotnością, dużym kompleksem sorpcyjnym, wysoką aktywnością biologiczna.
Gleby leśne - odznaczają się głębokim profilem, przy znacznym zasięgu drzewiastej
roślinności; życie mikrobiologiczne, zasobność i inne cechy gleb l. reguluje rodzaj i ilość ściółki leśnej. W wyniku rozkładu ściółki powstają substancje o różnym charakterze, odmiennie reagujące na kształtowanie się profilu glebowego.
Grunty pod wodami - swoiste utwory glebowe, dotychczas słabo rozpoznane;
charakterystyczne procesy beztlenowe w całej miąższości.
Kategorie stosunków wodno-powietrznych w glebie
I optymalne
II okresowo lub trwale za mokre
III okresowo lub trwale za suche
Kryteria urodzajności : miąższność + próchnica
|
A [cm] |
próchn.% |
klasa |
I słaby |
0-15 |
<1,5 |
V,VI |
II średni |
0-20 |
1,5-2 |
IVa,IVb |
III dobry |
0-25/30 |
2-2,5 |
IIIa,IIIb |
IV wysoki |
0-30 i więcej |
pow. 2,5 |
I,II |
Czynniki niszczące żyzność:
-deformacja stosunków wodnych
-zjawisko erozji wodnej
-niewłaściwa mechanizacja rolnictwa
-wadliwa chemizacja
-zanieczyszczenie powietrza
Bonitacyjną klasyfikację gleb przeprowadza się według aktualnej lub potencjalnej (spodziewanej) ich produkcyjności przy odpowiednim użytkowaniu i zagospodarowaniu.
Bonitacja gleb gruntów ornych opiera się przede wszystkim na terenowych badaniach odkrywek glebowych ze szczególnym uwzględnieniem takich cech jak jej położenie, skład granulometryczny, miąższność poziomu próchniczego A i zawartość próchnicy,budowa profilu, barwa, struktura, skład mechaniczny poszczególnych poziomów, przepuszczalność, stosunki wodne, odczyn, zawartość CaCO3 i inne.
Klasa I - gleby orne najlepsze - gleby najlepsze, zasobne we wszystkie składniki pokarmowe roślin, o dobrej strukturze, łatwe do uprawy, ciepłe, przepuszczalne i przewiewne o głębkoim poziomie próchniczym, nie wykazują większego zakwaszenia i nie wymagają melioracji. Można na nich osiągnąć wysokie plony najszlachetniejszych roślin uprawnych. Należą do 1 kompleksu pszennego bardzo dobrego. Udają się na nich wszystkie rośliny uprawne, przede wszystkim buraki cukrowe, pszenica lucerna rzepak, koniczyna czerwona i warzywa, bardzo dobre pod sady. Czarnoziemy,czerne ziemie,gleby brunatne wytwotrzone z lessów i glin, mady
Klasa II - gleby orne bardzo dobre - zbliżone właściwościami do gleb klasy I, ale występują w nieco gorszych, choć jeszcze dobrych warunkach terenu. Mają gorsze stosunki wodne, są mniej przepuszczalne, mniej przewiewne i nieco trudniejsze do uprawy. Znajdują sie w gorszych warunkach terenowych. Udają się na nich te same rośliny co na glebach kl.I, ale przy średniej kulturze rolnej plony są niższe. Wchodzą w skład kompleksów pszennego bdb i dobrego. rędziny czarnoziemne
płowe, brunatne wyługowane
Klasa IIIa - gleby orne dobre - mają wyraźnie gorsze właściwości fizyczne i chemiczne lub występujące w gorszych warunkach fizjograficznych. Często poziom wód gruntowych w tych glebach ulega znacznym wahaniom. czarnoziemy czarne ziemie mady, murszowo mineralne, torfowe,płowe, brunatne wyługowagne.
Klasa IIIb - gleby orne średnio dobre - są to gleby zbliżone właściwościami do gleb klasy IIa, ale w większym stopniu zaznaczają się ich gorsze właściwości fizyczne i chemiczne lub gorsze warunki hydrograficzne. Mogą być narażone na erozję, okresowo za suche lub za mokre. Niektóre z nich są trudniejsze do uprawy.czrnoziemy, czarne ziemie, mady.
Klasa IVa - gleby orne średniej jakości, lepsze - plony na tych glebach w znacznym stopniu zależą od opadów, gleby położone na większych spadkach i narażone na erozje. Gleby ciężkie tej klasy są mało przewiewne i trudne w uprawie. Są to gleby o mniejszym wyborze roślin uprawnych niż gleby poprzednich, wyższych klas.bielicowe, płowe, brunatne wyługowane.
Klasa IVb - gleby orne średniej jakości, gorsze - są zasadniczo zbliżone swymi właściwościami do gleb klasy IVa, ale są bardziej od nich wadliwe, albo zbyt suche, albo zbyt wilgotne. Uzyskiwane plony są uzależnione głównie od warunków atmosferycznych. bielicowe, płowe, brunatne wyługowane
Klasa V - gleby orne słabe - są mało żyzne, słabo urodzajne i zawodne. Należą tu gleby zbyt lekkie i za suche, płytkie i kamieniste, oraz gleby zbyt mokre.bielicowe, płowe.
