NAUKA- w znaczeniu potocznym „nauka” to ludzka wiedza, dotycząca przyrody, człowieka, społeczeństwa, zjawisk i prawidłowości rozwoju rzeczywistości, sposobów przekształcania tej umiejętności, jej badania, ujęta w system odpowiednio uzasadnionych twierdzeń i hipotez. Zatem nauka jest usystematyzowaną wiedzą, która jest przedstawiona w różnych tworzeń. Jest to dziedzina aktywności człowieka, której celem jest obiektywne poznanie rzeczywistości. Nauka to proces społeczny wyniku którego powstają konstrukcje naukowe a wiec twierdzenia, teorie i prawa.
Wyróżnia się następujące etapy naukowego poznania: 1 etap prowadzenie spostrzeżeń, 2 etap rejestracji wyników obserwacji, 3 etap uogólniania rezultatów obserwacji( ustalenie związków i zależności zachodzących pomiędzy zmiennymi, które formułuje się w postaci hipotez badawczych), 4 etap weryfikacja hipotez (należy sprawdzić i sformułować stwierdzenia w charakterze empiryczno- prawnym)
Nauki dzielą się według: a) kryterium rodzajów prowadzących badań:- nauki empiryczne( doświadczalne poznanie rzeczywistości) nauki te sprawdzają prawidłowość form praw i prawidłowość w praktyce,- nauki formalne- nie opierają swoich założeń na doświadczeniu lecz na tzw. aksjomatach czyli niewymagających uzasadnieniu, twierdzenia pierwotne( logika, matematyka w czystej postaci). b) według kryterium przedmiotu badań:- nauki przyrodnicze( ich przedmiot badań stanowi medyczna i wszelkie inne nauki wiążące się z poznaniem biologicznej sfery które z powodów politycznych lub społecznych uważane są za jej źródło. Sposób ten w jaki ludzie zdobywają tą wiedza, np. ceremoniał wpływa na przekazywania przez autorytety, nie wpływa zaś na zaufanie ludzi do nowej wiedzy. Ci, którzy chcieliby dyskryminować autorytet osoby uważanej za źródło wiedzy muszą być przygotowani na szybkie odpieranie zarzutu pod swym adresem oraz mieć wskazać alternatywne źródła tej wiedzy,- model oparty na wierze- w modelu tym osoby poszukujące prawdy znajdują wiedze u autorytetów prawd naturalnych( takich jak: wróżbici, wyrocznie, media). W tym aspekcie model oparty na wierze przypomina model oparty na autorytecie. Modele te różnią się jednak obecnością zdaniem psychologicznym osób szukających wiedzy dla modelu opartego na wierze. Model ten zależy w dużym stopniu od wykorzystywania ceremoniału i rytuału. I tak obrzęd związany z ceremoniami np. ma na celu przekonaniu lejków o ponadnaturalnej wiedzy astrologii. W sytuacjach depresji i bezradności istnieje duże zapotrzebowanie na wiedze opartą na wierze człowieka,- nauki społeczne( ich przedmiot badań stanowi człowiek w aspekcie jego wnętrza, które badają filozofia czy etyka. Badania społeczne zmierzają do poznania rzeczywistości społecznej wraz z wszelkimi zasadami nią rządzącymi).
W XIX August Conte stworzył pierwsze kryteria naukowości, których spełnienia wymagał w celu przyznania danej nauce jej naukowego charakter.
Zatem aby stwierdzić ze dana dziedzina wiedzy jest także nauka musi ona spełnić następujące kryteria:- posiadanie własnego przedmiotu badań,- zajmowanie swojego miejsca w systemie nauki,- posiadanie własnego warsztatu metodologicznego,- własny aparat pojęciowy.
3 MODELOWANE SPOSOBY UZYSKIWANIA WIEDZY:- model oparty na autorytecie- w tym modelu ludzie pozyskują wiedzy odwołując się do tych osób, zaufanie do wiedzy zdobywanej w ten sposób spada natomiast wraz ze wzrostu liczby osób, które ją odrzucają, ze wzrostem poziomu wykształcenia społeczeństwa oraz z poprawa kondycji psychologicznej jednostki.,- model racjonalny- zgodnie z kierunkiem filozofii określanymi jako racjonalizm istnieje możliwość zdobywania wiedzy poprzez proste odwołanie się do reguł logiki i matematyki. U postaw racjonalizmu leżą następujące założenia: a) istnieje możliwość poznania świata niezależnie od zjawisk dostępnych obserwacji, b) wiedza jest niezależna od naszego osobistego doświadczenia. Inaczej model racjonalny dotyczy wiedzy zasadniczo prawidłowej, logicznej możliwej i dopuszczalnej.
pogląd iż wiedza istnieje aponim i że jest niezależna od ludzkiego doświadczenia utrzymywał się po okresie klasycznego racjonalizmu. Najwyższym ucieleśnieniem racjonalizmu we współczesnej nauce jest matematyka. Czysta matematyka skalda się z twierdzeń, które są uniwersalne, trafne, pewne i niezależne od świata empirycznego np. twierdzenie czystej geometrii są z definicji traktowane jako bezwzględne i prawdziwe. Chociaż czysta matematyka nie ma nic na temat rzeczywistości jej twierdzenia są tautologiczne tj twierdzeniami które są prawdziwe tylko na mocy ich formy logicznej.
