Ćwiczenia 8 9.05.2008
12.45 - 12.30
Nie ma zajęć w piątek po Bożym Ciele.
Nie ma dyżuru w piątek po Bożym Ciele, będzie dyżur zastępczy we wtorek któryś
Stosowanie prawa
W rozumieniu
szerszym - stosują prawo organy i podmioty, do których prawo jest skierowane.
węższym - władcza działalność organów państwowych polegająca na wydaniu decyzji indywidualno konkretnej na podstawie norm prawnych - stosują prawo organy a podmioty prawa nie stosują, lecz go przestrzegają - np. decyzja administracyjna, pozwolenie na budowę
Tryby stosowania prawa
Tryb sądowy
sądowy - decyzję wydaje niezawisły i bezstronny sąd
Niezawisłość:
sędzia może nie zastosować jakiegoś aktu
sędzia nie podlega naciskom
zakaz przynależności sędziów do partii, związków zawodowych i prowadzenia działalności nie dającej się pogodzić z godnością urzędu
nieusuwalność sędziów z urzędów
immunitet sędziowski
Niezawisłość sędziowska jest istotą demokracji.
Tryb administracyjny
Nie ma niezawisłości, organ niższy jest związany wolą organu wyższego - mniejsza ochrona obywateli - obywateli chronią sądy administracyjne
Tryb quasi-sądowy
Arbitraż, mediacja, sądy polubowne
Tryb quasi-administracyjny
Banki, przedsiębiorstwa, firmy ubezpieczeniowe
Etapy stosowania prawa
Etapy stosowania prawa wg. Morawskiego (Tabora i Nowackiego)
Wybór normy prawnej
Być może najtrudniejszy etap.
Ustalenie obowiązującej normy prawnej
Norma może odpaść na podstawie reguł kolizyjnych.
Wykładnia normy prawnej (Ustalenie znaczenia przepisu prawnego)
W przyszłym tygodniu
Ustalenie stanu faktycznego (Zebranie dowodów)
Udowodnienie faktów jest wymagane przez prawo. Odnośnie zbierania i przedstawiania dowodów są odpowiednie przepisy.
In dubio pro r(l)eo - nie dające się usunąć wątpliwości należy rozstrzygnąć na korzyść oskarżonego
Zasada swobodnej oceny dowodów - sędziowie orzekają na podstawie istniejących dowodów ocenianych swobodnie (Np. nie istnieje dyrektywa: skoro jest na nożu krew to ktoś jest winny).
Art. 7. KPK
Przeciwieństwem zasady swobodnej oceny dowodów jest zasada legalnej oceny dowodów (np. dyrektywa: jeśli czarownica wrzucona do wody pływa to czarownica, jeśli utonie to nie czarownica)
Subsumcja
Zakwalifikowanie danego przypadku do pewnego rodzajowo określonego w przepisach prawnych zachowania - podciągnięcie określonego stanu rzeczy pod normę prawną.
Wybór konsekwencji prawnych
Ustalamy konsekwencję prawne. Mogą być one ustalone jednoznacznie lub za pomocą przedziału kar.
Sformułowanie i uzasadnienie decyzji Tylko u Morawskiego
Uzasadnienie formułuje się po to, aby obywatel wiedział jaki był tok rozumowania organu wydającego decyzję.
Sylogizm prawniczy
Próbowano stworzyć wnioskowanie logiczne, pewne w 100% i nazwano jest sylogizmem prawniczym. Nazwa wzięła się od sylogistyki Arystotelesa czyli wnioskowania z przesłanki mniejszej lub większej, które prowadzi do konkluzji.
Przesłanka większa - norma generalna - np. Każdy kot jest ssakiem
Przesłanka mniejsza - zdanie o fakcie - np. Filemon jest kotem, a więc jest ssakiem
Wniosek - jednostkowa decyzja w postaci normy indywidualno konkretnej.
