HESSEN - PEDAGOG
I - CZYM JEST PEDAGOG?
PEDAGOG - osoba posiadająca wykształcenie akademickie w dziedzinie nauk pedagogicznych.
Niekoniecznie wiąże się to z zawodem wychowawcy czy nauczyciela; pedagog może pracować również jako badacz naukowy, pracownik administracji szkolnictwa lub innych instytucjach oświatowych
Można być równie dobrze świetnym wychowawcą i nauczycielem nie posiadając wykształcenia pedagogicznego (dzięki samorealizacji i zainteresowaniu swoim przedmiotem)
Odrzucenie teorii pedagogizmu rozpowszechnionego, który przedkładał wiedzę na której opiera się technika nauczania, nad wiedzę w zakresie samego przedmiotu nauczania
Dualizm dwóch wiedz: 1) wiedza o sposobach nauczania, 2) wiedza o podmiocie nauki.
Dobry nauczyciel powinien posiadać wiedzę na temat:
a) technik nauczania,
b) dziedziny, której będzie nauczał;
c) powinien charakteryzować się „miłością dusz ludzkich” (miłość konkretnych, indywidualnych dzieci ze wszystkimi ich wadami, zdolnościami i pozytywnymi cechami)
II - WSZECHSTRONNE POZNANIE ZJAWISKA WYCHOWANIA
WYCHOWANIE - jest to proces złożony z kilku warstw, będący przedmiotem badań różnych nauk.
WARSTWY:
1. PSYCHOFIZJOLOGICZNA
- biologiczne podłoże wychowania
- „wychowanie” jako proces biologiczny występuje zarówno u ludzi jak i u zwierząt; przejawia się on w postaci:
a) OPIEKI - czynność zamierzona
b) TRESURY - jej istota polega na: stwarzaniu odruchów warunkowych, nawyków postępowania, automatycznej reakcji na bodźce.
- Tresura jest nieodzownym składnikiem wychowania.
- U człowieka „tresura” jako akt biologiczny, została zaprzęgnięta do celów społecznych, gdyż byt społeczny nawarstwia się na bycie biologicznym
- W tresurze dużą rolę odgrywa TRADYCJA - przekazywanie poglądów, tradycji, postaw, sposobu postępowania, kolejnym pokoleniom.
- Proces wychowania nie sprowadza się tylko do biologicznej warstwy, a pedagogika nie opiera się tylko na fizjologii i psychologii, nie jest nauką techniczną (pedagog nie równa się inżynier)
III - CIĄGŁOŚĆ TRADYCJI I URABIANIE
Tradycja - dziedzictwo społeczne, przekazywane z pokolenia na pokolenie, za pomocą wychowania,
Jest zjawiskiem społecznym, a nie biologicznym;
Funkcja wychowania (1 - płaszczyzna bytu społecznego) jest analogiczna do funkcji rozrodczości i dziedziczności (2 - płaszczyzna bytu biologicznego)
(2) Rozrodczość i dziedziczność zapewniają trwanie gatunku biologicznego w czasie (nieśmiertelność biologiczna), a (1) wychowanie i ciągłość tradycji zapewniają trwanie GRUPY SPOŁECZNEJ (nieśmiertelność grupy społecznej)
Wychowanie jako proces społeczny wykracza poza opiekę i tresurę.
Celem wychowania jest UROBIENIE (wcielenie) jednostki na członka grupy społecznej.
UROBIENIE nawarstwia się na opiece i tresurze, jako na swoje podłoże, posługując się przy tym środkami zewnętrznego oddziaływania grupy na jednostkę.
Presja ta wywierana na jednostkę, niezależnie od swej łagodności zawsze pozostaje przymusem.
Grupa społeczna przy pomocy tych środków urabia młode pokolenie na potrzeby swojej grupy - dąży ona do REPRODUKOWANIA siebie w młodych jednostkach.
Według socjologizmu jest to istota wychowania jako procesu czysto socjologicznego.
Zasadą urabiania jest władza
W urabianiu stosunek wychowawcy do wychowanka stosunkiem zwierzchnictwa.
Wychowanie jako proces biologiczny (opieka i tresura) jest przedmiotem badań fizjologii i psychologii wychowawczej (naturalistyczny biologizm), a wychowanie jako urabianie jest przedmiotem socjologii wychowawczej (socjologizm)
IV - KULTURA DUCHOWA
Czy na płaszczyźnie kultury duchowej (nadbudowy ideologicznej) wychowanie pozostaje tym samym?
W społeczeństwach o rozwiniętej kulturze duchowej wychowanie wykracza poza samo urabianie jednostki według przyjętego wzorca.
Wychowanie jako proces duchowy - WYKSZTAŁECENIE.
