system opiekli i pomocy społecznej.


Pomoc społeczna powstała na przełomie XIX XX w. To że każdy dostrzega obowiązek świadczeń na rzecz ludzi potrzebujących słabych….

Najstarsza forma świadczeń to forma która ukształtowała się w społeczeństwie preindriustrialnym w takim w którym ubóstwo było normą (dominacja ubóstwa) Podstawą funkcjonowania tego społeczeństwa była wielopokoleniowa rodzina wiejska, zwana rodziną tradycyjną (rodzina wielka, pod względem wielkości). Była zakładem produkcyjnym jednostka produkcyjna. Rodzina produkowała wszystko co było jej potrzebne niezbędne do zaspokojenia potrzeb jej członków. Produkowała to co konsumowała, konsumowała to co produkowała. Tylko pozostałości nieskonsumowanej produkcji których było nie wiele były przedmiotem wymiany lokalnej ( w najbliższym środowisku) Rodziny żyły obok siebie ale ekonomicznie nie zależnie od siebie i każda z nich była samowystarczalna. Drugi czynnik który kształtował zakład produkcyjny było to że wszyscy członkowie rodziny którzy brali udział w produkcji rodzinnej tworzyli pewien system system podziału pracy, system władzy, podziału ról. Każdy członek od dziecka aż do starca znajdował swoje miejsce w tej rodzinnej organizacji pracy na czele której stał ojciec jako głowa rodziny i jednocześnie przełożony gospodarstwa. To miejsce każdego członka rodziny było wyznaczane płcią i wiekiem członka rodziny. Każdy był czynny ekonomicznie. Współpraca rodzinna była realizowana w granicach gospodarstwa rodzinnego i ewentualnie najbliższego otoczenia. Rodzina stanowiła nie tylko jednostkę wspólnego zamieszkiwania (terytorium było wyznaczane przez obszar zamieszkiwania rodziny) ale też miejsce współpracy i współodpowiedzialności i wzajemnej troski. Rodzina stanowiła pewną wspólnotę życia (rodzina tradycyjna). To wspólne zamieszkiwanie i współpraca prowadziły tez do ściśle określonych konsekwencji. Dzieci zaczynały pracować stosunkowo wcześniej czyli zaczynały przynosić zyski wówczas gdy ich wykształcenie jeszcze nie pochłonęło aż takich wysokich kosztów.

