Streszczenie ksiki Diagnoza caociowa w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej, teatr, scenariusze


Streszczenie „Diagnoza całościowa w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej”

  1. Współczesne problemy edukacji dziecka

Edukację należy spostrzegać jako ważny czynnik wyzwalający możliwości rozwojowe poszczególnych jednostek i społeczeństw. Z edukacją wiąże się nadzieje na zapobieganie licznym patologiom społecznym i ich przezwyciężanie. Współczesna edukacja daleko jednak odbiega od koncepcji i założeń kształcenia na poziomie elementarnym, nadal realizuje się wybrany program często niedostosowany do możliwości rozwojowych dziecka i treści zmieniającego się świata. Edukacja często nie zajmuje się tym, jakie jest dziecko, jak się rozwija w sposób naturalny, natomiast szczególną uwagę przywiązuje się do encyklopedycznego przekazywania wiedzy, która nie rzadko jest niezgodna z wyposażeniem genetycznym i rozwojem ucznia. Dziecko w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym myśli i odbiera świat inaczej niż dorośli, przejawia ciekawość świata, próbując się samorealizować. Dziecko na tych poziomach zdobywa podstawowe umiejętności i stymuluje rozwój osobowości, dlatego jego edukacja nie może sprowadzać się do jednokierunkowego przekazu wiadomości od nauczyciela do ucznia, od dorosłego do dziecka. Decydującym okresem, w którym jednostka zdobywa podstawy rozwoju osobowości jest okres dzieciństwa, dziecko bowiem wciąż dąży do zdobywania nowych doświadczeń i przekraczania własnych możliwości. Niska świadomość pedagogiczno-psychologiczna rodziców oraz ich niski poziom wykształcenia i statusu społecznego były przyczyną zaniedbań, a nawet zaburzeń rozwojowych dzieci w wieku przedszkolnym. Dziecko wchodzące do szkoły podstawowej powinno dysponować optymalnym dla siebie poziomem rozwoju możliwości, a w nauce szkolnej skupić się na ich rozwijaniu podnoszenia efektywności uczenia się, a nie na wyrównywaniu braków i doganianiu rówieśników. Z niepokojem obserwuje się wzrost wskaźnika dzieci zaniedbanych rozwojowo i wychowawczo w naszym kraju, a przecież wiemy, że zaniedbania w edukacji dziecka nie da się nadrobić w klasach starszych bo procesy rozwojowe dojrzewają i kończy się ich faza sensytywności.

  1. Uwarunkowania rozwoju w okresie dzieciństwa

Centralnym pojęciem rozwoju jest fakt, że rozwój toczy się do przodu i w górę. Jest to liniowa perspektywa czasu. Wiele teorii powstałych w ostatnich dziesięcioleciach i powszechnie znanych w pedagogice są tzw. teoriami stadiów, opierającymi się na idei uniwersalnego toku rozwoju, który na każdym etapie charakteryzuje związki dziecka z otoczeniem. Edukacja rozumiana jako proces wspierania osobowości powinna uwzględniać elementy naturalnego rozwoju dziecka, związki jakie zachodzą pomiędzy uczeniem się, kształceniem a rozwojem. Rozwój jest szczególnym rodzajem zmian, adaptacją do zmieniających się warunków działania. Nauczyciel, który chce zrozumieć dziecko, wspomagać jego rozwój, kładzie nacisk na jego poznanie, sposób myślenia, odczuwania opanowanych sprawności oraz rozpoznawanie zaniedbań i deficytów rozwojowych. Należy odrzucić postrzeganie dzieci jako istoty, które muszą się dostosować do przyjętego systemu- programu czy podręcznika. Ta fundamentalna prawda powinna uświadomić nauczycielom wczesnej edukacji, że należy dostrzegać obraz zróżnicowanej grupy, składającej się z jednostek w tym samym wieku, lecz różniącej się cechami, rytmem i tempem rozwoju. Wiek przedszkolny i wczesnoszkolny jest szczególnie ważny w rozwoju dla życia jednostki. Cechuje się intensywnym tempem rozwoju, którego prawidłowy przebieg ma decydujące znaczenie dla późniejszego okresu życia. Tempo i rytm rozwoju dziecka zależą od wielu czynników, które mogą wzmacniać, ale i opóźniać oraz wywoływać niepożądane skutki (deficyty). Do najważniejszych zalicza się : czynniki biologiczne, czynniki środowiskowe, proces edukacji, czynniki aktywności lub działalności własnej.