Klasa VI - gleby orne najsłabsze - są bardzo słabe, wadliwe i zawodne, plony uprawianych na nich roślin są bardzo zawodne i niepewne. Należą tu gleby za suche i luźne, płytkie silnie kamieniste lub za mokre o stale za wysokim poziomie wód gruntowych. Gleby te, według nowej ustawy powinny być zalesione.gleby rdzawe, bielicowe, rankiery wytworzome ze żwirów piaszczystych, psg, piaski wietrzeniowe.
Klasa VI RZ - gleby pod zalesienia - są to bardzo ubogie, zbyt suche gleby nieprzydatne do uprawy polowej. gleby rdzawe, bielicowe, rankiery wytworzone ze żwirów piaszczystych
Kompleks przydatności rolniczej stanowi zbiorczy typ siedliskowej rolniczej przestrzeni produkcyjnej, z którymi powiązany jest odpowiedni typ roślin - podział tej przestrzeni wg jej jekości.
Do jednego kompleksu przydatności rolniczej należą gleby o zbliżonych właściwościach rolniczych, które mogą być podobnie użytkowane.
1 - kompleks pszenny bardzo dobry - less, gsp,gs,płi,płg, stos. wodne I-optym. kultura wysoka kl. bonit. I,II; obejmuje najlepsze gleby naszego kraju, zasobne w składniki pokarmowe, o odczynie obojętnym, głębokim poziomie próchnicznym, dobrej strukturze, przepuszczalne, przewiewne, magazynujące duże ilości wody. Osiąga się na nich wysokie plony.
2 - kompleks pszenny dobry -gc,gcb, i,pi,stos.wodne I-optymalne,kultura wysoki, IIIa,IIIb; gleby nieco mniej urodziwe, zwięźlejsze i cięższe do uprawy, czasem okresowo gorzej przewietrzane albo wykazują okresowo słabe niedobory wody.. Na tych glebach udają się wszystkie rośliny uprawne, ale w części jest to zależne od pogody i poziomu agrotechniki.
3 - kompleks pszenny wadliwy - less, gsp,gs,płi,płg, gc,gcb, i,ip, stos.III okresowo za suche, kultura dobry średni,IIIb,IVa,IVb obejmuje gleby pszenne średnio zwięzłe i zwięzłe, które nie są zdolne do magazynowania większych ilości wody. Należą tu gleby zwięzłe płytkie zalegające na zbyt przepuszczalnym podłożu lub średnio zwięzłe zlokalizowane na zboczach i narażone na erozję.
4 - kompleks żytni bardzo dobry (pszenno-żytni) - pgm całkowicie, pgm/zwęzła, I-optymalne, kultura dorty średni, IIIa,IIIb, w jego skład wchodzą najlepsze gleby lekkie wytworzone z piasków gliniastych. Są one strukturalne, mają dobrze wykształcony poziom próchniczny oraz właściwe stosunki wodne.
5 - kompleks żytni dobry - pgl/całkowite, pgl/zwięzłe, III - okresowo za suche, kultura średni, IVa,IVb; zaliczane są do niego głównie gleby lżejsze i mniej urodzajne od zaliczanych do kompleksu czwartego. Są one dość wrażliwe na suszę, przeważnie głęboko wyługowane i zakwaszone. Gleby te uważa się za typowo żytnio-ziemniaczane.
6 - kompleks żytni słaby -ps-całkowite, ps/p:pgl/żp,okresowo stale za suche, st. kultury słaby,IVb,V; zaliczane są do tego kompleksu głównie gleby ubogie w składniki pokarmowe, wytworzone z piasków słabo gliniastych, podścielonych utworem luźnym. Są one nadmiernie przepuszczalne i słabo zatrzymują wodę, dlatego są okresowo lub stale zbyt suche. Składniki nie wykorzystane przez rośliny są bardzo szybko wymywane z gleby.
7 - kompleks żytni bardzo słaby - pl-całkowite, ps/pl:ps/ż, trwale za suche, stop.kultury słaby, V,VI; obejmuje najsłabsze gleby wytworzone z piasków, ubogie w składniki pokarmowe i przeważnie zbyt suche. Uprawia się tu wyłącznie żyto i łubin.
8 - kompleks zbożowo-pastewny mocny - gsp,gs,płi,płg, gc,gcb, i,ip, okresowo za mokre, średni dobry, IIIa - V; zalicza się tu gleby średnio zwięzłe i ciężkie, nadmiernie uwilgotnione. Są one zasobne w składniki pokarmowe i potencjalnie żyzne, ale wadliwe na skutek nadmiernego uwilgotnienia.
9 - kompleks zbożowo-pastewny słaby - obejmuje gleby lekkie wytworzone z piasków, okresowo podmokłe na skutek występowania w dolnej części profilu warstw słabo przepuszczalnych lub położenia gleby w obniżeniu terenowym.Gleby klasy bonitacyjnej ViVI.
10 - kompleks pszenny górski - obejmuje wszystkie gleby górskie, które na podstawie ich budowy i właściwości można uznać za odpowiednie do uprawy pszenicy.