Podstawowe założenia: podejście naukowe opiera się na zbiorze założeń które nie sa dowiedzione i których się nie dowodzi. Nauką, która zajmuje się badaniem postaw wiedzy zajmuje się nauka i rolę jakie one odgrywają jest epistemologia.
OGÓLNE ZAŁOŻENIA PRZYJMOWANE W NAUCE:
-natura jest uporządkowana,- podstawowym założeniem przyjmowanym w nauce jest założenie o istnieniu rozpoznawalnej regularności i o porządku w świecie rzeczywistym, (zdarzenia nie pojawiają się losowo). Naukowcy zakładają że nawet intensywnie zmieniającym się środowisku istnieje określony stopień uporządkowania i ustruktyzowania. Każda zmiana ma własny schemat i może być zrozumiała. Racjonalna koncepcja rzeczywistości nie odnosi się do sił ponadnaturalnych czy wszechmocnych, w nauce. Składa się ze wszystkich empirycznie obserwowanych obiektów, warunków i zadań które istnieją niezależnie od ludzkiej interwencji włączając w to ludzi jako system biologiczny, prawa natury raczej opisują niż wyznaczają to co rzeczywiście się wydarzy. Uporządkowanie i regularność natury nie są jednak odłącznymi cechami natury, niema np. żadnej logicznej sprawczej przyczyny dla której wiosna powinna następować po zimie, lato po wiośnie, zima po jesieni... ponieważ często jednak tak się dzieje i to regularnie, wiec zakładamy że podobne regularności leża u postaw również innych zjawisk,
-natura jest poznawalna- założenia że można poznać naturę nie możemy bardziej dowieść niż założenia o uporządkowaniu natury i istnieniu praw natury. Wyraża ono podstawowe przekonanie że istoty ludzkie są na tyle częścią natury na ile są nią inne obiekty, warunki i zdarzenia. Chociaż powiadamy jedyne w swoim rodzaju odmienne cechy charakterystyczne to jednak możemy wyjaśnić i rozumieć siebie, korzystając z tych samych metod za pomocą których badamy inne naturalne zjawiska. Jednostki i zjawiska społeczne wykazują wystarczającą powtarzalność, uporządkowanie i dające się empirycznie udowodnić wzorce aby zostały one poddane badaniu naukowemu. Ludzki umysł może zatem nie tylko odwalać może zatem nie tylko poznawać naturę lecz również poznawać siebie i umysły innych,
-wszystkie naturalne zjawiska ma naturalne przyczyny- to założenie że wszystkie zjawiska naturalne mają naturalne przyczyna jest najbardziej skrótowym opisem rewolucji naukowej. W podejściu naukowym odrzucamy bowiem wiarę w to że przyczynami zdarzeń mogły być inne zjawiska czy też inne siły niż odkryte w badaniach. Co więcej jak długo naukowcy potrafią wyjaśnić zjawiska terminach natury, będą odrzucać argumenty o konieczności innych ponadnaturalnych wyjaśnień. Założenie to rytułuje badania naukowe z daleka od poszukiwania wszechobecnych niż ponadnaturalnych a ustawia je w kierunki poszukiwania empirycznego regularności ich porządku logicznego u odłoza zjawisk naturalnych. Regularności te raz określone mogą złożyć jako dowód związków przyczynowo-skutkowych.
-nic nie jest dowiedzione samo w sobie- wiedza naukowa nie jest prawdziwa sama w sobie jej prawdziwość musi zostać dowiedziona obiektywnie. Naukowcy nie mogą polegać jedynie na tradycyjnych subiektywnych mierzeniach czy na zdanym rozsądku gdy weryfikuje wiedzę naukową. Akceptują oni że zawsze istnieje możliwość popełnienia błędów że najprostsze wyniki wymagają obiektywnego dowodu. Myślenie naukowe jest wiec sceptyczne i krytyczne.
-wiedza jest wprowadzona z nabywanego doświadczenia- jeżeli nauka ma nam pomóc w zrozumieniu istniejącego świata to musi być empiryczna. Oznacza to że musi ona się opierać na spostrzeżeniach ,doświadczeniu i obserwacji.
-wiedza przewyższa ignorancje- przekonanie o tym że należy uprawiać naukę ze względu na jej rozwój jak i ze względu na możliwość poprawiania kondycji ludzi jest ściśle związana z założeniem o możliwości poznawania tak siebie samych jak i natury. Teza ze wiedza przewyższa ignorancje nie oznacza jednak że wszystko co dotyczy natury może zostać poznane. Naukowcy zakładają raczej że wszelka wiedza ma charakter względny ,że się zamienia. To czego nie poznaliśmy w przeszłości wiemy teraz a aktualna wiedza może zostać zmodyfikowana w przyszłości. Prawda w nauce zależy od doboru metod i branych pod uwagę. Zawsze dopuszcza modyfikacje.