Żona nie wychodząc poza gospodarstwo domowe łączyła czynności domowe z funkcją opiekuńczą. W sumie oznacza to że zasobność rodziny tradycyjnej była w dużej mierze zależna od liczby członków tej rodziny. Cechą najbardziej charakterystyczną rodziny tradycyjnej była jej opiekuńczość. Opiekuńczość przejawiała się w tym że rodzina żyła i pracowała nie na rzecz jej członków lecz przeciwnie wszyscy członkowie rodziny żyli i pracowali na rzecz rodziny jako wspólnoty. I za to rodzina gwarantowała im środki utrzymania i zabezpieczenie ekonomiczne i wszyscy członkowie rodziny znajdowali w swoich różnych sytuacjach życiowych pomoc i opiekę wewnątrz rodziny. Nie zachodziła zatem potrzeba tworzenia domów opiekuńczych czy to dla dzieci czy dla osób starszych ani też żadnych ośrodków opiekuńczych dla chorych członków rodziny to wszystko działo się wewnątrz rodziny. Rodzina była samowystarczalna. Podejmowała wiele funkcji na rzecz każdego członka rodziny. Produkowała opiekowała się słabszymi wychowywała, leczyła, wytwarzała i przekazywała wartości kultury, chroniła przed zagrożeniami z zewnątrz. Ta najstarsza forma opieki nazywana jest opieką i pomocą wzajemną. z czasem ta forma pomocy zaczęła się rozszerzać i gdy okazało się że wspólnota rodzina, potrzeby poszczególnych członków przewyższają możliwości wspólnoty rodzinnej wówczas coraz częściej zaczęło dochodzić do wymiany na płaszczyźnie lokalnej. Opieka i pomoc wzajemna zaczęła być świadczona w społeczności sąsiedzkiej Najczęściej pomoc sąsiedzka dotyczyła sytuacji trudnych dla rodziny, w których rodzina nie była w stanie dać sobie sama rady. Czyli sytuacje losowe takie jak pożar kradzież śmierć żywiciela rodziny. W raz z coraz większym rozwojem wspólnot religijnych ta forma pomocy drugiemu człowiekowi zaczęła być coraz bardziej powszechna w tych wspólnotach. Wówczas gdy zaczęły tworzyć się cechy rzemieślnicze i gildie kupiecki wówczas i one zaczęły funkcjonować tak jak wspólnota, to znaczy ze także i w tych zrzeszeniach członkowie czuli się zobowiązani do świadczenia opieki i pomocy wzajemnej. Kolejną formą pomocy drugiemu człowiekowi która ukształtowała się w historii to jest tzw. paternalizm, to była forma świadczeń która pojawiła się w warunkach ostrych nierówności społecznych czyli już w ustroju niewolnictwa. Paternalizm jako forma pomocy człowiekowi polegał na świadczeniach możnego na rzecz jego służby zatrudnionych pracowników, bądź klienteli. Wówczas to ukształtowało się pojęcie familii, familia która obejmowała pana i jego rodzinę+ służących którzy pracowali na jego rzecz i właśnie w tych familiach przejawiał się paternalizm. Nadal była to forma nieuformalizowana świadczona w zależności od dobrowolności od pana możnego. Paternalizm przetrwał później w ustroju feudalizmu a pewne jego elementy odnaleźć możemy również w kapitalizmie.

