Bielsko-Biała,dnia 22608.2011r

Spółki handlowe

(konspekt wykładu)

1.Zagadnienia wstępne

Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki handlowej jest typowe dla krajów o gospodarce rynkowej. Od czasu wprowadzenia w Polsce zmian ustrojowych w 1989 roku, systematycznie - w miejsce dominującego sposobu prowadzenia działalności gospodarczej, właściwej dla systemu nakazowo-rozdzielczego, dla której podstawową formą organizacyjną przedsiębiorstwa było przedsiębiorstwo państwowe, w którym jedynym właścicielem środków wytwórczych i kapitału zakładowego było państwo - następuje zmiana na taki właśnie model gospodarczy. Istotne znaczenia ma tu jednak zmiana konstytucji z 1989r,oraz kodeksu cywilnego w latach 1989-1990, których rezultatem jest zniesienie w obrocie gospodarczym z dniem 01 października 1990 roku podziału podmiotów na jednostki gospodarki uspołecznionej i jednostki nieuspołecznione.

W Polskiej gospodarce rynkowej, w wypadku prowadzenia niewielkiej działalności , zwłaszcza rodzinnej , wymagającej małych nakładów i niewielkiego kapitału zakładowego, i wymagającej współdziałania zaledwie kilku osób, wystarczające jest utworzenie spółki cywilnej.

Stanowi ona o współdziałaniu wspólników tej spółki dla osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. To właśnie oni są przedsiębiorcami, działającymi poprzez umowę spółki.

Do prowadzenia poważniejszej działalności,o większym rozmiarze, większym majątku i stopniu ryzyka, a także o większej liczbie uczestników , właściwe będzie korzystanie z wybranego rodzaju spółki handlowej.

Prowadzenie działalności w formie spółki handlowej jest dogodną formą prawną rozwijania przedsiębiorczości zarówno w tzw. small business, jak i w działalności na większą skalę.

Jak więc z powyższej tezy wynika, przedmiot i rozmiary działalności gospodarczej wyznaczają w zasadzie wybór formy działalności i rodzaj spółki.

W praktyce można wymienić co najmniej kilka rodzajów korzyści wynikających z wyboru formy działalności gospodarczej w postaci spółki handlowej.

• wybór sposobu prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki handlowej umożliwia zgromadzenie większego kapitału zakładowego albo poprzez większą liczbę inwestorów, o mniejszych, indywidualnych udziałach, albo poprzez mniejszą liczbę większych instytucjonalnych inwestorów, którzy uzyskują możliwość prowadzenia działalności w formie odrębnego podmiotu gospodarczego.

• Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki handlowej, pozwala na działanie samodzielne podmiotu gospodarczego, z ograniczeniem odpowiedzialności, przede wszystkim do majątku spółki. W każdym razie z wyłączeniem, co do zasady, odpowiedzialności osobistej wspólników( przy spółkach kapitałowych), a nawet w razie braku wyłączenia takiej odpowiedzialności (spółki osobowe) - oddzieleniem majątku spółki od majątku wspólników.

• Spółkę w zasadzie można utworzyć w prosty sposób ( z wyjątkiem spółki akcyjnej).

• Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki handlowej, dzięki wniesionemu udziałowi umożliwia wspólnikowi proporcjonalne korzystanie z dochodów spółki w postaci dywidendy od zysku osiąganego przez spółkę.

• W spółce handlowej następuje z założenia oddzielenie uczestnictwa wspólnika w spółce od zarządzania spółką.

• Umożliwia wspólnikowi indywidualnie, albo poprzez organy nadzoru spółki kontrolowanie działalności spółki i osiąganie celów zakładanych przy jej tworzeniu.

• W spółkach kapitałowych, które wśród spółek handlowych maję najważniejsze znaczenie, istotną cechą jest zbywalność udziałów (akcji).

Jak z powyższego wynika, spółki handlowe mają ponadustrojowy charakter, gdyż nie stanowią żadnego typu własności, a są tylko formą organizacyjną prowadzenia działalności gospodarczej.

W praktyce mogą występować zarówno spółki, w których jedynym wspólnikiem, akcjonariuszem będzie skarb państwa, lub inna państwowa osoba prawna i będą one wtedy reprezentować własność państwową, albo spółki z udziałem mienia prywatnego ( osoby fizyczne, stowarzyszenia spółdzielnie itp.), i stanowiące typ własności prywatnej.

Jak z powyższego wynika, spółki sprzyjają przedsiębiorczości, skłaniają do lokowania oszczędności w inwestycjach, a następnie przez obrót udziałami lub akcjami tworzą rynek papierów wartościowych.

W praktyce często są spotykane spółki z udziałem kapitału mieszanego, np. państwowego i prywatnego. Ma to miejsce wówczas gdy obok własności skarbu państwa lub inne państwowej osoby prawnej, do spółki wniesione są ( klub nabyte)również wkłady podmiotów reprezentujących inną formę własności.