11 - kompleks zbożowy górski - obejmuje w większości gleby wietrzeniowe powstałe ze skał masywnych, na warunkach o gorszych warunkach klimatycznych.
12 - kompleks owsiano-ziemniaczany górski - obejmuje gleby różnej jakości położone w takich warunkach klimatycznych, że uprawa zbóż ozimych jest już bardzo ograniczona.
13 - kompleks owsiano-pastewny górski - obejmuje najwyżej położone gleby orne terenów górskich, gdzie czynnikiem decydującym o wartości rolniczej gleb jest klimat.
14 - gleby orne przeznaczone pod użytki zielone - zalicza się tu gleby użytkowane obecnie jako grunty orna, ale nadające się tylko pod użytki zielone.
Kompleksy trwałych użytków zielonych
1z. Kompleks użytków zielonych bardzo dobrych i dobrych - zalicza się tu przede wszystkim łąki i pastwiska na glebach mineralnych i mułowo-torfowych, o korzystnych stosunkach wodnych. Łąki co najmniej dwukośne.Wydajność nie mniej niż 5t siana z ha. Pastwiska wydajność 4 krotne spasanie, 3 krowy w okresie wegetacyjnym, I i II kl. bonitacyjna.
2z. Kompleks użytków zielonych średnich - zalicza się tu użytki zielone na glebach mineralnych, torfowych i murszowych. Są one okresowo za suche lub nadmiernie uwilgotnione. Łąki przeważnie dwukośne. . 2,5-3 t siana sredniej jakości, pastwiska 2 krowy przez 130 dni.kl. III i IV.
3z. Kompleks użytków zielonych słabych i bardzo słabych - użytki zielone na glebach mineralnych zbyt suchych lub zbyt wilgotnych, na glebach torfowych przesuszanych lub podtapianych. Łąki jednokośne., turzycowate, trawiaste plon 1,5 t z ha siana średniej jakości, pastwisko 1 krowa 120 dni, V i VI.
1:2000 0.04 ha poletko doświadczalne
1:5000 0.25 ha najmniejsze pole klasyfikacyjne
1:10000 1 pole w małym gospodarstwie
1:25000 6,25 pole w dużym gospodarstwie
1:50000 25 pole w gosp. wielko towoarowym
1:100000 100 mała wieś
1:500000 2500 duża wieś
1:1000000 10000 mała gmina
mapy bonitacyjne (1:5000) są opracowywane dla terenów rolniczych i nie obejmują miast ani lasów. Znajduje się na nich granica oraz numer hipoteczny właściciela działki , jej powierzchnia w hektarach i zasięg klas bonitacyjnych z uwzględnieniem GO i TUZ. Mapy te są podstawą do wymiaru podatku gruntowego oraz do określania ceny 1 ha przy transakcjach kupna - sprzedaży.
mapy glebowo - rolnicze zostały wykonane na bazie map bonitacyjnych (1:5000 lub 1:25000). Zasadniczą treścią tych map jest przestrzenny zasięg kompleksów glebowo - rolniczych. Zawierają one też granice działek, zasięg typów i podtypów gleb, klasę bonitacyjną, skład granulometryczny, obszary leśne, tereny zabudowane, wody i nieużytki. Dają one informacje o kompleksach glebowo - rolniczych, warunkach glebowych oraz gospodarce przestrzennej na terenie całej gminy.
mapy odczynu i zasobności gleb w składniki pokarmowe (1:5000) - są to mapy pH gleb, zasobności w fosfor i potas sporządzane na podstawie analiz laboratoryjnych przez stacje chemiczno - rolnicze.
A bielicowe
b brunatne właściwe
Bw brunatne wyługowane i brunatne kwaśne
C czarnoziemy
Cz czarnoziemy właściwe i gleby szare
Cd czarnoziemy deluwialne
D czarne ziemie właściwe
Dz czarne ziemie zdegradowane i g. szare
F mafy
FG mafy glejowe
G gleby glejowe
Emt mułowo-torfowe
Etm torfowo- mułowe
T torfowe i murszowo-torfowe
M murszowo mineralne i murszowate
R rędziny
Rb rędziny brunatne
Rc rędziny próchnicze (czarnoziemy i szare)
Rd redziny deluwialne
żp żwiry piaszczyste
żg żgliniaste
pl piaski luźne
ps p.słabogliniaste
pgl p. gliniaste lekkie
pgm----`--- mocnegl g.lekkie
gs gliny średnie
gc gliny cieżkie
płz pyły zwykłe (gleby pyłowe lekkie i średnie)
płi pyły ilaste (gleby pyłowe mocne)
ls lessy i utwory lessowatezwykłe
li lessy i utwory lessowate ilaste
ip iły pylaste (g.i.ciężkie)
i iły (g.i.b.ciężkie)
I rędziny lekkie s r. średnie, c r. ciężkie
1 żwir,2 piasek 3 gliny 4 iły 5 pyły 6 lessy
PFMg potrzeba wapnowania
b.niska-konieczna
niska-potrzebna
Srednia-wskazana
wysoka-ograniczona
b. wysoka- zbędna