1814


1.Cel i zadania uprawy roli

Zabieg uprawowy (uprawka) każda czynność wykonana narzędziem lub maszyną uprawową.

Rola (warstwa uprawna) uprawiana wierzchnia warstwy gleby.

Warstwa orna warstwa o miąższości nie większej niż maksymalny zasięg pługa poddawana corocznej systematycznej uprawie.

Warstwa podorna warstwa gleby znajdująca się pod warstwą orną, która może być uprawiana raz na kilka lat.

Sprawność roli to stan roli charakteryzujący się optymalnym dla roślin układem właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych.

Kultura roli to zdolność do szybkiego nabywania sprawności i utrzymywania jej przez dłuższy czas.

Główny cel uprawy to kształtowanie korzystnych cech środowiska glebowego, które można osiągnąć przez realizację nast.zadań:

2.Uprawa roli składa się z szeregu czynności wykonywanych różnymi narzędziami lub maszynami uprawowymi, które rozmaicie działają na glebę.

Działanie to polega na:

Sposób wykonywania uprawek zależy od:

3.Zespół uprawek - szereg uprawek wykonywanych w określonej porze roku dla uzyskania zamierzonych celów.

W technologii uprawy roli wyróżnia się pięć zespołów uprawek:

Do wykonywania uprawek służą: narzędzia, maszyny, agregaty uprawowe

4.Narzędzia bierne - działają na glebę w wyniku ruchu postępowego uzyskanego przez zastosowanie siły pociągowej żywej lub mechanicznej.

Sposób działania narzędzi na glebę zależy od kształtu i wielkości elementów roboczych, ich zagłębienia w roli, od prędkości poruszania się na polu.

Maszyny uprawowe czynne (aktywne)

Różnią się od narzędzi biernych tym, że ich elementy robocze oprócz ruchu postępowego wykonują ruchy obrotowe, wahadłowe, wibracyjne, niezgodne pod względem kierunku i prędkości z ruchem całej maszyny.

Maszyny aktywne wymagają uciągu i napędu elementów roboczych - są produkowane wyłącznie jako maszyny ciągnikowe.

Działanie maszyny czynnej na glebę zależy od:

Najstarszym reprezentantem tego sprzętu jest glebogryzarka.

Zaletą glebogryzarek jest możliwość przygotowania gleby do siewu w jednym przejściu, bez potrzeby dodatkowych upraw koniecznych przy uprawie narzędziami biernymi.

Jednym z wariantów maszyn czynnych są maszyny uprawowe kombinowane - łączą w nierozdzielną części bierne i aktywne elementy robocze za pośrednictwem wałka odbioru mocy (pługofrezarka). Urządzenie zawieszane przeznaczone do zaorywania rabatowałków, na powierzchniach trudnych i terenach podmokłych przygotowywanych pod nasadzenia.

5.Agregaty uprawowe - posiada z reguły dwa rodzaje elementów roboczych wzajemnie się uzupełniających. Najczęściej jest ona połączeniem takich maszyn jak: kultywator, brona i glebogryzarka. Wykorzystując zalety i funkcje tych maszyn, jest w ten sposób maszyną uniwersalną, służącą do kompleksowego rozdrabniania i spulchniania roli.

Rodzaje agregatów uprawowych:

6.Rodzaje uprawek:

1.uprawki odwracające, wykonywane pługami lemieszowymi i talerzowymi, bronami talerzowymi przy skośnym kierunku ruchu ustawienia talerzy, kultywatorami uprawowymi.

Są to: wszystkie orki, talerzowanie odwracające, głębokie kultywatorowanie

2.uprawki spulchniające i wyrównujące, wykonane tradycyjnymi kultywatorami, bronami biernymi talerzowymi (z talerzami ustawionymi równolegle do kierunku ruchu), włókami kultywatorowanie, bronowanie, talerzowanie, włókowanie

3.uprawki ugniatające i kruszące, wykonywane różnymi wałami, działającymi powierzchniowo lub wgłębnie. -wałowanie

4. uprawki specjalne, wykonywane sporadycznie, w określonych warunkach i z ograniczoną częstotliwością tj. raz na kilka lat.

-orki melioracyjne gleb lekkich połączone z nawożeniem wgłębnym

-głęboszowanie

-kretowanie (zabieg przewietrzający i odwadniający glebę: polega na drążeniu w zwięzłych glebach małych kanalików, głęb. 30-100cm)

Głębokość uprawek jest czynnikiem wyraźnie różnicującym ich efekt agrotechniczny.