CZŁOWIEK WYKSZTAŁCONY - nie jest odtwórcą narzuconego z zewnątrz wzorca, lecz jako czynny podmiot stając się osobowością, istotą obdarzoną samowiedzą i wolnością. (samokształcenie)
Eros - tęsknota do wartości, wywołująca w ludziach dążenia do ich realizacji, (według Platona - człowiek wykształcony to taki który czuje się poddanym Erosa)
Człowiek wykształcony potrafi czerpać wiedzę z pierwszej ręki; posiada umiejętność czytania dzieł kulturowych i samodzielnego krytycznego rozumienia ich.
Stosunek prawdziwego nauczyciela do ucznia wykracza poza stosunek przełożonego do poddanego; nauczyciel i jego wychowankowie tworzą WSPÓLNOTĘ DUCHOWĄ.
Nauczyciel potrafi rozniecić w swoich uczniach miłość prawdy, piękna, sprawiedliwości oraz pomagać im przy realizacji tych wartości.
Wartości duchowe w procesie kształcenia, spełniają taką samą funkcję jak władza w procesie urabiania, ale działają za pomocą atrakcji, a nie za pomocą presji i przymusu. Zwracają się do wychowanka z apelem, a nie rozkazem.
Kształcenie - Środki wewnętrznej atrakcji (urabianie - środki zewnętrznej presji) - wyzwolenie w wychowankach popędów twórczych i ukrytych zdolności.
CECHY WSPÓLNOTY DUCHOWEJ:
Wychowanek należy do szerszej wspólnoty duchowej, stwarzanej przez uczestnictwo we wspólnej twórczości.
Wspólnota jest otwarta dla każdego, kto wyrazi chęć uczestnictwa.
Do panowania takiej wspólnoty potrzebna jest organizacja, która ma spełniać rolę podłoża i rusztowania, nie może natomiast stać się celem.
Na pierwszym planie stoi czynne uczestnictwo, bycie indywidualnością; nie ma tu miejsca na konformizm.
Wspólnota jest płynna, dynamiczna.
V - FILOZOFIA A PEDAGOGIKA
Pedagogika jako stosowana filozofia
Życie duchowe, zarówno w jego subiektywnym (osobowość), jak i obiektywnym znaczeniu (wartości kulturowe i wspólnoty duchowe) stanowią przedmiot nauk filozoficznych
Dziełem filozofii jest także nauka o wykształceniu jako procesie duchowym.
Pedagogika różni się tym od filozofii, że bada cele wykształcenia w procesie ich stopniowej realizacji w osobowości, a filozofia bada wartości kulturowe do których owo wychowanie dąży (pedagogika - filozofia stosowana)
VI - ZAKRES STUDIÓW PEDAGOGICZNYCH
Każda z wymienionych do te pory warstw wychowania stanowi przedmiot badania osobnych nauk:
a) Warstwa biologiczna (opieka i tresura) - fizjologia i psychologia
b) Warstwa społeczna (urabianie) - socjologia wychowawcza
c) Warstwa duchowa (kształcenie) - filozofia stosowana
VII -ORGANIZACJA STUDIÓW PEGAGOGICZNYCH
W studium pedagogicznym powinny istnieć katedry:
1) Fizjologii wychowawczej i wychowania fizycznego oraz higieny szkolnej
2) Psychologii wychowawczej z psychopatologią dziecka oraz pedagogiki specjalnej
3) Socjologii wychowawczej razem z pedagogiką społeczną (opieka nad dzieckiem)
4) Pedagogiki jako filozofii stosowanej razem z metodykami różnych przedmiotów nauczania naukowych i artystycznych
5) Historii wychowania
6) Organizacji szkolnictwa z administracją, finansami i statystyką szkolną
Wybór którychś z powyższych działów powinien zależeć od praktycznego zawodu, który przyświeca pedagogowi.
Największym wrogiem nauczyciela jest rutyna, wynikająca z „zatrucia” techniką wychowawczą.
* KONCEPCJA EGALITARNA, EGALITARYZM - równość szans, które przejawiają się w nieograniczonym dostępie do edukacji, równości praw obywatelskich i społecznych.
**CARITAS to miłość do bliźniego a także do samego Boga, określony rodzaj miłości - miłość bratnia, podnosząca, wspierająca, akceptująca, udzielająca pomocy. Miłość ta nie wymaga od obdarowywanego poświęceń, ani tego aby obdarowany nią człowiek musiał sie odwdzięczać.
Czy poglądy Hessena są redukcjonistyczne?
Poglądy Hessena nie mają charakteru redukcjonistycznego, gdyż odwołuje się on do paru dziedzin nauki opisując wychowanie, zaznaczając, że nie powinno się redukować pojęcia wychowania do tylko jednego ujęcia naukowego.
PYTANIA DO TEKSTU KOLOKWIUM
Idea wychowania według Hessena --- patrz II
Czym jest „Eros”? patrz --- IV
Czym jest „Caritas”? patrz --- troszkę wyżej
Pedagog - oczekiwania i potrzeby patrz --- I
Pedagogika a filozofia? Patrz --- V