Podstawowym celem nauki jest dostarczenie dającej się zweryfikować wiedzy. Wiedza pomogła nam wyjaśnić, przewidzieć i zrozumieć interesujące nas zjawiska empiryczne. Wyjaśnienie opisuje rytmację której jedno zjawisko jest wyjaśniane za pomocą innego zjawiska poprzez odwołanie się do prawdy ogólnej. Mamy dwa rodzaje wyjaśnienia: dedukcyjne i probabilistyczne. Dedukcyjne wyjaśnienie wymaga: uniwersalnych generalizacji, ustalenie warunków w jakich te generalizacje są prawdziwe, zdarzenie które ma zostać wyjaśnione, reguł logiki formalnej. W wyjaśnieniu dedukcyjnym dane zjawisko wyjaśniamy pokazując ze może ono zostać wyprowadzone z ustalonego prawa ogólnego. W myśleniu dedukcyjnym przesłanki w sposób konieczny prowadza do wniosków. Oznacza to ze wtedy i tylko wtedy gdy przesłanki są prawdziwe, prawdziwe będą też wnioski. Wyjaśnienie dedukcyjne jest najmocniejszym rodzajem wyjaśniania ponieważ wnioski dzięki niemu wyprowadzane są zawsze prawdziwe jeżeli przesłanki są prawdziwe są tu również dobrze wyjaśnione jak powszechne zdanie. Przejście od ogółu do szczegółu.
METODOLOGIA NAUK- to myślenie jasno określonych reguł i procesów do których odwołują się badania będące podstawą ewaluacji wiedzy. Nie jest niezmienny ani niezawodny, jest ciągle doskonalony. Naukowcy ciągle poszukują analizy logicznego wnioskowania i generalizacji. Ich powstaniem oraz wykazaniem że spełniają one założenia właściwe dla podejścia ich do systemu reguł rządzących metodologia naukowa. Dlatego też naukowa metodologia to system przede wszystkim samo korygujący. Nauka nie wymaga potwierdzenia jej twierdzeń za wszelką cenę. Twierdzenie musi zostać oparte dającym się zweryfikować zaakceptować logicznym dowodem. Dowód musi być starannie przemyślany oraz sprawdzony za pomocą dobrze znanych kanonów wnioskowania. Oznacza to że metody nauki są bardziej niezmienne i ważniejsze dla naukowców niż jakikolwiek rezultat szczegółowy uzyskany za pomocą jej środków.
Metodologia jako system reguł zawiera twierdzenia o charakterze normatycznym i dostarcza pewnych reguł:- reguła komunikowania się( by naukowcy miedzy sobą mogli się porozumieć, replikacja powtarzania badań w dokładnie taki sam sposób w jaki przeprowadzili go inni badacze i naukowcy. Replikacja ma chronić przez niepożądanymi skutkami i oszustwami),- reguł wnioskowania- chociaż obserwacje empiryczne są podstawowe w podejściu naukowym to nie mówią one same za siebie. Obserwacje lub fakty empiryczne musza być uporządkowane i powiązane w logiczna i systematyczna strukturę. Głównym narzędziem podejścia naukowego jest logika czyli system reguł wnioskowania, pozwalający na wyprowadzenie rzetelnych wniosków z zaobserwowanych faktów. Procedury logiczne maja formę ściśle powiązanych ze sobą twierdzeń wzajemnie się wspomagających.,- reguły intersubiektywności- metodologia wyjaśnia akceptowane kryteria empirycznej obiektywności czyli prawdy oraz metody i techniki jej weryfikacji. Obiektywność i trafność w dużym stopniu zależne. Obiektywność zależy od weryfikacji tak dalece że naukowcy nie mogą mówić o obiektywności aż inni naukowcy nie zweryfikują ich wyniku. Intersubiektywność która jest wymiana informacji wśród naukowców, informacji dotyczącej wyników obserwacji i faktów jest niezbędna ponieważ samo logiczne myślenie nie gwarantuje jeszcze empirycznej obiektywności.
NAUKA NORMALNA A NAUKA REWOLUCYJNA- nauka normalna to rutynowa weryfikacja teorii czy paradygmatu( dominująca teoria naukowa, dominująca w danym okresie historycznym. Przykład paradygmatu= wiara że ziemia jest płaska, Kopernik twierdził ze ziemia jest okrągła, nastąpiło przyjęcie paradygmatu nie od razu.) nauka rewolucyjna zakalda nagły rozwój konkurencyjnego paradygmatu. Zmiana paradygmatu oznacza rewolucję w nauce i może zostać zaakceptowana przez społeczność naukowców lecz jedynie stopniowo okres przechodzenia od starego do nowego paradygmatu jest źródłem niepewności i rozlamów społeczności naukowców. Rewolucje naukowe zdarzają się rzadko, naukowcy opierają się na nauce normalnej. Rewolucja naukowa wynika z niechęci do zmiany paradygmatu.
PROCES BADAWCZY- to całościowy schemat działań które naukowcy podejmują w celu wytworzenia wiedzy to paradygmat naukowych dociekań. Na proces badawczy składa się 7 podstawowych etapów: problem, hipotezy, plan badawczy, pomiar, zbieranie danych, analiza danych, uogólnienie/generalizowanie. Każdy etap wpływa na teorie a teoria z kolei wpływa na wszystkie etapy. Najbardziej istotna cecha proces badawczego jest jego cykliczna natura. W praktyce proces badawczy przebiega: 1 czasem szybko czasem wolno, 2 czasem na wysokim stopniu sformalizowania czasem zupełnie nieformalnie, 3 nieraz interakcji kilku odrywających różne role naukowców nieraz dzięki wynikom jednego badacza.