Szerokość robocza narzędzi i maszyn uprawowych nie wpływa bezpośrednio na efekt działania, ale jest istotna - większa szerokość robocza zwiększa wydajność pracy i obniża koszt uprawy.

Większa wydajność narzędzi lub maszyn pozwala na:

-wykonanie uprawki w krótszym czasie

-zmniejsza się liczba przejazdów po polu ciągnika i niepożądane ugniatanie gleby

7.Orka jest zabiegiem uprawowym odwracającym rolę i najsilniej oddziaływującym na glebę

-zabieg agrotechniczny uprawowy odwracający wykonywany pługami lemieszowymi lub talerzowymi, mający na celu odwrócenie i pokruszenie uprawianej warstwy roli.

Zadania orki (praca pługa)

Przykrycie i wymieszanie z glebą resztek pożniwnych chwastów, nawozów organicznych i mineralnych. Silne spulchnienie oraz przewietrzenie gleby pobudzające jej aktywność mikrobiologiczną. Wydobycie z głębszych warstw ku powierzchni wymytych koloidów i składników pokarmowych oraz równomierne rozmieszczenie w glebie tych składników i próchnicy. Ułatwienie gromadzenia wody i oddziaływania mrozu na strukturę gleby.

Obrót skiby uniemożliwia dalszy rozwój darni.

Prawidłowe wykonanie orki zależy od:

8.Pług - narzędzie uprawowe do wykonywania orki.

Najstarszy rysunek pługa (sprzed 5500 lat) znaleziono w starożytnym mieście Ur (obecnie Irak).

Budowa pługa

Pług składa się z jednego lub kilki korpusów płużnych. Każdy korpus płużny posiada lemiesz, który odcina pas roli (skibę) od calizny, odkładnicę odwracającą i wrzucającą odciętą skibę w bruzdę wykonaną przez poprzedni korpus płużny.

Korpus płużny - składa się z części bezpośrednio oddziałujących na glebę w procesie orki, do których należą lemiesz i odkładnica oraz części i elementów stabilizujących pracę, łączących je wzajemnie i stanowiących wyposażenie dodatkowe, do których zalicza się:

Budowa korpusu płużnego - rysunek pługa (lemiesz, odkładnica, słupica, płóz, piętka, listwa usztywniająca, ostrze lemiesza, dziób lemiesza, grzbiet lemiesza, pierś odkładnicy, skrzydło odkładnicy, listwa dokładająca, osłona bruzdy przed zasypaniem.

Lemiesz i odkładnica korpusu lemieszowego tworzą jedną ciągłą powierzchnię roboczą i razem z płozem przymocowane są śrubami do dolnej części słupicy (obsady).

Płóz opiera się o dno i ściane bruzdy. Górna część słupicy (głowica) służy do przymocowania korpusu do grzędziela lub ramy pługa.

Grządziel - część jednoskibowego pługa konnego, do którego przymocowany jest korpus pługa. Na grządzieli umieszczony jest regulator głębokości i szerokości skiby. Zakończony jest zaczepem.

Lemiesz - robocza dolna część korpusu pługa - klin podcinający skibę od spodu i jednocześnie unoszący ją ku górze. Odcięta skiba przesuwa się po lemieszu na odkładnice.

Lemiesz kuty lub odlewany ze stali odpornej na ścieranie jest najszybciej zużywającą się częścią roboczą pługa. Lemiesz składa się z ostrza, grzbietu i dzioba.

Rodzaje lemieszy - foto

Odkładnica - jest przedłużeniem lemiesza. Razem z lemieszem tworzy jedną całość. Przesuwająca się po odkładnicy skiba kruszy się i odkłada na bok.+ rys (słupica, krój nożowy, dłuto, lemiesz, odkładnica

Odkładnica składa się z piersi i skrzydła.

Powierzchnia odkładnicy może być jednolita lub ażurowa (rusztowa) w całości lub podzielona na oddzielne elementy które mogą być wymienne. Pokruszenie, przemieszczenie i odwrócenie skiby zależy od typu odkładnicy. Rodzaje + foto

Słupica jest to część korpusu płużnego, która łączy lemiesz i odkładnicę a od strony ściany bruzdy łączy się z płozem. Słupica może być jednolita lub dzielona.

