FIZYKOTERAPIA Ćwiczenie 9
ULTRADŹWIĘKI
Są to drgania mechaniczne o częstotliwości 800, 1000 do 2400kHz. Są one niesłyszalne dla ucha. Drgania mechaniczne wytwarzane są przez pobudzane przez zewnętrzne układy nazywane przetwornikami ultradźwiękowymi. Jeżeli taki przetwornik umieścimy w dostatecznie sprężystym ośrodku to dochodzi do drgań sąsiadujących z nim cząsteczek. Drgania te przenoszone są na kolejne cząsteczki i w ten sposób powstaje fala ultradźwiękowa - jest to fala podłużna. W skutek zbliżenia i oddalenia się cząsteczek od siebie powstają strefy zagęszczeń i rozrzedzeń. Strefy zagęszczeń wywołane są przez siły ściskające a rozrzedzeń przez siły rozciągające. Na wskutek naprzemiennego ściskania i rozciągania powstaje zmienne ciśnienie fali. Odległość między strefą zagęszczenia o rozrzedzeń nosi nazwę fali. Prędkość rozchodzenia fali ultradźwiękowej jest uzależniona od substancji.
W gazach 350 m/s
W cieczach 1500 m/s
W ciele stałym 5000 m/s
W organizmie ludzkim 1445-1610 m/s
Przy przejściu fali ultradźwiękowej z tkanki miękkiej do tkanki kostnej występuje duża różnica ciśnień i może być powodem bólu okostnej. Fala ultradźwiękowa wnikając w tkanki ludzkie może ulegać częściowemu odbiciu i w związku z tym może powstać fala pierwotna lub fala odbita, które nakładając się na siebie mogą powodować wzmocnienie lub osłabienie działania. Nałożenie fali odbitej na pierwotną nosi nazwę fali stojącej. Fale te są zjawiskiem niepożądanym i pacjent może odczuwać ból. Energia mechaniczna fali ultradźwiękowej ulega absorbcji w tkankach i dochodzi do powstania energii cieplnej . Najsilniej przegrzewa się tkanka kostna i tkanka nerwowa a najsłabiej tkanka tłuszczowa.
Wyróżniamy ultradźwięki o częstotliwości 3MHz i 1MHz. Czym większa częstotliwość ultradźwięków tym większa absorbcja w warstwie powierzchniowej. Stąd ultradźwięki o częstotliwości 3MHz będą pochłaniane w części powierzchownej a o częstotliwości 1MHz wnikają do warstwy głębokiej tkanek. Przy ultradźwiękach występuje również zjawisko kawitacji - jest to zjawisko niepożądane i występuje wówczas gdy działamy falą ultradźwiękową na ośrodek płynny dochodzi wówczas do niszczenia spójności cieczy, występują puste przestrzenie wypełnione gazami tej cieczy lub innej substancji rozpuszczonych w cieczy.
DZIAŁANIE BIOLOGICZNE ULTRADŹWIĘKÓW:
1. Pierwotne - są to zmiany miejscowe
Działanie mechaniczne - pod wpływem fali ultradźwiękowej dochodzi do mikromasażu tkanek.
Działanie cieplne - dochodzi do powstania energii cieplnej. Działanie ciągłe lub impulsowe.
Działanie fizykochemiczne - dochodzi do zmiany pH, rozpadu białek, zmniejsza się przepuszczalność błony komórkowej dla jonów.
2. Wtórne - polegają na tym ,że przy nadźwiękawianiu okolic splotów nerwowych uzyskujemy efekt w odległych narządach i tkankach.
Wszystkie te działania dają efekt biologiczny, uzyskujemy efekt p/bólowy, zwiększenie ruchomości stawów, hamowanie procesów zapalnych, rozszerzenie naczyń krwionośnych, polepszenie mikrokrążenia, przyśpieszenie procesów regeneracyjnych.
CECHY APLIKATORA ULTRADŹWIĘKOWEGO
Aparatura do wytwarzania ultradźwięków wykorzystuje zjawisko piezoelektryczne. Polega ono na rozciąganiu i ściskaniu kryształków, to powoduje pojawienie się na przeciwległych biegunach różnoimiennych ładunków elektrycznych. Jeżeli doprowadzi się zmienne napięcie elektryczne do przeciwległych biegunów kryształu to następuje naprzemienne ściskanie i rozciąganie kryształu. Substancje, które ulegają odkształceniu to : winian potasu, tytanian baru, kryształ kwarcu.
ŚRODKI SPRZĘGAJĄCE:
Są to substancje, które uniemożliwiają odbicie się fali podczas zabiegu. Takie środki to:
Parafina
Wazelina
Maści
Żele
Poduszka wodna
Woda
Zabiegi ultradźwięków z użyciem maści nosi nazwę - FONOFOREZY lub ULTRASONOFOREZY.
Zabiegi fonoforezy wykorzystujemy 1- 1,5W na cm2. Skuteczność zabiegu zależy nie od dawki lecz od czasu zabiegu.
Zabiegi przy użyciu wody wykorzystujemy od 2- 3 cm od nadźwiękawianej okolicy ( ręka rehabilitanta musi być zaopatrzona w rękawiczkę gumową )
TECHNIKI ZABIEGU:
Dynamiczne - polega na wykonywaniu ruchów okrężnych, ślizgających i podłużnych na dużej powierzchni ciała ok. 2 ruchów na sekundę.
Półstatyczna - stosuje się w przypadkach punktów spustowych, akupunkturowych, bardzo wolne. 1/4 dawki stosowanej.
Zabieg ultradźwiękowy można wykonywać łącząc go z prądem impulsowym. Głowicę ultradźwiękową łączy się z katodą.
DAWKOWANIE ULTRADŹWIĘKÓW:
0,05 - 0,5W/cm2 dawki słabe
O,5 - 1W/cm2 dawki średnie
1- 2W/cm2 dawki silne
Czas zabiegu 1- 3 min krótki
4- 9 min średni
10 min < długi
ZASADY UŻYWANIA GŁOWICY:
Rozprowadzić odpowiednią ilość substancji sprzęgającej na skórze
Za pomocą dłoni rozgrzać głowicę
Włączyć urządzenie zgodnie z zaleceniami producenta
Głowicę przesuwamy po obszarze nadźwiękawianym tak aby cała głowica przylegała do skóry
Unikamy nadźwiękawiania kości
Po zabiegu skórę i głowicę wycieramy z żelu
WSKAZANIA
RZS
Zmiany zwyrodnieniowe stawów
Choroba Sudecka
Zwichnięcia, skręcenia
Zrost
Przykurcze stawowe
Grube blizny
Ostrogi piętowe
Zwiększone napięcie mięśni
PRZECIWWSKAZANIA
Okolica serca, jąder, jajników, płuc
Okolica głowy, rdzeń przedłużony, rdzeń kręgowy, kręgosłup, pachwinę, dół podkolanowy, dół łokciowy, tarczyca, nerki
Rozrusznik serca
Ciąża
Nie zakończony wzrost kostny
Metalowe implanty
Zakrzepowe zapalenie żył
Nadciśnienie