BADACZE- wstępne wnioski czy hipotezy dotyczące problemy badawczego jeżeli wnioski te zostaną odrzucone to zamiast nich zostaną sformowane nowe w procesie formowania wniosków badacze nowo oceniają wszystkie operacje badawcze.
CEL BADAŃ:- wg Zaczyńskiego- cel badań to bliższe określenie tego do czego zmierza badacz co pragnie osiągnąć w sowim działaniom, uzasadnienie potrzeby formowania celu, koncepcji wydaje się zbyteczne gdy pamiętamy o tym że praca badawcza należy do działań najbardziej na cel ukierunkowany. ,- wg M.Guziuk- cel badań w sensie ogólnym oznacza dążenie do wzbogacania wiedzy o osobach rzeczach lub zjawiskach, będących przedmiotem badawczych dociekań. Celem badań jest wiec poznanie naukowe istniejącej realnej rzeczywistości oraz opis wybranego problemu faktu czy zjawiska.,- Wg Dutkiewicza- cel badań to dążenie do wzbogacenia wiedzy o osobach, rzeczach lub zjawiskach będących przedmiotem badań i rodzaj efektu który zamierzamy uzyskać w wyniku badań a także rodzaj czynników którymi efekty te będą się wiązać.- Wg Plicha wyróżniamy cele badań:- eksploracyjne( dążenie do rozpoznawania podstawowych faktów, zbiorowości i kwestii, tworzenie ogólnych intelektualnych obrazów badanych warunków, formułowanie i koncentrowanie się na problemach przyszłych badań, generowanie wolnych idei, przypuszczeń i hipotez, określenie wykonalności prowadzonych badań, rozwijanie technik pomiaru i opisu przyszłych danych),- opisowe( wytwarzanie dokładnych danych odnoszenie nowych danych do znanych uprzednio, tworzenie zbioru kategorii i klasyfikacji typów, przejrzysta kolejność stopni czy studiów badania, dokumentowanie procesów czy mechanizmów przyczynowych, opisywanie postaw kontekstu sytuacyjnego badań),- wyjaśniająca( testowanie przesłanek i założeń teorii, wypracowanie i wzbogacenie wyjaśnień teoretycznych, poszerzenie teorii nowych kwestii i problemów, wspieranie albo odrzucanie wyjaśnień poszczególnych przesłanek, wiązanie kwestii i tematów z ogólnymi zasadami, określenie które z kilku wyjaśnień jest najlepsze),- Wg Babbiego najważniejsze są -eksploracja(-dążenie do rozpoznania podstawowych faktów, zbiorowości i kwestii,- tworzenie ogólnych, intelektualnych obrazów badanych warunków,- formułowanie i koncentrowanie się na problemach przyszłych badań,- generowanie nowych idei, przypuszczeń i hipotez oraz określanie wykonalności prowadzonych badań,- rozwijanie technik pomiaru i opisu przyszłych danych),- opis(-wytwarzanie szczegółowych, bardzo dokładnych opisów,- odnoszenie nowych danych do znanych uprzednio,- tworzenie zbioru kategorii i klasyfikacji typów,- dokumentowanie procesów i mechanizmów przyczynowych,- opisywanie podstaw kontekstu sytuacyjnego badań) ,- wyjaśnienie(-testowanie przesłanek i założeń teorii,- wypracowywanie i wzbogacanie wyjaśnień teoretycznych,- poszerzanie teorii, nowych kwestii i problemów,- określenie, które z kilku wyjaśnień jest najlepsze),- Wg Sztumskiego celem badań jest naukowe poznanie badanej rzeczywistości.
PRZEDMIOT BADAŃ:- wg Nowaka przedmiot badań to interesująca badacza dziedzina zjawisk społecznych.:- Wg Plicha to obiektywnie istniejące dające się poddać pomiarowość zjawisk. -Wg Sztumkiego jest wszystko to co składa się na rzeczywistość społeczna. Do najistotniejszych składników rzeczywistości społecznej zaliczamy:- zbiorowość i zbiory społeczne,- instytucje społeczne,- procesy i zjawiska społeczne. -Wg Okonia przedmiotem badań to system odpowiednio uporządkowanych treści.
PROBLEM BADAWCZY:- Plich problem badawczy charakteryzuje jako wyrażony w gramatycznej formie zadania pytającego intelektualny niepokój poznawczych badacza odnośnie do określonej dziedziny lub związków przyczynowych miedzy cechami oraz określenie pola i jednostek penetracji badawczej, o której badacz wg Sztumskiego problemem badaczem nazywamy to co jest przedmiotem wysiłków badawczych czyli to co orientuje nasze przedsięwzięcie poznawcze. Oprócz ogólnej orientacji czyli ogólnego określenia problemu badań ważne jest również jego konkretyzacja. To znaczy uściślenie problemu. Autor ten wyróżnia również problemy ogólne i szczegółowe.