Słupica składa się z 3 części:

-Dolnej zwanej obsadą, która łączy lemiesz, odkładnicę i płóz

Środkowej zwanej trzonem łączącą górną część odkładnicy oraz listwę usztywniającą skrzydła

-Górnej zwanej głowicą do połączenia z ramą pługa.

Pomocnicze elem,pługa - foto krój nożowy, krój tarczowy, krój płożony, przedpłużek,

9.Parametry orki:

Głębokość orki

-Zależy od celu orki i od uprawianej gleby

Ze względu na głębokość orkę dzieli się na:

- orka z pogłębiaczem, wykonywaną sporadycznie w celu spulchniania warstwy podornej, zwłaszcza gdy wytworzy się podeszwa płużna; podczas tej orki pług wyposaża się w pogłębiacz.

- orka agromelioracyjna- orka bardzo głęboka (45-60 cm) wykonywana specjalnym pługiem w celu poprawienia co najmniej na kilka lat niekorzystnych właściwości profilu glebowego.

Regulowanie głębokości orki możliwe jest przez ustawienie ramy pługa pozwalające na płytsze lub głębsze zanurzenie się korpusu w glebę. U pługów zawieszanych i półzawieszanych jest to regulacja „siłowa” (podnośnik hydrauliczny), u przyczepianych- „mechaniczna” (ustawianie koła podporowego).

Szerokość skiby a właściwy stosunek jej szerokości do głębokości orki, wpływa w decydujący sposób na odwrócenie skiby.

Im jest on większy tym bardziej skiba jest odwracalna, im mniejszy tym bardziej rola jest wyskibiona (wysztorcowana).

Regulacja szerokości skiby jest możliwa tylko w pługach jednoskibowych, szerokość przy wieloskibowych jest stała, a stopień odwracania skiby można regulować głębokością orki.

Prędkość orki

Pługi lemieszowe dają prawidłowy efekt orki przy prędkości roboczej od ok.4 do ok.8 km/h, przy czym prędkość dobierana jest do celu orki.

Najniższa prędkość orki zapewnia maksymalne wysztorcowanie orki, pożądane wyłącznie w uprawach przedzimowych wykonanych na maksymalną głębokość.

Pośrednia prędkość ok.6km/h stosowana jest dla uzyskania lepszego kruszenia i „dołożenia” skiby, pożądanego przy orkach siewnych średniej głębokości.

Największa prędkość orki w tym przedziale jest możliwa wyłącznie dla pługów ciągnikowych, jest to najczęściej płytka podorywka dobrze odwracająca skiby.

Wymagania wilgotnościowe gleby

Na glebie ciężkiej opory (gleby dla pługa) są bardzo duże;

-orka wykonywana na „siłę” nie powoduje dobrego kruszenia skiby na gruzełki lecz jej łamanie na duże bryły

-w miejscu w miejscu nacisku lemiesza i odkładnicy rola ulega rozpyleniu;

*brak wody w glebie uniemożliwia kruszenie i gruźlenie roli, która się rozpyla;

*najmniejsze szkody wyrządza orka przesuszonej gleby lekkiej

Wymagania wilgotnościowe cd

*najgorsze są skutki orki gleby zbyt wilgotnej

-mokra skiba przesuwając się po odkładnicy zagęszcza się i zamazuje, tworzy się lśniąca warstwa, która zasycha - zaskorupienie

-wysychają też głębsze warstwy, rola twardnieje, tworząc kamienne bryły - nie dają się pokruszyć broną, innymi narzędziami

-zamazuje się też dno bruzdy i to przyspiesza tworzenie się podeszwy płuznej.

Sposoby wykonania orki

Orka: w składy - w terenie równinnym na polach o kształcie prostokątnym lub do niego zbliżonym

-figurowa - na polach nieforemnych i małych

-jednostronna - wykonywana na polach niezależnie od jego kształtu

Orka w składy (zagonowa) Polega na kolejnym zaorywaniu wzdłuż boku składów czyli sąsiednich zagonów, na które pole zostało podzielone. Ma to na celu ograniczenie jałowych przejazdów które występują na początku i końcu pola. Jest ich tym mniej, im więcej składów jednak przy wąskich składach wzrasta liczba niepożądanych bruzd.