Kolejną formą która ukształtowała się w dziejach ludzkości jest tzw. dobroczynność albo inaczej filantropia. Dobroczynność to świadczenia bogatych wykształconych na rzecz ludzi słabych biednych niezaradnych. Początkowo świadczenia dobroczynne udzielane były przez indywidualne jednostki z czasem ludzie z górnych warstw społecznych zaczęli tworzyć stowarzyszenia udzielające pomocy na rzecz jednostek i grup upośledzonych. Zasadniczo wyróżniamy dwie cechy dobroczynności: dowolność, fakultatywność. Ofiarowuje się to co się chce, komu się chce, ile się chce i kiedy się chce. Z czasem potrzeby społeczne rozwinęły się i wzrosły do tego stopnia, że świadczenia dobroczynne stały się niewspółmierne do potrzeb. Zwłaszcza że nie stanowiły żadnego zabezpieczenia na wypadki losowe. W związku z tym ludzie zaczęli wymyślać inne formy aktywności na rzecz drugiego człowieka i właśnie z potrzeb społecznych wyrosła kolejna forma którą są ruchy społeczne. Ruchy społeczne w europie zaczęły się pojawiać w Europie od lat 40. XIX w i charakteryzowały się dużą różnorodnością. Mieliśmy więc ruchy różnego rodzaju: ruchy niepodległościowe, ruchy chłopskie, robotnicze, spółdzielcze, chrześcijańsko-społeczne i różne inne. Ruchy odwołują się do ofiarności swych członków. W swojej działalności próbują nadać pomocy wzajemnej charakter pewnej wspólnoty ideowo- politycznej. Ruchy społeczne prowadzą pomoc wspierającą rozwój mas członkowskich i ich aktywów. Powołują organizację dla swych członków w zależności od potrzeb ale z reguły są to organizacje dla członków a ponad to w zależności od charakteru ruchu prowadzą placówki opieki i pomocy. Ruchy społeczne podobnie jak inne formy utrzymują się po dzień dzisiejszy np. solidarność. Najbardziej sformalizowana forma (etap w mocy na rzecz drugiego człowieka) etatyzacja opieki i pomocy drugiemu człowiekowi. Ten etap rozwija się procesualnie. Proces rozpoczął się już na przełomie XVIII i XIX w. etap zmian zmiany w sferze produkcji, transportu. Rewolucja ta przemysłowa wpłynęła również na procesy przemian podstawowej struktury społecznej jaką jest rodzina. Rewolucja przemysłowa doprowadziła do wytworzenia się nowego modelu rodziny. Ten nowy model rodziny to tzw. rodzina nuklearna. Rodzina nuklearna czyli inaczej rodzina mała (rodzina dwupokoleniowa) i w odróżnieniu od rodziny wiejskiej zamieszkuje w mieście (rodzina miejska). Ta przemiana modelu rodziny była wyrazem tego, że rodzina przestała być już samowystarczalna, zaczęły kurczyć się sfery wyłączności i odpowiedzialności rodziny. cała zresztą organizacja społeczna, czyli to w jaki sposób zaczęło funkcjonować społeczeństwo zaczęło adaptować się do nowych warunków życia powstałych w rezultacie procesów uprzemysłowienia i urbanizacji. Pierwszym czynnikiem wpływającym na te czynniki było rosnące zapotrzebowanie na siłę roboczą dla rozwijającego się przemysłu. Stąd też w wyniku innego podziału pracy, bezużyteczny okazał się wzór samowystarczalnej wielopokoleniowej rodziny tradycyjnej. Nie unikniona zatem stała się zmiana struktury rodziny. W zakresie zmiany struktury rodziny pojawiły się rodziny rozdarte, z powodu migracji do miast. Pewni członkowie rodziny okazywali się uciążliwi dla rodziny w tym znaczeniu że trzeba było się nimi opiekować. W wyniku tego rodzina zaczęła pozbywać się tych uciążliwych członków czyli nastąpiła redukcja funkcji gospodarczych i opiekuńczych rodziny a także oddzielenie miejsca zamieszkania od miejsca pracy. Coraz więcej funkcji rodziny było przejmowanych przez nowe wyspecjalizowane instytucje i tak na przykład edukacja została przejęta przez szkoły. Opieka nad ludźmi starszymi przez jakieś przytułki czy domy starców. Rodzina zatem w znacznym stopniu była uzależniona od społeczeństwa i jego instytucji. Zaczęły zachodzić w nim pewne zmiany gdyż to właśnie społeczeństwo i jego instytucje musiały podjąć to czemu rodzina już nie byłą w stanie podołać tzn. te instytucje społeczne które już dotychczas istniały czyli np.: system edukacji zaczęły przybierać znaczny rozwój. Obok nich powstawały nowe instytucje związane z przyjmowaniem pewnych funkcji które dotychczas spełniała rodzina. W dużej mierze dotyczyło to funkcji opiekuńczych chodziło tu w znacznej mierze o funkcje opiekuńcze. Zaczął więc kształtować się proces przejmowania zadań opiekuńczych i wspierających rozwój jednostek przez resorty państwowe, czyli to właśnie państwo musiało się tak zorganizować aby podjąć te funkcje które w związku z urbanizacją i przemianami ekonomiczno- gospodarczymi przestała spełniać rodzina. Efektem tego procesu było między innymi wyodrębnienie się instytucji pomocy społecznej. Były one subwencjonowane (dofinansowanie) z j.s.t, zarządów miast, czyli już na początku kształtowania się systemu pomocy społecznej dostrzec można podział zadań związany z podziałem administracyjnym kraju. Z czasem zarządy miast i samorządy lokalne zaczęły też stopniowo przejmować kontrolę nad realizacją zadań opiekuńczych i pomocowych. Władze publiczne w taki czy inny sposób regulowały kwestie dotyczące osób biednych, przy czym ci biedni w początkowej fazie urbanizacji byli to żebracy przede wszystkim i włóczędzy. W tym okresie znacząca staje się też wielka rewolucja Francuska. Wielka rewolucja Francuska podniosła hasła wolności równości braterstwa do rangi wartości naczelnych. To zaczęły być wartości które wyznaczały funkcjonowanie społeczeństw europejskich. Te trzy wartości stały się podstawowymi kryteriami i punktami odniesienia dla kształtowania ładu społecznego a także dla wyznaczania w nim miejsca i roli pomocy społecznej. Pomoc społeczna wówczas przeszła zasadnicze zmiany jakościowe. Z najbardziej widocznych zmian możemy wyróżnić trzy:

  1. pomoc społeczna stała się jedną z podstawowych funkcji społeczeństwa zastępują solidarność rodzinną i dobroczynność motywowaną względami rodzinnymi.

