Wykład 13 [04.01.06], Biologia UWr, II rok, Zoologia Kręgowców


WYKŁAD 13 04.01.2006

Synapsydy (Synapsida),

Pelikozaury

Therapsida, Perm-Jura

liczne grupy m. in. Cynodontia

Ssaki (Mammalia)

Multituberculata

Holotheria

Stekowce (Monotremata)

Kolczatki (Tachyglossidae)

Dziobak (Ornithorhnychus anatinus)

Theria

Synapsydy(Synapsida)

-2 kości krucze: k. przedkrucza(proecoracoideum)

k. krucza właściwa(coracoideum)

-okno skroniowe dolne

Pelikozaury

-Żyły przy równiku

-Niektóre: termoregulacyjny żagiel do obniżania temperatury ciała

Często dołączane na wystawach dla dinozaurów, a nie maja z nimi nic wspólnego

-Drapieżne, roślinożerne

-Perm, karbon

Terapsydy(Therapsida)

-wszystkie bardziej zaawansowane terapsydy

- kończyny smukłe, ustawione bardziej pionowo

-kończyna miedniczna: redukcja m. caudifemeralis(?) i ogona

-kręgi krzyżowe 4 i więcej

-skrócenie palców i redukcja liczby członów

-perm-trias

-powiększenie mózgu, mózgoczaszki i dołów skroniowych

-epipterogideum na pterygoideum(wąska kolumienka) - zostaje włączona do ściany puszki mózgowej jako alisphenoideum

-włączenie k. łuskowej do puszki mózgowej zaszło niezależnie u Ptaków i Ssaków

-najliczniejsze lądowe kręgowce: późny karbon-perm

-zajmowały szczyt piramidy troficznej: perm-trias

Cynodonty(Cynodontia)

-Aktywne małe(środkowy trias: wielkość królika)

-miednica: talerz biodrowy jeszcze większy, rozluźnienie k. łonowej z k. kulszowa i powstanie otworu zasłonowego

-ogon skrócony

-palce: ssacza formuła 23333

-zróżnicowanie na kręgi piersiowe i lędźwiowe(redukcja żeber lędźwiowych)

-galop - synergia galopu i oddychania. Ułatwienie wydechu podczas biegu poprzez ściśniecie klatki piersiowej, a następnie wdech przy rozszerzeniu klatki i rozciągnięciu płuc.

-zmiany w czaszce:

-szybsze oddychanie

-nagłośnia może zamykać wejście do tchawicy(nie wiadomo czy była już u Cynodontów) - urządzenie klimatyzacyjne, świadczy o szybkiej wymianie gazowej - znane tylko u dzisiejszych ptaków i ssaków, dowód na endotermie

-ucho środkowe: quadratum incus(kowadełko)

articulare malleus(młoteczek)

angulare ectotymanicum(k. bębenkowa)

-błona bębenkowa powstała kilka razy.

-Angulare ma zagiętą blaszkę - miejsce połączenia błony bębenkowej

-w kilku liniach Cynodontów doszło do utworzenia podwójnego stawu żuchwowego(pierwotny: quadratum + articulare, a jednocześnie dentale zaczęła stykać się z k. łuskową)

-powstanie nowego stawu - kości starego mogły ewoluować w kierunku przekazywania dźwięków

-rekapitulacja filogenezy w autogenezie kostek słuchowych - Reichurt i Grapp zaobserwowali przejście w ontogenezie kostek z żuchwy do ucha środkowego

Ssaki (Mammalia)

-uzębienie: anizognatyzm - rozstaw zębów dolnych jest węższy niż górnych

-zęby policzkowe: przynajmniej 2 korzenie

-difiodontyzm - 2 pokolenia zębów

-pojedynczy otwór nosowy

-7 kręgów szyjnych

-ograniczony wzrost: kości długie maja epifizy, wyewoluował 3 razy u owodniowców(2x z epifizami), u młodych trzon jest oddzielony od epifizy warstwą chrzęstną - kość rośnie, później chrząstka zanika, zrost - kość nie rośnie

Morganucenodontidae

-Pierwotne ssaki

-Późny trias

-Małe, owadożerne

-Polegały na węchu i słuchu

-Wzrok słaby - widzenie w odcieniach szarości

Multituberculata, Wieloguzkowce

-Jura-Eocen

-Jedyna grupa poza stekowcami, która przeżyła do miocenu

-Odpowiedniki gryzoni, ale cofały żuchwę w zgryzie, czyli w fazie żującej

-Wklęsłości na plicidentycznych zębach zwrócone naprzeciw siebie - wklęsłe krawędzie szkliwa stykały się ze sobą

-Bardzo zróżnicowana grupa

-Kości nadłonowe(epipubis) tzw. kości torbowe

Pierwotnie do przyczepu mięsni brzucha(stekowce, multituberkulaty, torbacze, kredowe łożyskowce)

Ssaki

-Skóra z gruczołami i włosami

-Gruczoły

Nie jest jasne z jakich gruczołów powstały gruczoły mleczne

-Włosy z miękkimi mięśniami przywłosowymi

*Włosy ościste - rola dotykowa, orientacja

*Włosy wełniste - termoregulacja

-Mięśnie skórne -całe ciało pokryte jest podściółką mięśniową

*tułów: z mięśni osiowych

*szyja i głowa: z mięśni łuku gnykowego - zwężacz szyi i mięsnie twarzowe(mimiczne)

-endotermia - metabolizm 8x-10x wyższy niż u gada tej samej wielkości

-oddychanie: płuca pęcherzykowate alweolarne, przepona(diaphragma) - współdziała z mięśniami międzyżebrowymi

-krążenie: 2 przedsionki, 2 komory, pozostaje lewy 4 łuk aorty, brak żyły wrotnej nerek, erytrocyty bezjadrowe(wyjątek: wielbłądowate(Camelidae))

-wydalanie: obecna cewka moczowa

Stekowce

-Najprymitywniejsze

-Gruczoły mleczne podobne do potowych w dwóch polach, każdy gruczoł u nasady włosa - mleko zlizywane z włosów (brak sutków)

-Liczne specjalizacje: rogowa pochwa szczek - dziób i redukcja zębów

Samce na tylnej nodze w okolicy skoku maja ostrogę(z jadem u dziobaków)

-Rozkroczna postawa - czy prymitywna?

-Składaja jaja

-Temperatura ciała niższa(30 - 32*C) niż u właściwych ssaków

-Obydwa skostnienia krucze, interclavicula

-Australia i Nowa Gwinea

Theria

-Kręgi szyjne bez żeber

-Staw skokowy: tibia/astragalus(k. goleniowa/skokowa) w pełni wykształcony

-Obręcz barkowa: *k. krucza zredukowana do wyrostka kruczego łopatki.

*Łopatka członem łańcucha kinematycznego kończyny

*Doły : nadgrzebieniowy i podgrzebieniowy, a w nich mięsnie, odpowiednio nadgrzebieniowy i podgrzebieniowy.

*Łopatka jest umieszczona w mięśniach

-Zęby policzkowe pierwotnie trybosfeniczne

Górne: trygon z protokonem

Dolne: trygonid z (wklęsłym)talonidem

Rozdrabnianie pokarmu:

Początek cyklu: 2 trygony na jednym trygonidzie

Koniec cyklu: protokon wchodzi w zagłębiony talonid

Tarcie tylko z jednej strony żuchwy.

Wykład 13

4



Wyszukiwarka