Jeżeli ciągnik z pługiem nie może zawracać na drodze, należy przed rozpoczęciem orki wydzielić na końcach pola pasy zawracana-uwrocia-poprzeczniaki.

Wykonuje się je przez wyoranie jednej skiby odłożonej na pas uwroci. Bruzda stanowi granicę do której należy doprowadzić orkę. Zaorywanie składów: w zgon, rozgon

Orka w zgon- rozpoczyna się od wyorania grzbietu na środku składu

Wyorywanie grzbietu w 3 skiby: pierwszą skibę wyoruje się płycej i odkłada na caliznę. Po dojechaniu do uwrocia (końca pola) zawraca się w prawo i zapuszczając pług głębiej odkłada druga skibę wraz z pierwszą do bruzdy. Następnie znów zawraca się na pasie uwroci w miejscu na prawo i wyoruje trzecią skibę, już na właściwą głębokość, dokładając ją do dwóch poprzednich. W ten sposób 3 skiby są umieszczone w jednej bruździe.

Orka w zgon- podczas kilku pierwszych przejazdów orząc środkową część składu wykonuje się nawroty pętlowe, później bezpętlowe. Bruzdy powstają po orce i oddzielające składy powinny być płytkie i proste.

Orka w rozgon ( w rozorywkę)- rozpoczyna się od brzegów pola składu, skręcając ciągle w lewo a kończy na środku składu. Nawroty pętlowe wykonuje się pod koniec orki a bezpętlowe na jej początku. Przy tak wykonywanej orce na środku pasa pozostaje bruzda. Na granicy pola nie wyoruje się grzbietów, lecz pierwszą skibę odkłada do środka pola, z następna skibą zostaje ona umieszczona w bruździe a nie na caliźnie.

Orka kombinowana- pozwala na dwukrotne zmniejszenie liczby grzbietów i bruzd porównaniu z orka wykonywana tylko w zgon czy rozgon

Orka pętlowa- polega na zaorywaniu składów nieparzystych 1,2,3- w zgon a parzystych 2,4,6- w rozgon. Pozwala to na dwukrotnie zmniejszenie liczny grzbietów i bruzd, mankamentem orki pętlowej jest konieczność dokonywanie części nawrotów w miejscu co wymaga szerokości uwroci.

Orka bezpętlowa- stosuje się w celu wyeliminowania nawrotów pętlowych powstających przy orce w zgon i rozgon. Pole dzieli się na składy (parzysta ilość) a na ich granicy wyorywuje się grzbiety. Orkę rozpoczyna się od rozorywania pierwszego składu i prowadzi tak długo dopóki możliwe będzie wykonywanie nawrotów bezpętlowych. Jeśli wykonanie nawrotów stanie się możliwe przejeżdża się na drugi skład i też rozorywuje. Następnie nie zaorana część składu pierwszego i drugiego orze się razem w zgon.

Orka bezpętlowa ciągła- po wykonaniu grzbietów na granicy składów orkę rozpoczyna się od rozorywania pierwszego zagonu i prowadzi tak długo aż pozostanie nie zaorany pas o szerokości różnej ¼ pełnego zagonu. Zawraca się w prawo i zaoruje w zgon (wokół grzbietu) ¼ części składu drugiego z nie zaoraną ¼ składu pierwszego. Pozostała część (3/4 drugiego zagonu) znowu orze się w rozgon. W ten sposób zaoruje się całe pole.

Uzyskanie równej powierzchni pola po orce w składy jest trudne. Nierówna powierzchnia pola po orce zagonowej, utrudnia siew, pielęgnowanie roślin i zbiór. W środku skład, gdzie orka jest płytsza, uprawiane rośliny mają gorsze warunki rozwoju. Na wąskich polach płycej zaorany pas składu może zmniejszy ogólna powierzchnie pola do 10% również bruzdy pomiędzy składami mogą zmniejszyć powierzchnię uprawną o kilka % całego areału. Tych wad nie ma orka jednostronna.

Orka jednostronna (bezzagonowa)- zaczyna się od jednego skraju pola i prowadzi systemem czółenkowym aż do drugiego skraju. Po każdym nawrocie w czasie którego następuje zmiana korpusów pługa obracalnego lub wahadłowego pług wprowadza się w role obok wyoranej poprzednio bruzdy. Każdy nawrót jest jednakowy.

Orki figurowe- stosuje się je na polach o nieregularnym kształcie.