  2. pojawiła się nowa kategoria biednych tzn. tych wyłączonych ze społeczności i kręgów rodzinnych, żebraków i włóczęgów zaczęła zastępować nowa klasa społeczna, mianowicie robotnicy. Robotnicy to ta klasa która powstała w wyniku migracji ze wsi do miasta i która odczuwała koszty adaptacji do nowych warunków życia po załamaniu się modelu rodziny tradycyjnej. W wyniku urbanizacji ludzie masowo zaczęli przenosisć się ze wsi do miasta co zabużało klasyczny model rodziny a jednocześnie niosło ze sobą nowe warunki życia, nowe wyzwania i zadania które trzeba było podjąć, ale które ludzie nie zawsze byli w stanie podjąć stąd stawali się potencjalnymi klientami pomocy społecznej.

  3. rozszerzenie oferty pomocy

podstawowa forma na której wyrosła pomoc społeczna to przytułki (ośrodki opiekuńcze), przytułki dla osób chorych i kalekich. Stopniowo obok tej formy zaczeły pojawiać się w związku ze zmieniającymi się potrzebami społecznymi także inne formy. Przytułki te sprawujące opiekę zostały uzupełnione przez ośrodki pomocy i naprawy moralnej dla różnych grup ludzi tu przede wszystkim dużo skierowanych było na pomoc kobietom nierządnym (prostytutkom). Pojawiały się także placówki opieki dziennej nad dziećmi. Taką ciekawą formą która była sprawowana wcześniej była też indywidualna opieka nad ubogimi rodzinami sprawowana przez wolontariuszy. Tymi wolontariuszami były wówczas najczęściej panie z tzw. dobrych domów a sprawowana przez nie opieka obejmowała całość spraw dotyczących rodziny. (Historycznie patrząc w tej pomocy społecznej tkwią korzenie pracy) socjalnej. W tym czasie też pomoc społeczna, była sprawowana nie tylko przez instytucje publiczne ale także zaznacza się znaczny rozwój organizacji dobroczynnych i filantropijnych, tzn. że pomoc społeczna zaczęła przyjmować charakter instytucjonalny. Było to wyrazem przejęcia przez społeczeństwo funkcji opiekuńczych po rodzinie tradycyjnej musiało to pociągać za sobą i pociągało specjalizacje w organizowaniu i świadczeniu pomocy społecznej (ubogim).

Etap ten charakteryzuje się trzema podstawowymi cechami:

  1. ograniczenie do wolności świadczeń

  2. ukształtowanie określonej organizacji pomocy czyli zaczęły być kształtowane pewne ramy prawne. 1923 r. pierwsza ustawa o pomocy społecznej w Polsce, struktura

  3. Kształtowanie świadomej polityki społecznej, prowadzącej do bezpieczeństwa społecznego.

Podstawowe pojęcia związane z pomocą społeczną.

Polityka społeczna- przyjmuje się że termin polityka społeczna powstał na przełomie XVIII i XIX w. Jego autorem był francuski myśliciel i reformator Charles Fourier żyjący w latach 1772-1837. Termin ten najbardziej upowszechnił się w Niemczech i tam jest znany jako sozialpolitik. W Niemczech własnie najwcześniej pojawiły się myśli idee o potrzebie dalej idących przemian w życiu publicznym. Tym myślą towarzyszyły wielostronne działania praktyczne. Właśnie w Niemczech najmocniej rozwijała się wiedza o narastających kwesiach społecznych które towarzyszyły rewolucji przemysłowej i ekspansji kapitalizmu. Najważniejszą kwestią która zrodziła politykę społeczną była tzw. kwestia robotnicza. Polityka społęczna za główny przedmiot swoich zainteresowań i działań przyjęła konsekwencje tej kwestii oraz narastanie innych z reguły z nią związanych.