HIPOTEZA BADAWCZA:- Wg Plicha to wszelkie twierdzenia częściowo tylko uzasadnione, każdy domysł za pomocą którego tłumaczymy dane faktyczne jak również ich domysł w postaci uogólnienie osiągniętego danych wyjściowych. Hipoteza może być udowodniona przez zebranie danych popierających wysuwana zależność lub obalona przez brak takich danych czy zdobycie danych które świadczą o fałszywości założenia. Do badacza należy: sformowanie wielu hipotez które obejmowałyby wszystkie zależności i cechy badanego środowiska. Hipotezy musza określać zależności pomiędzy zmiennymi. Musza być na tyle precyzyjne aby ściśle ograniczyć zasięg swojego znaczenia. Wg Babbiego hipoteza jest szczególnym sprawdzalnym oczekiwaniem wobec rzeczywistości które wynika z ogólniejszej tezy. Zaczynski przez hipotezę roboczą rozumie pierwszą propozycję odpowiedzi na pytania, zawarte w problemie badawczym teścia hipotezy roboczej jest określony związek miedzy dwoma czynnikami lun składnikami jakiegoś zjawiska czy procesu jest pierwszym i koniecznym elementem naukowego badania jakiegokolwiek wycinka rzeczywistości. Wg Sztumskiego ze względu na etymologię słowa hipoteza zakłada on że chodzi o przypuszczenie lub domysł wysunięty prowizorycznie dla określenia lub wyjaśnienia czegoś który oczywiści wymaga sprawdzenia czyli weryfikacji poprzez odpowiednie badania stosowane danej nauce. Nie każda hipoteza jest przydatna badaniom. Przydatna dla badań jest tylko taka hipoteza która jest przypuszczeniem czy tez domysłem naukowym czyli spełniająca pewne wymagania metodologiczne. Nie powinna zawierać sformułowań będących po prostu powtórzeniami poprawnych schematów myślowych jakie nie wymagają żadnego doboru czy też weryfikacji ponieważ są właśnie stwierdzeniami na ogół znanymi lub frazesami czyli wyszukanymi zwrotami pozbawionymi głębiej treści. Autor tez ze względu na cel wyróżnia hipotezy podstawowe oraz częściowe. Ze względu na zasięg ogólne i szczegółowe. Ze względu na stopień ich prawdopodobieństwa wysoko, średnio i mało prawdopodobnie. Niekiedy możemy wyróżnić również hipotezy heurystyczne i robocze.
ZMIENNE- Wg Łobockiego zmienne w badaniach naukowych są próba uszczególnienia głownie ich przedmiotu czyli problemów badawczych jakie zamierza się rozwiązać i hipotez roboczych jakie pragnie się potwierdzić lub odrzucić, są nimi zazwyczaj podstawowe cechy, symptomy przejawy charakterystyczne dla badanego faktu, zjawiska czy procesu albo tez różnego rodzaju czynniki będące ich przyczyna czy skutkiem. Każda ze zmiennych przyjmuje różne wartości które umownie można nazwać odmiennymi. Rodzaje zmiennych:- dwuwartościowe np. płeć,- wielowartościowe(polemiczne) wszystkie inne nie będące dwuwartościowe,- niezależne- różne i ściśle określone sposoby działalności dydaktycznej lub te oddziaływania pedagogiczne, dzięki którym oczekuje się określonych zmian w rozwoju umysłowym, społecznym, molarnym lub fizycznym dzieci i młodzieży.,- zależne- są oczekiwanymi skutkami zmiennych niezależnych czyli nierzadko spodziewanymi przez badacza wynikami zastosowanych w badaniach oddziaływań pedagogicznych lub następstwami różnych psychospołecznych uwarunkowań pożądanego lub niepożądanego rozwoju osób objętych badaniom,- pośredniczące- inaczej interweniujące są one objęte badaniom bezpośrednio są to czynniki działające na obszarze badawczym między przyczyna jaka stanowi zmienna niezależna a skutkiem jaki stanowi zależna,- zmienne kontrolne- ich zadaniem jest sprawdzanie czy przyjęta poprzednio zmienna interweniują wystarczająco tłumaczy związek przyczynowo skutkowy miedzy badaną zmienną niezależna i zależna. Jest uszczególnieniem zmiennej pośredniczącej,- zmienne ilościowe- przybiera postać zmiennych porządkowych, ilorazowych dzięki temu możemy je mierzyć za pomocą skali,- zmienne jakościowe- są mierzone za pomocą skali nominalnej można o nim orzekać ze są lub nie są takimi np. plec. Wg Rubachy zmienna jest to zbiór wartości jakie przyjmuje dany obiekt w populacji do ktorej należy zmienna posiada dwie cechy, które stanowią o poprawności jej sformuowania:1wartości zmiennej musza być rozłączne nie mogą mieć cechy wspólnej, 2wartości zmiennej musza wyczerpywać wszystkie jej warianty które występują w danej populacji. Zmienna zależna to zmienna losowa a wiec taka której rozkładu wartości w zbiorze badanych obiektów badacz nie może przewidzieć. Zmienne niezależne to zmienne ustalone a wiec takie których rozkład wartości w zbiorze badanych obiektów ustala sam badacz. Wg Plicha zmienne to kilka podstawowych cech konstytyktywnych dla danego zdarzenia. Rodzaje zmiennych:- niezależne gdy jakąś cecha wpływa na jakość kierunek zmian innej osoby,- zależna gdy ta sama cecha jest przez nas analizowana w połączeniu z inna która determinuje jej ilości jakość i kierunek zmiany. Wg Chara określając że zmienna zależna jest to zmienna która badacz chce wyjaśnić, natomiast zmienna niezależna jest to zakładana przyczyna zmiany wartości zmiennej zależnej.
