Kalkulacje niepełne
Cechą gospodarowania rolniczego jest to, że część kosztów istnieje w gospodarstwie niezależnie od tego, co się w nim produkuje. Nazywamy je kosztami pośrednimi. Można zatem je pominąć w rozważaniach dotyczących wyboru działalności produkcyjnych i skupić się wyłącznie na kosztach bezpośrednich. Kryterium oceny atrakcyjności poszczególnych działalności (np. chów bydła mlecznego, chów trzody chlewnej) jest w tym przypadku tzw. nadwyżka bezpośrednia, stanowiąca różnicę między wartością produkcji z danej działalności produkcyjnej a ponoszonymi na tę działalność kosztami bezpośrednimi, zgodnie z poniższym wzorem:
Nb = Pt-Kb
gdzie:
Nb - nadwyżka bezpośrednia z danej działalności produkcyjnej,
Pt - wartość produkcji potencjalnie towarowej z danej działalności produkcyjnej,
Kb - koszty bezpośrednie poniesione na daną działalność produkcyjną na etapie zaszłości gospodarczych, na etapie planowanie wykorzystujemy koszty zmienne.
W celu zapewnienia porównywalności nadwyżek bezpośrednich z poszczególnych działalności należy je przeliczyć na 1 ha powierzchni, na godzinę nakładów pracy, albo na 1 zł kosztów bezpośrednich. Przy wyborze różnych wariantów technologicznych, sposobów żywienia czy poziomów intensywności produkcji dla danej działalności produkcyjnej można się posłużyć nadwyżką bezpośrednią na 1 sztukę zwierząt, na 1 stanowisko dla zwierząt, lub na 1 hektar głównej powierzchni paszowej.
Mając informację o wysokości porównywalnych nadwyżek bezpośrednich z różnych działalności produkcyjnych, sposobów produkcji, czy poziomów intensywności produkcji wybieramy te warianty decyzyjne, które zapewnią maksymalną sumę nadwyżek bezpośrednich w gospodarstwie. Taki wybór zapewnia równocześnie maksymalny poziom dochodu rolniczego. Maksymalizując sumę nadwyżek bezpośrednich (suma Nb) z poszczególnych działalności zapewniamy bowiem maksymalizację dochodu rolniczego (Dr), ponieważ koszty pośrednie nie zależą od tego co się w gospodarstwie produkuje i mają często charakter stały.
Dr = Σ(Nb - Kb) - Kp
gdzie Kp - koszty pośrednie, zaś na etapie planowania koszty stałe
Przedstawiony sposób podejścia jest łatwy do zastosowania, a jednocześnie wystarczający do oceny względnej opłacalności poszczególnych działalności produkcyjnych.
Kalkulacje niepełne uwzględniają tylko niektóre rodzaje kosztów, np. koszty bezpośrednie, czy koszty zmienne.
Dla celów porównania atrakcyjności ekonomicznej działalności z produkcji roślinnej i produkcji zwierzęcej nadwyżkę bezpośrednią w produkcji zwierzęcej możemy odnieść do 1 ha głównej powierzchni paszowej, na godzinę nakładów pracy, czy na 1 zł kosztów zmiennych. Wybór podstawy odniesienia nadwyżki bezpośredniej zależy od kryterium oceny opłacalności i sytuacji gospodarstwa. Na przykład, w gospodarstwie o niedoborach zasobów pracy kryterium oceny opłacalności działalności produkcyjnej może być nadwyżka bezpośrednia na godzinę pracy, z kolei w gospodarstwach o małych zasobach ziemi nadwyżka bezpośrednia na 1 ha. Oznacza to, że przy wyborze kryterium odniesienia nadwyżki bezpośredniej należy kierować się tym czynnikiem, który występuje w gospodarstwie w niedoborze. Może to być ziemia, praca, czy kapitał.
Produkcja roślinna |
Produkcja zwierzęca |
Wartość produkcji potencjalnie towarowej z uprawy danej rośliny …….. |
Wartość produkcji potencjalnie towarowej z chowu danej grupy zwierząt …………………………………………….. |
Koszty zmienne poniesione na uprawę danej rośliny: |
Koszty zmienne utrzymania zwierząt: |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Razem koszty zmienne …………………. |
Razem koszty zmienne …………………. |
Nadwyżka bezpośrednia: |
Nadwyżka bezpośrednia: |
|
|
|
|
|
|
|
|
*Główna powierzchnia paszowa oznacza powierzchnię roślin uprawianych na paszę w plonie głównym