Rewolucja przemysłowa w krajach europy zachodniej wyrażała się przede wszystkim znacznym rozwojem przemysłu, początkowo w formie manufaktur a później także produkcji fabrycznej. Prowadziło to do wzmożonego zapotrzebowania na ręce do pracy, co w konsekwencji oznaczało masowe wędrówki ludzi ze wsi do miast w których powstawały zakłady pracy. Z reguły w tych miastach brak było mieszkań urządzeń komunalnych sklepów itp. dodatkowo dochodziło do tego zatrudnianie dzieci jako kolejny problem a ponad to w odniesieniu do robotników brak uregulowanego czasu pracy stawek wynagrodzeń odszkodowań za wypadki, brak placówek ochrony zdrowia itp. udogodnień. Rodziło to oczywiście protesty robotników a także z czasem władz publicznych. Wielostronne naciski i liczne obserwacje stopniowo doprowadziły do działań na rzecz usuwania zjawisk patologicznych oraz łagodzenia konsekwencji żywiołowych procesów industrializacyjnych i migracyjnych. Zaczęto dostrzegać przy tym i uznawać potrzebę w miarę spójnych przedsięwzięć i właśnie podejmowanie tych przedsięwzięć doprowadziło do stopniowego stanowienia coraz szerzej pojmowanej polityki społecznej aż ukształtowana się ona w takiej formie w jakiej znana jest dzisiaj.

A. Rajkiewicz definiuje politykę społeczną w taki sposób że jest to ta sfera działania państwa oraz innych ciał publicznych i sił społecznych która zajmuje się kształtowaniem warunków życia ludności oraz stosunków międzyludzkich zwłaszcza w środowisku zamieszkania i pracy.

W ramach ogólnej oferty polityki społecznej mieszczą się świadczenia społeczne, jako ważny czynnik wspomagania gospodarstw domowych. Ważna jest też sprawa powszechnego zapewnienia zajęć zarobkowych dających podstawę egzystencji oraz poczucie bezpieczeństwa i pokoju społecznego. W ramach polityki społecznej możemy wyróżnić różnorodne działy Generalnie politykę społeczną dzielimy albo ze względu na ;przedmiot zainteresowań na dziedzinę życia która się zajmuje i tak np. politykę mieszkaniową, politykę edukacyjną, politykę zatrudnienia, politykę zdrowotną czy ludnościową lub drugi podział podział ze względu na grupę odbiorców wtedy mówimy np. o polityce wobec rodziny, polityce wobec osób niepełnosprawnych polityce wobec osób starszych oraz pomoc społeczna jako polityka osób znajdujących się w trudnych sytuacjach życiowych.

Pomoc społeczna jako kategoria pojęciowa ma swój rodowód w szeroko rozumianej pracy społecznej. Zaś pojęcie pracy społecznej do nauki Polskiej wprowadziła Helena Radlińska. Praca społeczna to przekształcanie warunków życia i rozwoju za pomocą rozbudzanych i usprawnianych sił ludzkich. W toku pracy społecznej rozpoznaje się warunki w których zachodzi potrzeba pomocy ratownictwa i opieki. Pedagogiczne znaczenie pomocy odnosi się do pomożenia podopiecznego w uruchamianiu jego własnych potencjalnych możliwości czyli sił ludzkich z których istnienia może on nie zawsze zdawać sobie sprawę. Jako konsekwencja pomoc powinna zatem wzmóc kompetencje rozwiązywania własnych problemów. Na tej podstawie wyprowadzono pojęcie pracy społecznej. Pomoc społeczna rozumiana jest jako zorganizowana działalność różnych podmiotów umożliwiająca jednostką ludzkim i grupom społecznym przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych. Ma ona też na celu zapobieganie tym sytuacjom i inicjowanie samopomocy. Alkoholizm, bezdomność, bezrobocie, narkomania, choroba, macierzyństwo, niezaradność życiowa, sieroctwo, trudności przystosowawcze po opuszczeniu zakładu karnego, ubóstwo i deficyty rozwojowe. W Polskim systemie pomocy społecznej łączony jest wysiłek profesjonalnych służb społecznych czyli inaczej praca socjalna i działalność pozarządowych podmiotów funkcjonujących między innymi na zasadzie wolontariatu.