Koncepcje podejścia sędziego do sprawy
Pozytywistyczna koncepcja
Wg. wyobrażenia pozytywistów sędzia jedynie dedukuje interpretację prawa z ustaw. Działalność sędziego jest odtwórcza nie twórcza.
Swobodna decyzja sędziego
Sędzia musi się kierować cechami indywidualnymi danej sprawy. Sędzia twórczo interpretuje prawo.
Luz decyzyjny
wyboru przepisu prawnego - mamy kilka przepisów prawnych i sędzia ma prawo wybrać, który przepis należy zastosować
interpretacyjny - sędzia może ocenić czy np. niedbalstwo było rażące czy nierażące
dowodowy - sędzia sam decyduje czy coś jest dowodem czy nie jest
wyboru konsekwencji prawnych
Przypadek nieunormowany - wnioskowanie prawnicze
Przyczyny nieunormowania
Ustawodawca nie chciał unormować danego przypadku
Ustawodawca zaniedbał coś - przypadek powinien być unormowany a nie jest
Trzy rodzaje wnioskowań
przez analogię - stosuje się generalnie w prawie cywilnym
legis - analogia z konkretnego przepisu
stwierdzenie nieunormowania faktu w przepisach a następnie znalezienie sytuacji podobnej i ich powiązanie (np. powiązanie kwalifikacji zawodowych lekarza i weterynarza) - ustalamy podobieństwo między faktami
stwierdzenie nieunormowania faktu w przepisach a następnie znalezienie przepisów regulujących podobne przypadki, i wyciągnięcie ogólnej reguły na podstawie której będzie wnioskować
juris - analogia legis nie działa - rozstrzyganie sprawy na podstawie obowiązujących ogólnie w prawie zasad
a fortiori
a maiori ad minus - wnioskowanie z mniejszego do większego - dotyczy przepisów uprawniających - jeśli jesteśmy uprawnieni do czynienia czegoś więcej to tym bardziej jesteśmy uprawnieni do czynienia czegoś mniejszego
a minori ad maius - dotyczy przepisów o charakterze zakazującym - np. jeśli zakazana jest kradzież to tym bardziej zakazany jest rozbój (kradzież z użyciem przemocy)
a contrario - odwrócenie wnioskowania z analogii, jest to wnioskowanie przez przeciwieństwo - stosuje się je gdy ustawa używa sformułowań „tylko” „jedynie” „wyłącznie”.
W prawie karnym i podatkowym nie można stosować wnioskowania a contrario chyba, że działa to na korzyść oskarżonego lub podatnika.
Wnioskowanie przez analogię stosuje się jednokrotnie, gdy mamy do czynienia z brakiem unormowania a wykładnia prawa jest to interpretacja przepisu.
Toposy prawnicze
Zakaz nadużywania prawa
Art. 5 KC
Możemy korzystać ze swoich praw ale powinniśmy robić to tak aby nie przeszkadzać innym w korzystaniu z ich praw.
Ignorantia juris nocet non excusa - nieznajomość prawa szkodzi
Zasada ta nie powinna mieć charakteru bezwzględnego, nie powinna być stosowana w sposób kategoryczny. Charakter bezwzględny powinna mieć ona w prawie karnym.
Zasada niezawisłości sądów
Nemo plus iuris transfere potes quam ipse habet - nie można przenieść więcej praw niż samemu się posiada
Złodziej który ukradł samochód nie może go legalnie sprzedać.
Zasada domniemania dobrej wiary
Ważna zasada prawa cywilnego. Nabywając rzecz od nieuprawnionego posiadacza w dobrej wierze stajemy się właścicielem mimo poprzedniej zasady.
In dubio pro reo
In dubio pro liberate
W razie wątpliwości na rzecz wolności
Lex retro non agit - prawo nie działa wstecz
Nullum crime sine lege (???????????????)
Nie ma ustawy nie ma kary.
P.D.
Wykładnia.
3