WSKAŹNIKI:- Wg Łobockiego wskaźnikiem zjawiska Z nazywać będziemy takie zjawisko W którego zaobserwowanie powoli nam w sposób bezwyjątkowy lub z określonym czy choćby niższym od pięciotnego prawdopodobieństwa określić iż zaszło zjawisko Z. -Wg Plicha -wskaźnik to pewna cecha zdarzenia lub zjawisko na podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością bądź z określonym prawdopodobieństwem wyższym od pięcietnego iż zachodzi zjawisko które nas interesuje. W metodologii badań wyróżniamy wskaźniki:- definicyjne(W przypadku kiedy dobór wskaźnika jest jednocześnie zdefiniowaniem zmiennej), empiryczne( natomiast jeżeli zmienne czy też cechy jakiegoś zdarzenia czy też procesu opisujemy bądź oceniamy lub uznajemy za istniejące na podstawie bezpośredniej empirycznej obserwacji cząstkowych zdarzeń wskaźników wskazujących na bezpośredni związek między nimi),- inferencyjne( jeśli natomiast o wskaźniki inferencyjne stanowią one wynik domniemywywania lub wnioskowania. W przypadku charakterystyki zbiorowości statystycznej powszechnym stosowaniem są wskaźniki struktury, umożliwiają one określenie proporcji wielkości poszczególnych fragmentów zbiorowości do wielkości całej zbiorowości, natężenia określają stosunek dwóch zbiorowości pozostających w logicznym związku, wyrażając w ten sposób stopień natężenia i podany wzór:
Wn=N1:N2
Wn- wskaźnik natężenia, N1 liczebność zbiorowości1, N2 liczebność zbiorowości 2
I dynamiki dzięki którym analiza dynamiki zjawiska polega na wyznaczeniu wzrostu lub odpadku ilości częstotliwości bądź wartości pewnego zjawiska w określonym czasie. Wg Babbiego wskaźnik to znak obecności lub nieobecności danego pojęcia.
METODY BADAWCZE:- Wg Plicha metoda badań to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących najogólniej całość postępowania badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego. -Wg Nowaka metoda badawcza to typowe i powtarzalne sposoby zbierania, opracowywania, analizy i interpretacji danych empirycznych, służących do uzyskiwania maksymalnie uzasadnionych odpowiedzi na stawiane w nich pytania. -Wg Łobockiego określenie to odnosi się do ogólnych dyrektyw, reguł postępowania badawczego bez względu na cel jakiemu ma ona służyć i warunki w jakich się ją stosuje. -Wg Juszczyka metoda naukowa jest przede wszystkim środkiem konceptualnym, opracowanym i wykorzystywanym przez naukowców w celu odkrywania, poznawania i analizowania zjawiska.
RODZAJE METOD BADAWCZYCH:
1.EKSPERYMENT PEDAGOGICZNY:- Wg Plicha- Zaczyńskiego jest metoda naukowego badania określonego wynika rzeczywistości wychowawczej, polegająca na wywoływaniu lub tylko zmienianiu przebiegów procesów przez wprowadzenie w celu czy tez do nich jakiegoś czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem. -Wg Okonia eksperyment ped jest to metoda w której badacz wywołuje pewien proces bądź reguluje jego warunkami w taki sposób by umożliwić dokładne jego zbadanie. - Wg Łobockiego określa eksperyment jako obserwacje prowadzona w specjalnie zorganizowanych warunkach. Badacz prowadzący eksperyment interweniuje badany proces podczas gdy obserwator jest bierny w stosunku do badanej rzeczywistości.
Wyróżnia się następujące techniki stosowane w metodzie eksperymentu:1. technika grup rotazycyjnych( w badaniach biorą udział duże grupy porównawcze grupa eksperymentalna i grupa kontrolna jako podstawa do ustalenia grup przyjmuje się zazwyczaj wyniki nauczania obserwacji, wywiadów i opinii nauczycieli, obie grupy musza być równoważne),2. technika rotacji( od techniki grup równoległych różni ją to że raz jedna grupa jest eksperymentalna a druga kontrolna a później na odwrót),3. technika jednej grupy, inaczej technika grupy jednorodnej( uważana za najmniej skuteczną technikę gdyż opiera się na jednej grupie eksperymentalnej.
2.MONOGRAFIA PEDAGOGICZNA- to metoda której przedmiotem są instytucje wychowawcze w rozumieniu placówki lub instytucjonalne formy działalności wychowawczej. Jej celem jest rozpoznawanie struktury instytucji zasad efektywności działań wychowawczych i opracowanie koncepcji ulepszeń oraz prognoz rozwojowych. Główna technika wykorzystywana przy monografii jest analiza dokumentów. Wprowadza wiec także elementy obserwacji uczestniczącej ankietę lub wywiad. niekiedy mogą być wykorzystywane elementy eksperymentu wychowawczego. Dokonując analizy i opisu danej instytucji zawieramy w nim następujące informacje:- historia palcówki od dnia jej powstania do dzisiaj,- opis obecnych warunków materialnych i lokalnych placówki,- charakterystyka kadry, opis powinien obejmować cały personel, pedagogiczny i obsługowy, wykształcenie, kompetencje, staż pracy, analiza opirowa i tabelaryczna,- charakterystyka wychowanków podopiecznych, ich środowiska ,liczba dzieci z podziałem na płeć, typy występujących zaburzeń, statystyka naboru,- przybliżenie specyfiki pracy, opis form i metod stosowanych w placówce,- omówienie efektów pracy, współpraca placówki z rodzicami, kuratorami, sponsorami, poradami psychologicznymi.
