Strategie kształcenia: Strategia kształcenia AOPE opiera się na metodach działaniowych: 1) impresyjno- eksponująca, 2) analizy wykonawczej, 3) przekładu intersemiotycznego Strategie kształcenia- to pewne drogi uczenia się przez przyswajanie. Strategię AOPE sformułował w latach 50-53 XX w. Wincenty Okoń w artykule pt. „Drogi uczenia się”. Potem zapomniano o nich a powrócono dopiero przy końcu lat 80-tych . A-asocjacja, droga uczenia się przez przyswajanie, O- droga uczenia się przez działanie, P- droga uczenia się przez poszukiwanie, E- droga emocjonalna, przez przeżywanie; Wybór tych strategii uwarunkowane jest relacją między nadawcą a odbiorcami: N→U- komunikat dydaktyczny (układ dydaktyczny), gdzie N-to nauczyciel, a U- to uczeń; A→O- komunikat literacki (układ literacki), gdzie A- to autor, a )- to odbiorca; dzieło: ucznia- jest przepuszczane przez pryzmat informacji w podręczniku szkolnym, programie nauczania, opracowaniach krytyczno- literackich. Zasadniczym pośrednikiem jest nauczyciel. Strategie i metody muszą być dostosowane do celów lekcji. Strategia A- asocjacyjna: - w obrębie tej strategii mieści się większość metod podających, - związana jest z przyswajaniem przez uczniów wiedzy gotowej, - ma ona swoje założenia w psychologii asocjacyjnej, - poprzez częste oddziaływanie na pamięć, uczeń w porządku linearnym (ciągłym) jest w stanie zapamiętać ciąg wiadomości, - zasadnicze elementy strategii A: 1) zetknięcie się ucznia z nowymi wiadomościami, 2) następuje skojarzenie nowych wiadomości z wiadomościami już posiadanymi przez uczniów, 3) uporządkowanie wiadomości, 4) zastosowanie nowej wiedzy w praktyce, w nowych sytuacjach, Jest to najstarsza strategia, znana od wieków. Strategia O- operacyjna: - służy rozwijaniu logicznego myślenia uczniów oraz skutecznego, operatywnego działania, - kolejność działania strategii O: 1) trzeba uczniom podać cel działania- jakie cele przyświecają danemu działaniu, 2) należy zaznajomić uczniów z kilkoma regułami, które mogą być zastosowane w pewnych działaniach, zastosowanie reguł standardowych, 3) nauczyciel prezentuje pewien pokaz działaniowy, uświadamia uczniom, jak należy działać w sposób wzorcowy, 4) uczniowie wykonują pierwsze próby działaniowe pod kierunkiem nauczyciela, 5) ćwiczenia, które służą wyrobieniu umiejętności sprawnego działania według praksologii- teorii sprawnego działania (Tadeusz Kotarbiński- najwybitniejszy polski praksolog, napisał pracę pt. „Traktat o metodzie”), |
- tą strategię najczęściej wykorzystują matematycy: podają wzór i wg tego wzoru uczniowie wykonują zadania; w j. polskim→metoda norm i instrukcji, również, gdy wprowadzamy uczniów szkoły podstawowej w ortografię, np. zawsze po spółgłoskach: p, w, m, k, b piszemy „rz”+ podajemy wyjątki (np. pszczoła), - ta strategia jest bardzo istotna również w kształceniu polonistycznym. Strategia P-poszukująca: - chodzi o samodzielne dochodzenie uczniów poprzez rozwiązywanie problemów (bardzo cenna droga), - zasadnicze elementy strategii P: 1)trzeba postawić ucznia w sytuacji problemowej, 2) sformułowanie hipotez (przypuszczenie)- jak można dany problem rozwiązać?, 3) sprawdzenie hipotezy- weryfikacja hipotez (pozytywna lub negatywna), 4) jeśli pozytywna- to dochodzimy do sformułowania konkretnej tezy (droga wiedzie od hipotezy→tezy); teza jest jakimś centrum nowej wiadomości, którą trzeba uporządkować, utrwalić wiadomości i zastosować w nowych sytuacjach, - jest to samodzielne poszukiwanie nowej wiedzy, - w przypadku analizy różnych utworów- uczeń bada tekst, - w obrębie tej strategii dominują metody poszukujące: • metoda problemowa, • dyskusja, • metoda analizy dokumentacyjnej, • metoda przekładu intersemiotycznego. Te pierwsze 3 strategie mają charakter instrumentalny, bardziej służą wykorzystaniu rzeczywistości. StrategiaE-emocjonalna: - ukierunkowana jest na rozwój procesów emocjonalnych ucznia, - powinna być nadbudowana nad strategiamii powyższymi- najmniej przy strategii A, a szczególnie przy strategii P, bo uczeń jest wykonawcą czynności, - jej bardzo ważną stroną jest ukierunkowanie na przeżywanie, odbiór dzieła literackiego, - różni się ona od poprzednich strategii, gdyż kolejność pewnych działań może być zróżnicowana: 1) tekst prezentujemy po to, aby uczeń mógł go przeżyć, 2) zetknięcie ucznia z dziełem, mające na celu przygotować ucznia do właściwej analizy tekstu, 3) eksponowanie dzieła- poprzez nagrania, prezentacje, video, 4) analiza dzieła literackiego, interpretacja i wartościowanie; w jaki sposób utwór oddziaływuje na ucznia, pod względem: • semantycznym, • emocjonalnym, • estetycznym, • aksjologicznym, Które z nich wydają się uczniom najcenniejsze. Najskuteczniej wpisuje się w tą strategię metoda impresyjno- eksponująca, np. techniki kształcenia, recytacja, gry dramatyczne, inscenizacje. Strategie stoją jak gdyby na wyższym piętrze niż metody kształcenia- one im podlegają. Trzeba je dostosować do: - celów kształcenia, - przyjmowanej koncepcji antropocentryczno- |