Rodzaje pomocy społecznej udzielannej w Polsce

  1. pomoc finansowa czyli zasiłki finansowe, pożyczki, dodatki do zasiłku stałego

  2. pomoc rzeczowa czyli darowizny i urzeczenia (schronienia), nieodplątny gorący posiłek, zapewnienie odzieży

  3. pomoc w usługach, czyli usługi opiekuńcze w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych

  4. pomoc instytucjonalna czyli domy pomocy społecznej, wszelkie placówki opiekuńcze

Coraz częściej wyodrębnia się jeszcze jeden rodzaj pomocy pomoc psycho-pedagogiczna. Człowiek nie wykazuje większych deficytów rozwojowych, ale oczekują pomocy w związku z potrzebami osiągania większych efektów rozwojowych. Jest to pomoc rozwiązywania zainteresowań zdolności, nauka jeżyka obcego. Pomoc psycho-pedagogiczna może odnosić się do osób przejawiających różne deficyty np.: zaburzenia w zachowaniu, niedostosowanie społeczne, deficyty w rozwoju intelektualnym. W tym rodzaju pomocy bardzo ważne jest uwzględnianie kontekstu uwarunkowań środowiskowych tzn. że należy szukać możliwości przekształcania środowiska osoby oraz tworzenia w tym środowisku szans samorealizacji dla tej osoby. W przypadku dzieci i mlodzieży w tym rodzaju pomocy możemy wyróżnić zarówno formy pomocy psychologicznej czyli np.: pomoc indywidualna, świetlice terapeutyczne, przedmioty socjo-terapeutyczne a także formy pomocy terapeutyczne np. zespoły korekcyjno- kompensacyjne, zespoły dydaktyczno- wyrównawcze, czy oczywiście indywidualna pomoc terapeutyczna. Kolejne pojęcie to deprywacja społeczna.

Deprywacja to stan niezaspokojenia potrzeby. Deprywacja społeczna zaś oznacza utrudnienie bądź uniemożliwienie nawiązywania kontaktów z innymi i realizowania potrzeb społecznych. Najczęściej te utrudnienia bądź uniemożliwienia wiążą się z określonymi sytuacjami życiowymi. Do tych sytuacji zaliczamy: brak dachu nad głową, niemożność podjęcia pracy, niepełnosprawność niedostatek środków do życia, wszelkiego rodzaju uzależnienia np. od alkoholu, przemoc w rodzinie, czy ogólne zagubienie w świecie. Zinstytujonalizowaną reakcją społeczną, czyli społeczeństwa, grupy jest pomoc społeczna, inaczej mówiąc deprywacja społeczna jest dla pomocy społecznej powodem i uzasadnieniem jej istnienia.

Cechy deprywacji społecznej:

Współcześnie można wyróżnić dwa podstawowe paradygmaty postawy społecznej

  1. paradygmat tradycyjny- to ubóstwo masowe, wyróżnia się ono tym że jego ofiarą pada niemal całe społeczeństwo z wyjątkiem niewielu. Dotyczy ono prawie całego społecześńśtwa. Paradygmat charakterystyczny dla krajów rozwijających się Pónocno-Wschodniej Afryki.

  2. W drugim paradygmacie mamy do czynienia ze zjawiskiem dotykającym mniejszości społeczeństwa. Ten paradygmat rozwinął się dzięki kapitalizmowi i jest on wyraźny we współczesnej europie.

SYSTEM OPIEKI MEDYCZNEJ I POMOCY SPOŁECZNEJ

WYKŁADY


Wyszukiwarka