Procesy poznawcze - wykład 3 (Pani dr Maria Zając, 7 marca 2005r.)
Zalecenia i sugestie
Psychologia i poznanie pod redakcją Materskiej i Tyszki
- Rozdział 1 autorstwa Kaliny Domańskiej Metafora komputerowa w psychologii poznawczej (14 III)
Miller, Galanter i Pribram Plany i struktura zachowania - Prolog i Rozdział 1 Obrazy i plany (14 III)
Dygresje
Empiryści twierdzą, że percepcja jest źródłem wszelkiego poznania i wiedzy. Pamięć i wyobraźnia to pochodne i pokrewne percepcji zmysłowej.
Pod koniec lat sześćdziesiątych Ulric Neisser opublikował pracę Cognitive psychology, która stała się przełomem w sposobie myślenia o mechanizmach ludzkiego zachowania. (...) przeciwstawił się koncepcji człowieka pasywnego i zaproponował koncepcje aktywnego umysłu. Samą psychologię poznawczą traktował jako naukę o mechanizmach funkcjonowania umysłu.
Kolejny do kolekcji modeli maszynowo - informatycznych uogólniony model uczenia się według koncepcji przetwarzania informacji ze 120 strony 2 tomu Vademecum Akademickiego pod redakcją Jana Stralau. Myślenie funkcjonuje w nim jako pamięć, a procesy percepcji zaznaczone są jako rejestr sensoryczny.
Komentarz do modelu Idy Kurcz:
- badacz pamięci Tulving przyczynił się do utrwalenia pojęć analizator sensoryczny oraz epizodyczny,
- śledząc schemat od lewej do prawej można powiedzieć, że mowa się intelektualizuje, a wiedza o świecie werbalizuje.
Zestaw wyrazów bliskoznacznych dla pojęcia reprezentacji poznawczej: odbicie, odzwierciedlenie, obraz, doświadczenie, wiedza.
Uczenie się percepcyjne jest uczeniem się reakcji. (Gibson)
Wykład właściwy
|
Informacyjne |
Ekologiczne |
Proces |
Kategoryzacji |
Specyfikacji |
Wynik |
Powstanie reprezentacji |
Reakcja adaptacyjne |
Funkcja |
Rozpoznawanie |
Umożliwienie działania |
W myśl konstruktywizmu poznawczego (charakterystycznego m.in. dla współczesnej psychologii społecznej) człowiek aktywnie konstruuje obraz świata posługując się danymi dostarczonymi mu przez narządy zmysłów, które są rezultatem jego aktywności oraz informacjami wydobytymi z pamięci.
Inaczej: spostrzeganie w tym podejściu wynika z stymulacji sensorycznej i systemu poznawczego.
W opozycji do opcji ekologicznej stoi realizm poznawczy, który głosi że spostrzeganie dostarcza człowiekowi dokładnego obrazu otaczającego świata, a zatem świat jest dokładnie taki, jakim się jawi w świadomości.
Ponieważ reprezentacja jest niejako dana w tej koncepcji percepcja nie jest aktywnym procesem.
Funkcje spostrzegania (Fodor, Pylyshyn, Nowell, Simon, Show)
Bezpośrednia, - kierowanie zachowaniem i regulacja działania;
Reprezentacyjna (rozpoznawanie), - formułowanie sądów i prawdziwych przekonań o świecie. Dostarczanie danych na wejściu dla wyższych procesów umysłowych: podejmowania decyzji i zaspakajania potrzeb w świecie.
Spostrzeganie zależy od:
Obiektywnie istniejącego bodźca, (m.in. ustalenie się reakcji, prawo Webera - Fechnera),
Warunków spostrzegania, (procesy kontekstowe),
Czynników podmiotowych, (gotowość percepcyjna, zręczność i wprawa nabyte w procesie uczenia się).
Mechanizmy pośredniczące gotowości percepcyjnej (Bruner, str. 59)
Grupowanie i integracja - zarówno wskazówek, jak i prawdopodobieństw sekwencyjnych (nie ma izolowanych zdarzeń, są tylko epizody).
Regulowanie dostępności kategorii
Sygnalizowanie zgodności i jej braku pomiędzy informacjami na wejściu (wskazówkami), a zestawem cech swoistych dla danego pojęcia (kategoria). Powoduje to powstawanie emocji. Obciążenia systemu poznawczego niezgodnością.
Blokowanie wskazówek, które ma miejsce szczególnie przy zakończeniu procesu kategoryzacji (zakończeniu potwierdzania).
James J. Gibson zwrócił uwagę na bezpośredniość procesu spostrzegania. Danuta Gierulanka wskazuje, że w percepcji ukazuje się spostrzegającemu sam przedmiot spostrzeżenia, coś lub ktoś we własnej osobie, w swojej cielesności i samobecności. Nie zaś jako symbol - znak czy obraz będący pośrednikiem.
Proces specyfikacji (specify) określa relację między elementami światła i bodźcami akustycznymi (S1), a elementami topografii środowiska i niezniennikami przedmiotów (S2). Obserwator wykorzystuje pojawienie się S1 do sprecyzowania (wyszczególnienia) S2. Pozwala to na wykonywanie fizycznych czynności w fizycznym otoczeniu.
Affordances to właściwości środowiska, które na coś pozwalają. Aby móc sprawnie funkcjonować, trzeba zachowywać się w zgodności z nimi. Przykładem może być sznurek wiążący dwie części rozkładanego krzesła, - po rozwiązaniu pozwala on na jego rozłożenie.
Affordances są szybko identyfikowane. Interesują tylko w danym kontekście, np. zmęczony człowiek szuka w otoczeniu płaskiej powierzchni, aby usiąść lub się położyć. Właściwości środowiska istnieją i są takie same dla wszystkich organizmów, niezależnie od ich poziomu rozwoju.
Inaczej mówiąc affordances są to takie cechy otoczenia, które mają znaczenie dla poznania i zachowania.
Odbiór bodźców związany jest z doznaniami psychicznymi: wrażeniami i spostrzeżeniami. Według Włodzimierza Szewczuka wrażenie to najprostsza, najbardziej podstawowa informacja o świecie, odzwierciedlająca własność przedmiotu.
Wrażenia (...) doświadczenie lub recepcja prostych właściwości bodźców, takich jak na przykład jasność, kolor, głośność czy siła dotyku. Spostrzeganie natomiast jest doświadczeniem złożonej charakterystyki bodźców, na przykład konkretnych przedmiotów w otaczającym środowisku, łatwo rozpoznawanych i nazywanych.
Wrażenia, jako zmienne psychologiczne w widzeniu to:
Jasność zależna w pierwszym rzędzie od intensywności światła, drugim długości fali świetlnej i akomodacji oka;
Kolor zależny od długości fali świetlnej, a także struktury widma i odcienia światła otaczającego daną powierzchnię;
Nasycenie (soczystość barwy) zależy w pierwszym rzędzie od struktury widma, następnie otaczającego światła.
Wrażenia dla słuchu to głośność i barwa głosu.
Vademecum Akademickie pod redakcją Jana Stralau, tom I, 2.2.5
Przystosowanie wymaga tego, aby reprezentacja była dokładna.
Przedstawicielka psychologii fenomenologicznej, matematyczka, filozof i psycholog, uczennica Romana Ingardena
Wejście sensoryczne jako kombinacja światła docierającego bezpośrednio do obserwatora.
W tym przykładzie affordance jest płaska powierzchnia.
Vademecum Akademickie pod redakcją Jana Stralau, tom II, 14.1