3.METODA INDYWIDUALNYCH PRZYPADKÓW- zapoczątkowana została na początku XX w w Ameryce przez Mary Richmond, jako pierwsza opisała te metodę. Bazowała na pojęciach medycznych. Wyróżniła 2 rodzaje przyczyn: typu charakterystycznego które tkwią w człowieku,- typu społecznego, niezależne od człowieka. Metoda ta obejmuje T etap przeprowadzenie rozpoznawania, odnalezienie powodów i przyczyn powstałej sytuacji. II etap to próba odnalezienia rozwiązania trudnej sytuacji która jest akceptowana przez obie strony III etap praca z przypadkiem kontrola realizacji wspólnie ustalonych planów działania. Wg Plicha metoda indywidualnych przypadków jest sposobem badań polegającym na analizie jednostkowych losów ludzkich unikanych w określone sytuacje wychowawcze lub na analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej poprzez pryzmat jednostkowych biografii ludzkich z uzasadnieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu zaplanowania działań terapeutycznych.
Richmond zaproponowała wykorzystanie w tej metodzie następujące techniki:- wywiad środowiskowy, dokładne zebranie danych na temat podopiecznego oraz jego najbliższego środowiska,- obserwacja samego podopiecznego wraz jego środowiska,- analiza dokumentów.
4.METODA SONDAŻU DIAGNOSTYCZNEGO- Wg Plicha sposobem gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych oraz dynamice zjawisk społecznych opiniach, poglądach i danych zbiorowości, nasilaniu się i kierunkach określonych zjawisk i wszelkich innych zjawiskach instytucjonalnie nie zlokalizowanych, posiadających znaczenie wychowawcze w oparciu o specjalnie dobrana grupę reprezentującą populację generalną w której badane zjawisko upietnuje.
NARZEDZIA BADAWCZE- narzędzie badawcze jest przedmiotem służącym do realizacji wybranej techniki badali O ile technika badawcza ma znaczenie czasownikowe i oznacza czynność, n p obserwowanie, prowadzenie wywiadu, to narzędzie badawcze ma znacznie rzeczownikowe i służy do technicznego gromadzenia danych z badań. W tym rozumieniu narzędziem badawczym będzie kwestionariusz wywiadu, magnetofon, arkusz obserwacyjny a nawet ołówek,
TECHNIKI BADAWCZE- to czynności praktyczne, regulowane starannie wypracowanymi dyrektywami pozwalającymi na uzyskanie optymalnie sprawdzalnych informacji, opinii i faktów.
TECHNIKI BADAN Wg PLICHA:
1.obserwacja- jest czynnością badawcza polegająca na gromadzeniu danych drogą postrzeżeń. Obserwacja może być jawna, odkryta, pośrednia bądź bezpośrednia. Z obserwacja jawna mamy odczynienia wówczas gdy obserwowani, badani są poinformowani o prowadzonych badaniach i o ich celu. Natomiast z obserwacja ukrytą mamy do czynienia gdy badani nie maja świadomości co do prowadzenia badań jak i ich właściwego celu. Obserwacja bezpośrednia ma miejsce wówczas gdy badacz bezpośrednio bierze udział w gromadzeniu spostrzeżeń. Obserwacja niebezpośrednia ma miejsce wówczas gdy badacz posługuje się np. kompetentnymi obserwowaniem.
2. Wywiad- jest rozmowa badacza z respondentem lub wywiadu wg opracowanych wcześniej dyspozycji lub w oparciu o specjalny kwestionariusz. Czynnikami zakłócającymi wiarygodność informacji są respondent, narzędzia badawcze, prowadzący badania.
Typy wywiadu:- skategoryzowany( posiada konkretne pytania odnoszące się do konkretnych zjawisk. Stosuje się kwestionariusz wywiadu),- wywiad nie skategoryzowany) odnosi się do pewnych obszarów stosuje się dyspozycje do wywiadu),-wywiad jawny( respondent zna cel badania),- wywiad ukryty( respondent nie zna celu badania),- wywiad jawny nieformalny,- indywidualny,- zbiorowy.
Narzędzia wywiadu to kwestionariusz wywiadu oraz dyspozycje do wywiadu.
3.Ankieta- polega na wypełnieniu najczęściej samodzielnie przez badanego specjalnych kwestionariuszy na ogół o wysokim stopniu standaryzacji w obecności ankietera.
Narzędzie to kwestionariusz ankiety. Kwestionariusz ankiety posiada kafeterie- zestaw wszelkich możliwych odpowiedzi. Kafaterie zamknięta, półotwarta, otwarta
Kwestionariusz do ankiety składa się z 3 części: -instrukcja, forma grzecznościowa z prośba o wypełnienie, wyjaśnienie,- zasadnicza, pytania trudniejsze,- metry naukowa, dane co do których nie mamy wątpliwości.