2.Podział spółek wg ksh (art22-86)

Zasadniczy podział spółek, wynikający z różnic w ich konstrukcji prawnej i mający znaczenie praktyczne, to wyróżnienie spółek osobowych i spółek kapitałowych.

Spółki osobowe charakteryzują się współuczestnictwem osobistym wspólników, zarówno w samej spółce, jak i w prowadzeniu przez nią przedsiębiorstwa. Spółka taka nie ma osobowości prawnej, a jej majątek jest współwłasnością łączną wspólników.

Ponoszą oni znaczne ryzyko uczestnictwa w spółce,ponieważ zasadą jest ich osobista i solidarna odpowiedzialność za zobowiązania spółki, zarówno jej majątkiem jak i w tym samym stopniu całym majątkiem osobistym wspólników.

Interes spółki jest zatem w znacznym stopniu wspólnym interesem wspólników , co przejawia się np. niezmiennością składu wspólników bez zmiany umowy spółki, wzajemną kontrolą nad działalnością poszczególnych wspólników mających uprawnienia do prowadzenia spraw spółki i reprezentowania jej na zewnątrz, wymagania zgody wszystkich wspólników na decydowanie w istotnych sprawach spółki,posiadaniem jednego głosu przez każdego wspólnika, niezależnie od wysokości wniesionego wkładu.

W spółkach osobowych generalną zasada jest domniemanie równości wkładów, co przejawia się równością udziału w zyskach i stratach spółki.

W poszczególnych rodzajach spółek osobowych istnieją jednakże pewne różnice, wynikające z istoty kolejnych spółek osobowych.

Najwyraźniej cechy wymienione powyżej przejawia spółka cywilna, unormowana w art 860 i n. k.c.. Ze względu jednakże na zawartość normatywną opracowania K.S.H spółka ta zostanie odrębnie opisana.

Do spółek osobowych wg KSH należą:

• spółka jawna

• spółka partnerska,

• spółka komandytowa,

• spółka komandytowo-akcyjna..

2.1.spółka jawna.

Wg ksh spółka jawna jest spółką osobową,która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą, a nie jest inną spółką handlowa. Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności, i powinna zawierać oznaczenie firmy i siedziby spółki, określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartości, przedmiot działalności spółki,oraz czas trwania spółki.

W spółce jawnej za zobowiązania spółki każdy wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem bez ograniczeń, solidarnie z pozostałymi wspólnikami. Odpowiedzialność ta ma jednak charakter subsydiarny, co polega na tym,że za zobowiązania spółki spółka odpowiada najpierw swoim majątkiem, a jeśli egzekucja okaże się nieskuteczna - wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika. Subsydiarna odpowiedzialność wspólnika nie dotyczy nie dotyczy zobowiązań powstałych przed wpisem do rejestru.

Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie kej istnienia.

Każdy ze wspólników ma prawo do reprezentowania spółki, i prawo to dotyczy wszystkich czynności sądowych i poza sądowych, a prawa do reprezentowania spółki wobec osób trzecich nie można skutecznie ograniczyć.

Spółka jawna podlega wpisowi do rejestru spółek prowadzony przez sąd rejestrowy.

Zgłoszenie o wpis do sądu rejestrowego powinno zawierać:

• firmę, siedzibę i adres spółki,

• przedmiot działalności,

• nazwiska i imiona albo firmy wspólników,

• nazwiska i imiona osób uprawnionych do reprezentowania spółki i sposób reprezentacji.

Każdy wspólnik ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki,jednakże prowadzenie spraw spółki może być powierzone jednemu lub kilku wspólnikom bądź na mocy umowy spółki, bąź uchwały wspólników

Udział w zyskach jest równy dla każdego wspólnika. W tym samym stopniu każdy wspólnik pokrywa straty w spółce.

Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej, ale jest słusznie traktowana jako ułomna osoba prawna, ze względu na możliwość samodzielnego nabywania praw , zaciągania zobowiązań , pozywania i być pozywaną( posiada zdolność procesową).

2.2.spółka partnerska (art86-101 ksh)

Spółką partnerską jest spółka osobowa,utworzona przez wspólników w celu wykonywania wolnego zawodu w spółce prowadzącej przedsiębiorstwo pod własną firmą. (art 86 ksh).

Spółka może być zawiązana w celu wykonywania więcej niż jednego zawodu, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Partnerami (wspólnikami) w spółce mogą być wyłącznie osoby fizyczne uprawnione do wykonywania wolnych zawodów, określonych w art 88,lub w odrębnej ustawie.

Należą do nich osoby wykonujące następujące zawody:

• aptekarz,

• adwokat,

• architekt,

• inżynier budownictwa,

• biegły rewident,broker ubezpieczeniowy,

• doradca podatkowy,

• makler papierów wartościowych,

• doradca inwestycyjny,

• księgowy,

• lekarz weterynarii

• notariusz,

• pielęgniarka położna,

• radca prawny,

• rzecznik patentowy,

• rzeczoznawca majątkowy,

• tłumacz przysięgły.,

W sprawach nieuregulowanych w przepisach dotyczących spółki partnerskiej mają zastosowanie przepisy dotyczące spółki jawnej.