Dzieci pod koniec okresu przedszkolnego i młodszego wieku szkolnego, mają opanowane ruchy i czynności motoryczne. Charakteryzują się znaczną równowagą i sprawnością ruchową. Procesy poznawcze jako czynności psychiczne pozwalają na rozpoznawanie rzeczywistości oraz podejmowanie różnorodnych działań. Dzięki nim dziecko może zdobywać wiedzę, przetwarzać informację i zastosować je w działaniu praktycznym. W zaburzeniach procesów intelektualno-poznawczych wyróżniamy: zaburzenia percepcji wzrokowej, zaburzenia percepcji słuchowej, zaburzenia rozwoju języka, zaburzenia procesu myślenia. W ostatnim dziesięcioleciu wśród dzieci, młodzieży i dorosłych obserwujemy coraz więcej zachowań agresywnych, impulsywnych, desperackich. Zanika poziom kultury osobistej, wrażliwości, empatii, wzrasta natomiast poczucie zagrożenia, które rozładowuje się w różnych formach destrukcyjnych zachowań. Emocje to złożony wieloskładnikowy proces, spełniający określoną rolę regulacyjną, przejawiają się one przede wszystkim w postaci impulsów, źródłem zaś wszelkich impulsów jest uczucie, które musi wyrazić się w działaniu. Dzieciństwo to okres, który cechuje się wzbogaceniem i zróżnicowaniem życia uczuciowego, to okres, który decyduje o bogactwie. Na podstawie dotychczasowej literatury omawiającej zaburzenia emocjonalne u dzieci, dokonano klasyfikacji zaburzeń zachowań na :

  1. Niedojrzałość emocjonalną

  2. Zahamowanie emocjonalne

  3. Agresję.

Wymienione deficyty w rozwoju procesów emocjonalnych występują u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym i prowadzą do zaburzeń osobowości w następujących okresach rozwojowych. W zaburzeniach procesów emocjonalnych wyróżniamy miedzy innymi: * niedojrzałość emocjonalną , cechy charakterystyczne zachowań dziecka z niedojrzałością emocjonalną: stałe zainteresowanie ze strony osób dorosłych, uczucie zazdrości o kontakty z innymi dziećmi, niski stopień samodzielności, słaby kontakt z rówieśnikami. Przyczynami tej niedojrzałości mogą być rezultatem czynników biologicznych, jak i środowiskowych. Do najczęściej wymienianych zalicza się : nadopiekuńczość rodziców wobec dziecka, niekonsekwencja w wychowaniu, patologia w rodzinie, postawa lękowa i bierna matki, zmienność wymagań, zmienność nastroju i wyrażania uczuć wobec dziecka. *Zahamowanie emocjonalne inaczej mówiąc obojętność uczuciowa, to zaburzenie, które wywołuje zmiany w zachowaniu i rozwoju osobowości. Z tej grupy dzieci wywodzą się jednostki o negatywnym i destrukcyjnym rozwoju społeczno-emocjonalnym. Charakterystyczne cechy zachowań dziecka , wskazujące na zahamowanie emocjonalne to : uległość, nieśmiałość w podejmowaniu decyzji i nawiązywaniu kontaktów, częste wycofywanie się z zabaw i innych czynności, wysoka wrażliwość na oceny nauczyciela i rówieśników, małomówność. Do podstawowych przyczyn zahamowania emocjonalnego zalicza się : brak więzi emocjonalnej w rodzinie, przemoc w rodzinie, patologie w rodzinie, brak wiedzy i doświadczenia w pełnieniu funkcji rodzicielskich, choroby w rodzinie, trudne warunki materialne i ekonomiczne, krytyka i ośmieszanie dziecka. * Agresja, to jedna z form patologicznego zachowania się dzieci, jest przedmiotem zainteresowania się psychologów, pedagogów, antropologów od wielu lat. Najczęściej agresję rozumie się jako negatywne i wrogie zachowanie, które mają na celu skrzywdzenie drugiego człowieka. W literaturze przedmiotów występują różne klasyfikacje rodzajów i form zachowań agresji. A. Frączek wyróżnia cztery rodzaje agresji:

Charakterystyczne cechy dziecka agresywnego: kopanie kolegów lub przedmiotów, uderzanie i bicie, rzucanie przedmiotami -niszczenie ich, gryzienie kolegów, plucie i brudzenie kolegów, odpędzanie od zabawy, bicie głową o podłogę, duszenie siebie, niezadowolenie z siebie. Przyczynami wyzwalania agresji u dzieci mogą być : postawy agresywne rodziców wobec siebie, niekonsekwencje w wychowaniu, brak zaspokojenia potrzeb psychicznych; miłości, akceptacji i uznania, odrzucenie emocjonalne dziecka, nagradzanie zachowań agresywnych.

W centralnym układzie nerwowym funkcjonują dwa procesy: pobudzania i hamowania. Zespół cech układu nerwowego najkorzystniejszy dla prawidłowego funkcjonowania człowieka charakteryzuje: duża siła procesów pobudzania, równowaga procesów pobudzania i hamowania oraz średni stopień ruchliwości obu procesów. W niektórych przypadkach odchylenie od optymalnego modelu dynamiki procesów nerwowych jest tak duże, że wykracza poza ramy różnic indywidualnych. Można mówić wtedy o patologii, ponieważ zakłócenia przebiegu procesów nerwowych, czyli zaburzenia neurodynamiki uniemożliwiają prawidłową regulację zachowania człowieka. Wyróżnia się dwa rodzaje deficytów:

W ostatnim dziesięcioleciu nadpobudliwość psychoruchowa stała się elementem zainteresowania w wielu dziedzinach nauki: pediatrii, psychologii, psychiatrii, pedagogiki. Z. Włodarski podkreśla, że u dzieci nerwowych najczęściej spotykamy przejawy nadpobudliwości, a więc przewagę procesów pobudzania przy słabym hamowaniu wewnętrznym. Cechy zachowań dziecka z przewagą zaburzenia koncentracji uwagi:

Nadruchliwość wyraża się w zwiększonej liczbie ruchów, ich szybkości i częstej zmienności. Dziecko cechuje :

U dzieci nadpobudliwych występuje również niepokój ruchowy. Dzieci te nie szukają okazji do wyżycia się, wystarcza im chodzenie czy bieganie na przerwach po korytarzu. Natomiast w sytuacjach zmuszających do ograniczenia aktywności ruchowej ujawniają cechy niepokoju takie, jak:

U dzieci tych występuje również wzmożona emocjonalność, która przejawia się w różnych sytuacjach i zdarzeniach. Obserwuje się u nich silne reakcje uczuciowe. Współczesne badania etiologii nadpobudliwości psychoruchowej wykazują różne źródła przyczyn. Uważa się, że pierwotną przyczyną są zaburzenia neurologiczne i mają źródła w mikorouszkodzeniach płatów czołowych mózgu. Uczeni zwracają również uwagę na mylne diagnozowanie nadpobudliwości psychoruchowej. Nie każde dziecko przejawiające ruchliwość i własną aktywność ma ADHD. Pozbawione ruchu w przedszkolu czy szkole, gdzie proces kształcenia skoncentrowany jest na rozwoju procesów poznawczych, gdzie nie ma miejsca na zabawy ruchowe, ćwiczenia gimnastyczne, ma niezaspokojony czynnik ruchowy, a to powoduje zachowania często wskazujące na nadruchliwość dziecka i mylne kwalifikowanie go do grupy uczniów nadpobudliwych. Dziecko należy obserwować i diagnozować przez 6 miesięcy.