4.Badanie dokumentów służy do gromadzenia wstępnych opisowych także ilościowych informacji o badanej instytucji czy zjawisku wychowawczym. Jest także technika poznawania biografii jednostek i opinii wyrażonych w dokumentach samodzielnie, rzadko może występować w roli instrumentu naukowego poznania. Narzędziem badawczym będzie długopis, kartka, skaner, aparat.
5.Analiza treści - Jest techniką badawczą służącą do obiektywnego, systematycznego i ilościowego opisu jawnej treści przekazów informacyjnych
6.Techniki projekcyjne- polega na przedstawieniu badanemu sytuacji bodźcowej nie mającej dla niego znaczenia arbitralnie ustalonego przez eksperymentatora ale zarazem takiej która będzie mogła nabrać znaczenia prze to iż osobowość badanego narzuci jej swoje indywidualne znaczenie i organizacje.
METODY BADAWCZE Wg ŁOBOCKIEGO:
1.Obserwacja- polega na niezauważalnym postrzeganiu jednostki badanej w naturalnych warunkach otoczenia. Obserwacja jest jedną z trzech metod zbierania danych pierwotnych, jest przykładem badania ciągłego, zazwyczaj bada się tu pewne procesy lub ludzkie zachowania. Rozróżniamy trzy techniki obserwacji:
*osobistą (badacz osobiście obserwuje sytuację lub nawet jest to obserwacja uczestnicząca - jak np. korzystanie z produktów lub usług konkurencji), *mechaniczną (za pomocą urządzeń mechanicznych),
* elektroniczną (urządzenia elektroniczne, jak fotokomórka, kamera).
Cechy obserwacji: przedmiot obserwacji, (co badamy), określenie celu, (po co badamy)
Obserwacja obiektywna - badacze nie ingerują w przebieg obserwacji i obiektywnie oceniają wyniki.
Metoda sędziów kompetentnych - badacz powołuje liczbę osób, które oceniają indywidualnie przedłożony im materiał obserwacyjny. O tym jak materiał ten zostaje zakwalifikowany decyduje większa ilość głosów. Sędzią kompetentnym może być każda osoba, która zostanie poinformowana jak definiuje się oceniane zjawisko i jakie są kryteria jego oceny. Cechą obserwacji jest jej systematyczność, polega na gromadzeniu informacji w sposób ciągły albo metodą próbek czasowych.
Obserwacja uczestnicząca - polega na tym, że badacz wchodzi w rolę osoby badanej i z tej pozycji obserwuje badane zjawisko. Zaletą obserwacji jest to, że opisuje zjawisko w naturalnym przebiegu. Wadą jest to, że jest ona metodą czasochłonną i pracochłonną.
Obserwacja składa się z trzech etapów: *etap orientacji w terenie *etap wyboru elementów zogniskowanych *etap selekcji
Głównymi rodzajami obserwacji są: *fotograficzna, *próbek czasowych, *jednostkowa, *kompleksowa
2.Eksperyment pedagogiczny- Pozostaje on w ścisłym związku z obserwacją. Polega na aktywnym stosunku obserwatora do badanej rzeczywistości. Eksperyment, jako pewna odmiana obserwacji, mianowicie obserwacja przeprowadzona w specjalnie zorganizowanych warunkach, jest jednocześnie metodą samodzielną. Autonomiczność metody eksperymentalnej wynika z istotnych różnic, jakie zachodzą między eksperymentem a obserwacją. Przede wszystkim różnią się one wspomnianą już aktywną postawą badacza w przypadku eksperymentu. Mianowicie jego postawa ma z reguły charakter interweniujący w badanie zjawiska, podczas gdy postawa obserwatora jest zazwyczaj bierna w stosunku do badanej przez niego rzeczywistości. Ponadto eksperyment i obserwacja różnią się znacznie pod względem rzetelności badań. Różnice te występują na wyraźną korzyść metody eksperymentalnej. Pomiędzy eksperymentem i obserwacją zachodzi stosunek niesymetryczny, tzn. nie ma eksperymentu, który nie byłby jednocześnie obserwacją, a z drugiej strony nie każda obserwacja musi być eksperymentem. Eksperyment pedagogiczny ma charakter eksperymentu naturalnego. Oznacza to, że podczas eksperymentu pedagogicznego wywołujemy interesujące nas zjawiska w naturalnych warunkach życia uczniów. Na warunki te składa się przeważnie klasa szkolna z jej codziennymi obowiązkami i problemami.
Eksperyment pedagogiczny stanowi metodę badania jednego lub kilku czynników zwiększających efektywność pracy dydaktyczno-wychowawczej w możliwie naturalnych warunkach życia szkoły, przy czym kontroli naukowej podlegają zarówno czynniki wprowadzone do zaistniałej sytuacji procesu nauczania i wychowania, jak również zmiany powstałe pod ich wpływem, istotę tak rozumianego eksperymentu stanowi celowe organizowanie działalności pedagogicznej w naturalnych warunkach szkolnych
3.Testy osiągnięć szkolnych
4.Techniki socjometryczne
5.Analiza dokumentów
6.Skale ocen
7.Ankiety i kwestionariusze
8.Rozmowa i wywiad