Umowa spółki partnerskiej wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, i powinna zawierać:

• określenie wolnych zawodów wykonywanych przez partnerów,

• - przedmiot działalności spółki,

• nazwiska i imiona partnerów,którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki w przypadku zaistnienia sytuacji z art 95 ksh,

• firmę i siedzibę spółki,

• czas trwania spółki, jeśli jest oznaczony,

• określenie wkładów wnoszonych przez każdego partnera,i ich wartość.

Spółka partnerska podlega wpisowi do sądowego rejestru spółek . Spółka ta powstaje z chwilą wpisu do rejestru..

W spółce partnerskiej partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań osób zatrudnionych przez spółkę na umowę o pracę lub inną umowę , które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług. Każdy partner ma prawo reprezentować spółkę na zewnątrz, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

2.3. spółka komandytowa 9art.102124 ksh)

Spółką komandytową jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia,9 komplementariusz), a odpowiedzialność co najmniej jednego wspólnika jest ograniczona (komandytariusz). ( art. 102 ksh)

W sprawach nieuregulowanych maja zastosowanie przepisy o spółce jawnej.

Umowa spółki komandytowej powinna być zawarta w formie aktu notarialnego i powinna zawierać:

• firmę i siedzibę spółki,

• przedmiot działalności spółki,

• czas trwania spółki, jeśli jest oznaczony,

• oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,

• oznaczony kwotowo zakres odpowiedzialności każdego komandytariusza wobec wierzycieli( suma komandytowa).

Komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki wobec wierzycieli tylko do wysokości sumy komandytowej. Wkład Komandytariusza do spółki może być niższy niż suma komandytowa.. Komandytariusz może reprezentować spółkę tylko jako pełnomocnik.

Spółka komandytowa powstaje z chwila wpisu do rejestru sądowego.

2.4. spółka komandytowo-akcyjna. 9Art 125-150 ksh)

Spółka komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczeń, a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.

W sprawach nieuregulowanych w dziale dot. tej spółki mają zastosowanie w sprawach dotyczących komplementariuszy, jak i i wobec osób trzecich, wkładów, z wyłączeniem na kapitał zakładowy- odpowiednio przepisy dotyczące spółki jawnej, a w sprawach dotyczących akcjonariuszy tej spółki -odpowiednio przepisy dotyczące spółki akcyjnej.

Kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej powinien wynosić co najmniej 50 000,00zł.

Do powstania spółki konieczne jest sporządzenie statutu spółki w formie aktu notarialnego. Statut spółki powinni podpisać co najmniej wszyscy komplementariusze.

Spółka podlega wpisowi do Krajowego Krajowego Rejestru Sądowego, ipowstaje z chwilą dokonania tego wpisu.

Spółkę reprezentują komplementariusze, których z mocy statutu lub prawomocnego orzeczenia sądu nie pozbawiono prawa reprezentowania spółki.

Każdy komplementariusz ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Statut może przewidywać, że prawo prowadzenia spraw spółki może przysługiwać jednemu lub kilku komplementariuszom.

W spółce komandytowo-akcyjnej może być ustanowiona rada nadzorca. Jeśli liczba akcjonariuszy przekracza 25, ustanowienie rady nadzorczej jest obowiązkowe.

Członków Rady Nadzorczej powołuje i odwołuje walne zgromadzenie. Komplementariusz albo jego pracownik nie może być członkiem rady nadzorczej. Rada Nadzorcza sprawuje stały nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach.

Walne Zgromadzenie może być zwyczajne lub nadzwyczajne.

3. SPÓŁKI KAPITAŁOWE

Cechą spółek kapitałowych jest kapitał (zakładowy, akcyjny),podzielony na udziały lub akcje pokryte wkładami wspólników.

Nie są oni zobowiązani do osobistej pracy na rzecz spółki i zależnie od umowy (statutu) mogą swoją aktywność ograniczyć do wniesienia udziałów ( zakupienia akcji), uczestniczenia w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy) i korzystania z podziału zysków.

Spółki kapitałowe maja osobowość prawną, którą należy ocenić z uwzględnieniem przepisów k.c. (art. 33 i n.) Chodzi zwłaszcza o powoływanie organów spółki, których nie posiadają spółki osobowe.

Ryzyko finansowe wspólników ogranicza się w zasadzie do wniesionych wkładów lub zakupionych akcji.

Skład osobowy spółek kapitałowych jest z założenia zmienny, poprzez zbywalność udziałów, akcji. Głosowanie przez udziałowców lub akcjonariuszy odbywa się udziałami.

Spółki kapitałowe przewidziane są w zasadzie do przedsięwzięć o znaczniejszych obrotach, wymagających stworzenia osoby prawnej, i z poddaniem się regułom rachunkowości spółek, jako podmiotów gospodarczych, a w przypadku spółek akcyjnych z możliwością gry na giełdzie.

Do spółek kapitałowych należą Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i Spółka Akcyjna.

---