Zahamowanie psychoruchowe w literaturze psychologicznej i pedagogicznej jest problemem kontrowersyjnym. Rozumiane jest w różnych kategoriach: jako zaburzenie przystosowania, problemów osobowości, zaburzenia zachowania, nerwowości. Zahamowanie zależy nie tylko od wzajemnych stosunków między procesami pobudzania i hamowania typu temperamentu, ale także od wyuczonego sposobu zachowania , w którym dominują reakcje hamowania. Odruchy warunkowe o charakterze hamulcowym, powstrzymywanie się od reakcji- nakładają się na zaburzone podłoże procesów neurodynamicznych. Związek z zahamowaniem mają doświadczenia dziecka zdobyte w sytuacjach:

Niektóre dzieci zahamowane można podzielić jako ogólnie spowolniałe ruchowo, ponieważ w żadnej sytuacji nie przejawiają naturalnej dla wieku dziecięcego ruchliwości. Charakterystyczne cechy zachowania dziecka wskazujące na zahamowanie psychoruchowe:

U dzieci zahamowanych obserwuje się zwalnianie postrzegania, myślenia i kojarzenia faktów. Bezpośrednią przyczyną zahamowania psychoruchowego od strony fizjologicznej jest przewaga w układzie nerwowym procesów hamowania nad procesami pobudzania. Przyczynami mogą być czynniki organiczno-biologiczne, uszkadzające centralny układ nerwowy w okresie płodowym i okołoporodowym. Zwraca się również uwagę na czynniki genetyczne. Problematyka lęku jest złożona i rozległa, a naukowcy różnie ujmują jego genezę oraz mechanizmy. W literaturze przedmiotu często odróżnia się lęk od strachu. Ustalając wzajemną relację lęku i strachu, możemy uznać, że ze strachu wyrasta lęk. Jeżeli chodzi o lęki dziecięce pierwszą ich fazą jest lęk odtwórczy, czyli wyobrażenie zagrożenia, które dziecko przeżyło wcześniej. Następnie pojawia się lęk twórczy, ten tworzy się na bazie rozwijającej się wyobraźni dziecka. Najczęstszą postacią lęków dziecięcych jest niepokój, występuje wówczas gdy sytuacje lękotwórcze mają charakter chroniczny. U dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym może wystąpić zespół lęku uogólnionego, który charakteryzuje się ciągłym fizjologicznym wzbudzeniem, spowodowanym stale przeżywanym niepokojem, jednak bez pierwotnych zespołów objawowych w postaci fobii, napadów, paniki, obsesji czy czynności natrętnych. Objawy somatyczne to suchość jamy ustnej, nadmierne ślinienie się, biegunki, przyśpieszenie oddechu, akcji serca, zaczerwienienie lub blednięcie, rozszerzenie źrenic, wzmożona lub obniżona aktywność, drżenie rąk, jąkanie, gryzienie paznokci, ogólny niepokój. Objawy w zachowaniu:

Do wystąpienia różnych postaci lęków w okresie dzieciństwa mogą przyczynić się czynniki biologiczne, zakłócenia rozwoju procesów poznawczych oraz uwarunkowania środowiska rodzinnego. Do najczęściej zaliczanych czynników należą takie jak :

  1. Diagnoza w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej

Diagnoza może być traktowana jako ważny i integralny składnik postępowania celowościowego. Podstawowy cel diagnozy jest nie tylko poznawczy, ale równocześnie użyteczny jako element skutecznego działania pedagogicznego. Diagnoza nie tylko służy do budowania teorii pedagogicznych, lecz również do praktycznego, celowego działania. Diagnoza składa się z następujących wzajemnie warunkujących się etapów:

Celem diagnozowania jest określenie aktualnego poziomu funkcjonowania dziecka oraz poszukiwanie przyczyn tkwiących w środowisku rodzinnym, instytucjonalnym czy samym uczniu. W diagnozie wyróżnia się trzy obszary działań:

Diagnoza pedagogiczna opiera się na rozpoznawaniu zdolności, odchyleń w rozwoju, tempa i rytmu pracy dziecka oraz ustalaniu trudności i skutków nieprawidłowości rozwojowych w zakresie sprawności manualnych, percepcji wzrokowej i słuchowej, operacji umysłowych, co wpływa na opanowanie umiejętności czytania, pisania i liczenia.