Orka w ściółkę- stosuje się przy wykonywaniu podorywki, nie należy jej wykonywać na terenie falistym, zaoruje się pole od skraju ku środkowi.

Orka w okółkę- Rozpoczyna się od brzegu pola i prowadzi wzdłuż jego granic skręcając ciągle w lewo. Nie zaorany w środku pola wielobok zaoruje się w rozgon, wskutek czego na środku pola pozostaje bruzda.

Orka w figurę- jest odwrotnością orki w okółkę, wyznacza się w środku pola figurę, którą zaoruje się w zgon, boki figury powinny być równoległe do boków pola, po zaoraniu wieloboku wykonuje się orkę całego pola przez dokładanie skib do poszczególnych boków figury, orkę prowadzi się okrężnie ciągle skręcając w prawo.

Orka na stokach- musi być wykonywana pługami obracalnymi w kierunku poprzecznym do stoku i z odkładaniem skiby pod górę.

Rodzaje orek: w zależności od zadań- orki podzielić można: zasadnicze (służą do uprawy podstawowej polegającej na przykryciu resztek pożniwnych oraz zaoraniu roli pod siew roślin ozimych i jarych- podorywka, orka siewna, orka przedzimowa.)

Uzupełniająca- wykonywane dodatkowo poza orkami zasadniczymi -odwrotka, orka wiosenna specjalne- wykonywane są nietypowymi dla gruntów ornych pługami: na trwałych użytkach zielonych-> pług łąkowy, na użytkach leśnych-> pług leśny, orka agromelioracyjna.

Orki zasadnicze- Podorywka (pierwsza orka po zbiorze rośliny schodzących z pola latem, orka płytka 6-8cm, Zadania: przytycie ścierni i przyspieszenie jej rozkładu, zahamowanie strat wody a przez to poprawienie wilgotności głębszych warstw (przerwanie kapilar), zapoczątkowanie zwalczania chwastów i ich nasion, zniszczenie szkodników i chorób, ułatwienie wykonywania następnej orki. Najwłaściwsza jest podorywka wykonywana specjalnymi wieloskibowymi pługami o małych korpusach z krótkimi cylindrycznymi odkładnicami. Na glebach lekkich i nie zaperzonych zamiast pługów odkładnicowych z dobrym skutkiem można stosować brony talerzowe. Do zwalczanie perzu lub innych chwastów rozłogowych podorywkę wykonuje się głębiej- nieco poniżej zalegania rozłogów, a skiby wskazane jest sztorcować (niecałkowicie odwracać). Po podorywce gleby się nie bronuje lecz pozostawia przez Powsin okres czasu bez wyrównywania, co przyspiesza przeschnięcie spulchnionej warstwy i ułatwia wydobycie rozłogów chwastów.

Orka siewna- pod rośliny ozime wykonuje się na głębokość średnią 15-22cm, na 2-4 tygodnie przed planowanym terminem siewu. Jeśli orka wykonywana jest zbyt późno do siewu- przyspiesza się jej osiadanie stosując wał Cambella

Powierzchnia pola po orce siewnej powinna być wyrównana a skiby - dobrze pokruszone

Małe wyskibienie i dobre rozkruszenie skib uzyskuje się przez zwiększenie prędkości orki, użycie pługa o odkładnicy kulturalnej (z dołączoną broną zębową lub wałek kruszącym) i wykonanie orki przy optymalnej wilgotności gleby (60-80% polowej pojemności wodnej).

Razówka- orka średnia lub płytka łącząca funkcje podorywki i orki siewnej; jest praktykowana w przygotowaniu pola dla roślin ozimych uprawianych po późno zbieranych przedplonach np.: po bobiku i okopowych pod pszenica ozimą.

Pod rośliny ozime i plony wtóre wykonywana najczęściej z przedłużnikiem jako średnia. Pod międzyplon ścierniskowe- jako płytka

Orka przedzimowa, ziębła- wykonywana pod rośliny jare, najgłębsza orka która pozostawia rolę na zimę w ostrej skibie taki sposób uprawy roli powoduje jej dobre przemarznięcie i pokruszenie skib oraz powoduje nagromadzenie większej ilości wody z roztopów,

Służy do: przykrywania obornika i wapna, nawozów fosforowo-potasowych, na polach uprzednio nie podoranych przykrywa resztki pożniwne.


Wyszukiwarka