23.03.2009
WYKŁAD 4
WPŁYW LEKÓW NA NARZĄD WZROKU
Jatrogenne uszkodzenie narządu wzroku: wywolane na skutek leczenia zachowawczego nieodpowiednim lekiem, a przede wszystkim nadmiernym stosowaniem leków czyli polipragmazją
Każdy lek może uszkodzic narząd wzroku,np. leki przeciwbólowe, nasenne, wzmacniajace, na brak łaknienia, pobudzające, uspokajające, witaminy,...
Leki stosowane w okulistyce:
Ogólne
Miejscowe:
- krople i maści
- iniekcje podspojówkowe
- iniekcje okołogałkowe
- preparaty do ciała szklistego
Antybiotyki: często objawy uczulenia na dany lek, okolice oczu,powiek, spojówki. Głównie penicyliny i ich pochodne.
Streptomycyna:
- uczulenia w 30%
- objawy alergiczne w postaci swędzoącego wyprysku
- uszkodzenie nerwu wzrokowego z odczynem zapalnym,a następnie zanik częściowy lub całkowity po 1-6 miesiącach
- duże dawki: zmiany w naczyniach aż do całkowitego zamknięcia światła
- deuteropenia: ślepota na kolor zielony
Stosowanie innych antybiotyków nie daje ujemnych objawów ze strony układu wzrokowego.
Możliwe zmiany po lekach: zapalenie i/lub zanik nerwu wzrokowego, periphlebitis: zmiany zapalne naczyń siatkówki, zamknięcie tętnicy środkowej
Kortykosteroidy:
- Zaćma posterydowa: przy stosowaniu ogólnym lub miejscowym. Dotyczy zawsze obu oczu. Charakterystyczne zmętnienie podtorebkowe soczewki w kształcie krążka.
- rozszerzenie źrenic
- nieznaczne opadnięcie powiek
- zaburzenia wzroku wywołane zmianą refrakcji w kierunku krótkowzroczności
- obrzęk tarczy nerwu wzrokowego (niewydolność nadnerczy), wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego,
- zapalenie i zanik nerwu wzrokowego (na skutek zaburzeń ukrwienia)
- nagły wysięk w obu plamkach
- stosowanie miejscowe >6 tygodni u osób predysponowanych powoduje ryzyko jaskry
Mydriatyki:
- stosowane po leczeniu internistycznym lub chirurgicznym, leki z grupy belladony
- rozszerzenie źrenic
- możliwość ostrego ataku jaskry
Tlen:
Retinopatia wcześniaków: fibroplasia retrolentalis czyli rozrost pozasoczewkowy tkanki łącznej.
Glikozydy naparstnicy:
- barwne wizje
- uszkodzenie widzenia barwy czerwonej
- rzadko duże zmiany na dnie oka aż do ślepoty włącznie
- nie wykluczono toksycznego wpływu na nerw wzrokowy
Syntetyczne leki przeciwzimnicze:
- Arechin, Nivaquine, Flavoquine, Plaquenil
- stosowane w chorobach gośćcowych, kolagenozach, sarkoidozie, nerczycach,..
- zaburzenia akomodacji: moga być przemijające i rzadkie. Początek po 2 godzinach po zażyciu, max po 4-6 i stopniowo wygasa
- zmiany rogówkowe: częste, nieciężkie, odwracalne. Drobne szarawe złogi między nabłonkiem i blaszką przednią. Ułożone w dolnych częściach rogówki. Nie wywołują zaburzeń widzenia.
- zmiany na dnie oka: do groźniejszych zmian zalicza się choroidoretinopatię
Objawy subiektywne: pogorszenie widzenia, trudności w czytaniu - zanik połowy wyrazów. W polu widzenia charakterystyczny mroczek para lub pericentralny, może też być pierścieniowaty lub ogólne zawężenie pola widzenia.
Zmiany w dnie oka:
I okres: Plamka traci odblask
II okres: Delikatny obrzęk plamki, zaburzenia widzenia barw
III okres: Pogorszenie ostrości wzroku, zmiany w polu widzenia, zaburzenia widzenia barw, w plamce zwyrodnienie rozwarstwiające, plamka granitowa: nagromadzenie barwnika, zwężenie naczyń siatkówki, „bull eye”: gromadzenie barwnika w komórkach kostnych
IV okres: Bardzo słaba ostrość wzroku (do ślepoty włącznie), na dnie oka retinopatia barwnikowa z silnym gromadzeniem barwnika w środku i na obwodzie, bardzo wąskie naczynia
Okresy I i II są odwracalne.
Leki powodujące zaćmę: kortykosteroidy, chlorpromazyna, sulfonamidy, leki antymitotyczne,...
Kwas acetylosalicylowy:
- ostre zapalenie nerwu wzrokowego, zwykle obustronne
- skłonność do wylewów podspojówkowych i/lub na dnie oka
Amiodaron:
Złogi u 90% leczonych po 3 tygodniach, większe i bardziej wysycone niż przy lekach przeciwzimniczych
Leki przeciwkrzepliwe:
Skłonność do krwotoków do dna oka, ciała szklistego i wylewów podspojówkowych
Etambutol:
Pogorszenie ostrości wzroku, mroczek środkowy na skutek toksycznego uszkodzenia nerwu II, upośledzenie widzenia barwnego przy dużych dawkach. Obecnie stosowane małe dawki nie wywołuja takich objawów
Sulfonamidy:
Zmiany refrakcji
zmiany na dnie oka: krwotoki siatkówki, zapalenie nerwu II
prawdopodobnie mogą wywoływać zaćmę
choroba Lyella: najczęściej dzieci, objawy jak w pęcherzycy, sklerosis corneae i całkowity syndepharon
Leki immunosupresyjne:
Zakażenia wirusowe, głównie herpes corneae, herpes zoster
Leki antykoncepcyjne:
Wzrost skłonności do chorób zakrzepowo-zatorowych, zakrzep żyły centralnej lub jej odgałęzień u predysponowanych
Najczęstsze zmiany jatrogenne w okulistyce:
Brzegi powiek: odczyny alergiczne
Spojówki: zmiany zabarwienia
Rogówka: odkładanie barwnika
Mięśnie gałkowe: porażenie
Tęczówka: Cysty
Soczewka: Zaćma
Siatkówka: zmiany o charakterze retinopatii
Nerw wzrokowy: zapalenie, zanik