Czynniki diagnozy całościowej

1). Elementy diagnozy rozwojowo-genetycznej

a) Okres płodowy :

b) Czynniki okołoporodowe

c) Wczesne dzieciństwo

2). Czynniki środowiskowe

3). Elementy diagnozy pedagogicznej:

  1. Metody diagnozowania i sposoby ich wykorzystania w praktyce.

W okresie dzieciństwa nie możemy wykorzystać proponowanych metod czy technik przedstawionych w literaturze metodologicznej lub diagnostycznej. W poznawaniu dziecka mają zastosowanie te metody i narzędzia, które są dostosowane do możliwości rozwojowych i kompetencji poznawczo-emocjonalnych ucznia. W diagnozowaniu wyróżnia się dwie grupy metod:

Metoda diagnozowania ucznia polega na zbieraniu informacji o stanie jego rozwoju, kompetencji, cechach zachowań oraz zaburzeń i deficytów. Do podstawowych metod diagnozowania dziecka należą:

  1. Obserwacja

  2. Analiza wytworów dziecka

  3. Dialog

  4. Testy diagnostyczne

  5. Analiza dokumentów

Efekty działań diagnostycznych zależą od rzetelności zastosowania i wykorzystania metod. Obserwacja jako metoda poznawcza jest osobliwym sposobem spostrzegania, gromadzenia i interpretowania danych w naturalnym ich przebiegu. Chcąc obserwować dzieci w przedszkolu, należy przedtem zastanowić się, na co należy zwrócić uwagę zarówno u dzieci starszych, co należy obserwować oraz jakiego rodzaju zastosować obserwację i w jakich sytuacjach. Proces obserwowania dziecka z wykorzystaniem różnych rodzajów obserwacji przebiega w trzech rodzajach sytuacji:

Obserwacja jako metoda diagnozowania dziecka sprawia trudności przy praktycznym jej zastosowaniu i wykorzystaniu. Do najczęstszych błędów zalicza się :

Analiza wytworów w diagnozowaniu dziecka ma szerokie praktyczne zastosowanie. Jest to metoda, która w połączeniu z obserwacją zachowania dziecka podczas wytworu daje bogaty obraz jego rozwoju umysłowego, manualnego, społecznego. Analiza wytworów działania powinna przebiegać według następujących etapów:

Dialog jako metoda poznawania dziecka nie należy do spraw łatwych, ponieważ występują w nim wzajemne interakcje pomiędzy nauczycielem a dzieckiem, co wymaga bezinteresownej cierpliwości i korygowania własnych myśli. . Metoda ta wymaga od nauczyciela umiejętności w nawiązywaniu kontaktów oraz wczuwanie się w dziecięcy świat przeżyć i wyobrażeń. Kontakt interpersonalny nauczyciela z dzieckiem jest koniecznym warunkiem dialogu. Techniki dialogu:

  1. Metody diagnozowania środowiska dziecka

Do podstawowych metod diagnozowania środowiska zalicza się:

Wywiad jest metodą wielofunkcyjną, służącą zarówno celom badawczym, jak i praktycznym. W procesie poznawania dziecka wywiady przeprowadza się przede wszystkim z rodzicami, względnie z osobami najbliższego środowiska rodzinnego dziecka. Głównym celem wywiadu jest zebranie jak najwięcej informacji o warunkach środowiska rodzinnego, o wydarzeniach, przeżyciach, warunkach, które mogą mieć wpływ na zachowanie dziecka. Rodzaje wywiadu:


Wyszukiwarka