kulturowych metod kształcenia, - muszą być zintegrowane zasadami kształcenia, muszą być zapewnione. Bardzo trudno jest typologować metody- do dziś nikt nie podał takiej klasyfikacji metod, które moglibyśmy uznać: 1) metoda impresyjno- eksponująca, 2) metoda analizy, 3)metoda wykładu intersemiotycznego. Metody kształcenia kulturowo- literackiego: 1.Metoda impresyjno- eksponująca (dawniej był podział osobny na: metodę impresyjną i metodę eksponującą): impresja- wrażenia, ekspresja- wyrażanie, eksponująca- coś trzeba wyeksponować, by móc przeżyć ten tekst literacki. Metodę tą stosuje się np. wtedy, gdy nauczyciel czyta tekst klasie, opowiada w sposób oralny baśń (która wyrasta z tradycji oralnej). Wyeksponowaliśmy ją i ma działać w sposób impresyjny, nie analizujemy jej. Baśń oddziaływuje na wyobraźnię dziecka (zderzenie dobra i zła); dziecko potrafi wydobyć podświadomie dobro. Baśń trzeba czytać między przestrzeniami (intertekstualność- Jurgowska). Baśń wprowadza archetypy, które porządkują rzeczywistość i nadają im określony sens. W metodzie tej demonstrujemy dzieło literackie po to, by uczniowi pokazać moc działania emocjonalno- estetycznego; pobudza sferę naszej wrażliwości- każdy ma inną wrażliwość, inną sferę wrażliwości. Niektóre dzieci wyposażone są w aparaty intuicyjne, chcą często zaspokojić potrzeby kompensacyjne (fantazja, iluzja). Jest to jednak niebezpieczne, bo w życiu dorosłym poniosłoby porażki. Dzięki tej metodzie uczeń jest czynnie zaangażowany, przeżywa tekst, zagłębia go w sensie emocjonalnym, np. wiersz „Kalina” Lenartowicza: przed przeczytaniem tego utworu należałoby porozmawiać z uczniami o uroku drzew, przyrody. Można by połączyć go z pracą leksykalno- frazeologiczną: nazwy krzewów, roślin. Trzeba by włączyć ten utwór w kontekst kulturalny; kiedy i gdzie powstał, itp. Uczeń po wysłuchaniu tego tekstu zauważa obraz kaliny, ale kaliny, która jest uosobieniem pięknej dziewczyny, a z drugiej strony zwróci uwagę na los biednego chłopca. Uczniowie mają poważne trudności ze zrozumieniem głębszych sensów. Możemy skonfrontować ten wiersz z innymi tekstami, np. z piosenkami Mazowsza, utworami Chopina lub z kontekstami malarskimi, np. pejzaże wiejskie Chełmońskiego. Da to dziecku oprócz przeżyciowości także pewien obraz świata wiejskiego, który oszedł w przeszłość. Ta metoda nie służy właściwej analizie tekstu- przybliża tylko emocjonalnie tekst. Jest to metoda bardzo cenna, często niedostrzegana przez nauczyciela, ale może uzupełniać inne metody kształcenia kulturalno- literackiego.
|
2. Metoda analizy dokumentacyjnej: Ma ona służyć kształtowaniu literackiej świadomości uczniów. Jej podstawę stanowi czytanie utworów, ich poznawanie. Efektem ma być umiejętność ich analizy tekstowej. Przy wykorzystaniu tej metody można sprawdzić umiejętność czytania uczniów (czytania samego w sobie i czytania ze zrozumieniem). Metoda anali. dokum. Akceptuje podejście badawcze do tekstu; umożliwia ona właściwe zrozumienie właściwości i roli tworzenia dzieła, uchwyceniu roli motywacji twórcy i dzieła, zależności między dziełem różnymi kontekstami. W zakres wchodzą tu: opis, analiza, interpretacja, poznawanie, omawianie, lektura. Konkretyzacja- w przypadku, gdy uczeń samodzielnie przeczyta tekst, to wtedy konkretyzuje utwór (konkretyzacja czytelnicza). Uczeń w procesie konkretyzacji odkrywa różne układy elementarne utworu, np. w planie treściowym, językowym. Umieszcza utwór w planie dotychczasowych doświadczeń czytelniczych lub obejrzanych np. w kinie. Analiza dzieła literackiego to działania badawcze, które służą zebraniu informacji z jakich elementów i w jaki sposób zbudowany jest utwór. Wyższym pułapem analizy jest interpretacja, czyli takie działania badawcze ucznia, które mają na celu wyjaśnić swoistość oraz funkcję utwotu literackiego, jak utwór trzeba umieścić w kontekście. Interpretacja zaczyna się wtedy, kiedy ten utwór wytrącamy z kontekstu i uchwycimy jego znaczenie, reszta to analiza. |
|