wykładnia prawa i jej rodzaje (4 str), Prawo Administracyjne, Gospodarcze i ogólna wiedza prawnicza


Wykładnia prawa i jej rodzaje

Nieostrość i niewyrazistość języka , jakim operuje ustawodawca w różnych aktach normatywnych sprawia , że pozornie jasny i czytelny tekst ustawy czy innego aktu normatywnego , sprawia niekiedy trudności w praktycznym jego zastosowaniu do konkretnych sytuacji codziennego życia.

Czynnikiem zapobiegającym różnorakiemu rozumieniu treści poszczególnych przepisów prawnych , a co za tym idzie różnemu ich stosowaniu do konkretnych sytuacji przez właściwe organy (co byłoby szkodliwym dla porządku prawnego zjawiskiem ) jest wykładnia prawa .

Wykładnia prawa jest to interpretacja ( objaśnienie ) znaczenia norm zawartych w przepisach prawnych. Ma ona miejsce wówczas , gdy organ mający zastosować prawo ma wątpliwości dotyczące znaczenia normy prawnej, która zdaniem organu powinna być zastosowana . Wykładni dokonują różne organy. Z tego punktu widzenia wyróżniamy :

Wykładnia autentyczna to wykładnia wykonywana przez ten sam organ, który wydał interpretowany przepis. Na przykład minister finansów tłumaczy wątpliwości powstające przy stosowaniu jego zarządzenia. Wykładnia autentyczna ma charakter obowiązujący i nie można od niej odstąpić.

Wykładnia legalna dokonywana jest przez organ państwowy, któremu to zadanie został specjalnie powierzone, z reguły w konstytucji. Organem tym może być prezydent, sąd najwyższy danego państwa itp. Wykładnia legalna ma charakter obowiązujący. W Polsce, nie ma obecnie organu dokonującego wykładni legalnej. Przed wejściem w życie konstytucji z 1997 roku dokonywanie powszechnie obowiązującej wykładni ustaw należało do Trybunału Konstytucyjnego.

Wykładnia praktyczna to wykładnia dokonywana przez organ państwowy w toku stosowania prawa, przy rozstrzyganiu konkretnych spraw. Wykładnią praktyczną zajmują się organy wymiaru sprawiedliwości i organy administracji państwowej. Podstawowe znaczenie ma wykładnia organów wymiaru sprawiedliwości szczególnie sądów, czyli wykładnia sądowa. Decyduje o tym fakt, że sądy są organami fachowymi, znającymi prawo, o dużym autorytecie.

Szczególne miejsce zajmuje wykładnia dokonywana przez Sąd Najwyższy i to zarówno w zwykłych orzeczeniach w toczących się sprawach, jak i w specjalnych formach. Do specjalnych form wykładni Sądu Najwyższego należy przede wszystkim uchwalanie tak zwanych ustaw prawnych. Wykładnia Sądu Najwyższego odgrywa bardzo poważną rolę.

Wpływa ona - i to jest jej główne zadanie - na ujednolicenie orzecznictwa sądów na terenie całego kraju.

Wykładnia sądowa nie ma charakteru obowiązującego( z wyjątkiem zasad prawych uchwalonych przez Sąd Najwyższy, które wiążą sądy). Sądy są związane jedynie wykładnią sądu wyższej instancji w konkretniej sprawie. Niemniej - licząc się z możliwością uchylenia wyroku - stosują się do niej i w innych analogicznych sprawach. Dlatego znaczenie wykładni sądowej w ogóle - a wykładni Sądu Najwyższego w szczególności - jest większe niż to wynika z obowiązujących przepisów.

Wykładnia doktrynalna (naukowa) zawarta jest w naukowej literaturze prawniczej: monografiach, artykułach, recenzjach itp. Nie ma ona charakteru obowiązującego ale jej znaczenie jest duże. Szczególną rolę odgrywa w momencie zmian przepisów, przyczyniając się do ukształtowania nowego prawa w myśl swoich założeń.

Rodzaje wykładni ze względu na metodę.

Ze względu na stosowaną metodę wyróżnia się.

Wykładnia słowna ( inaczej gramatyczna, językowa, werbalna) polega na ustalaniu znaczenia norm prawnych poprzez analizę struktur językowych przypisów, znaczenia poszczególnych wyrazów i zwrotów, pastowanej interpunkcji itd. Uwaga interpretatora skupia się wyłącznie na stronie językowej badanego przypisu.

Normalnym odruchem człowieka, który przepis przeczytał, lecz go nie zrozumiał, jest przeczytanie go jeszcze raz. Czyta go wówczas wolniej, uważniej, analizując każde słowo, każde sformułowanie. To jest właśnie prosty przykład wykładni słownej. Wykładnia słowa jest podstawową metodą interpretacji.

Wykładnia celowościowa (inaczej: teleologiczna, funkcjonalna) polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie celu dla którego normy te zostały wydane. Niekiedy uświadomienie sowie tego celu może rozwiać wątpliwości wynikające przy samej tylko analizie przepisu.

Wykładnia systematyczna polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych poprzez określenie miejsca, jakie dana norma zajmuje w ramach aktu normatywnego czy w ramach całego ustawodawstwa.

Chodzi tu o miejsce w znaczeniu dosłownym. Należy więc ustalić czy norma do części ogólnej danego aktu czy do części szczegółowej, w jakim rozdziale jest zawarta jakie przepisy z nią sąsiadują itd. Jeśli np. przepis używa określenia „osoba”, ale zawarty jest w rozdziale kodeksu cywilnego zatytułowanym „osoba fizyczna”, to stosować go należy tylko do osób fizycznych (ludzi), a nie do osób prawnych, mimo że analiza samego tylko przepisu (wykładnia słowna) prowadziła by do odmiennego wniosku.

Wykładnia historyczna polega na ustaleniu znaczenia norm prawnych za pomocą materiałów historycznych. Poddaje się analizie przepisy obowiązujące poprzednio w danym zakresie, wyciąga się wnioski z okoliczności towarzyszących powstawaniu aktu prawnego (uzasadnienie projektu, stenogramy sejmowe, głosy w dyskusji).

Wykładnia historyczna stosowana jest najczęściej w literaturze naukowej.

Rodzaje wykładni ze względu na wynik

Z punktu widzenia rezultatu, jaki przynosi wykładnia, wyróżnia się:

Z wykładnią rozszerzającą mamy do czynienia wtedy, gdy dana wykładnia nakazuje interpretowaną normę rozumieć i stosować szerzej niżby to wynikało z wykładni słownej.

Wykładnia ścieśniająca jest odwrotnością wykładni rozszerzającej i występuje wtedy, gdy dana wykładnia każe interpretowaną normę rozumieć węziej niż to wynika z wykładni słownej.

Wykładnią stwierdzającą (adekwatną) nazywa się taką interpretację, która nakazuje normę rozumieć dokładnie tak samo jak wykładnia słowna.

Bibliografia

Wojciech Siuda - Elementy prawa dla ekonomistów.

Ryszard Seidel - Elementy prawa

4


Wyszukiwarka