Procesy poznawcze - wykład 6 (Pani dr Maria Zając, 4 kwietnia 2005r.)
Historia inspiracji i formowania się podejścia kognitywistycznego
On 11 Sep 1956 Cognitive Science was born
1948 wrzesień - konferencja Hixon'a, California Institute of Technology. John von Neumann porównał mózg do komputera i postulował opierania się na jego architekturze przy opisie działania układu nerwowego. Dygresyjnie warto dodać, że chociaż procesor wykonuje wiele różnorodnych zadań, podyktowane jest to wymaganiami rynku (tanie i uniwersalne), a nie ograniczeniami technicznymi. Zatem bardzo rozbudowany komputer faktycznie jak mózg, ma różne części do różnych zadań. Na konferencji wystąpił również Karl Lashley, który zaatakował behawioryzm.
Prace z zakresu cybernetyki: 1960/50 Norbert Wiener, 1950 Ludwig von Bertalanffy, 1963 W. Ross Ashby. Przedmiotem prac i badań teoretyków cybernetyki były procesy sterowania, a więc procesy przetwarzania informacji na operacje modyfikujące stany danego układu.
1955 The Psychology of Personal Constructs Georgea Alexandera Kelly'ego - założenie, że pierwotnym zachowaniem człowieka jest zachowanie badawcze. Działanie opiera się na przewidywaniu zdarzeń.
1956, 11 września - MIT Symposium on Information Theory. Newell i Simon zaprezentowali Teoretyka Logiki, program do przeprowadzania dowodzeń, Noam Chomsky w Trzech Modelach Języka przedstawił koncepcję gramatyki opartej na transformacjach, a George Miller tezę o pojemności pamięci (Magic number 7 plus or minus 1).
1967 - wydanie podręcznika Ulrica Neissera Cognitive psychology, którego tytuł dał nazwę całemu podejściu. Autor w pracy zaproponował koncepcję aktywnego umysłu oraz psychologii jako nauki o mechanizmach funkcjonowania umysłu. Wyraził też swój sceptycyzm wobec metafory komputerowej, co dało początek miękkiej odmianie kognitywizmu.
W pracy Cognitive Psychology Neisser formułuje dwie tezy funkcjonowania systemu poznawczego. Pierwsza głosi, że wszelkie akty (procesy) poznawcze - od percepcji po rozwiązywanie problemów, są aktami konstrukcyjnymi. Zachowywane są elementy ich przebiegu, a nie gotowe rezultaty. (Zagadnienie wiedzy deklaratywnej wiem, że oraz proceduralnej wiem jak.) Hipoteza powtarzalności została zastąpiona hipoteza wykorzystywania.
Wcześniejsze teorie głosiły, iż zapis pamięciowy stanowi mniej lub bardziej udaną kopię rzeczywistości zachowywaną w pamięci, skąd w razie potrzeby może być wydobyta w niezmienionej formie. Nowe podejście z kolei widzi zawartość pamięci długotrwałej jako materiał budulcowy wykorzystywany w przywoływaniu.
W tej dziedzinie klasycznym eksperymentem jest doświadczenie Frederica Bartletta. Osobie badanej czytana była historia, a następnie proszono o jej powtórzenie na podstawie tego, co zostało zapamiętane. W opowieściach z pamięci znaleźć można informacje, a nawet zmiany fabuły, które pochodzą z doświadczenia i kultury opowiadającego. Jedną z wykorzystywanych historii była indiańska Wojna Duchów.
Teorie pamięci konkurencyjne wobec poznawczej: fenomenologiczna, holograficzna.
Kognitywizm to tradycja badań, która zrodziła się na pograniczu wielu nauk; psychologii, językoznawstwa, AI, biologii. Jej podstawą metodologiczną jest metafora komputerowa. Wzorcem myślowym (paradygmatem) tego podejścia stało się przetwarzanie informacji, - odbiór, rozpoznawania, utrwalanie, przechowywanie oraz wykorzystywanie w działaniu (werbalnym i motorycznym).
Jednym z miejsc wykorzystania dorobku kognitywizmu jest teoria filmu. Wiąże się z tym nazwisko J. Ostaszewskiego.
W ostatnich latach widać rozłam na kognitywizm twardy i miękki. Ten pierwszy zorientowany jest na komputer i algorytmiczny (obliczeniowy) model umysłu. Słowo - klucz to maszyna Turinga. Alan Turing w 1952 wypowiedział się tak: Nie interesuje nas fakt, że mózg ma konsystencję zimnej owsianki. W myśl filozofii funkcjonalizmu, umysł można badać niezależnie od jego neurofizjologicznej podstawy (mózgu). Jego stan można definiować podobnie jak stan komputera, czyli poprzez funkcję, jaką spełnia w całości systemu.
Z kolei miękki (zwany neokognitywizmem) wierzy w trafne zrozumienie przez rozumienie ciała, - ucieleśniony model umysłu. Możliwe są w nim takie stwierdzenia jak np. że spostrzeganie jest aktem psychosomatycznym, albo rozważania nad dualizmem kartezjańskim (problem body - mind).
Obecnie modne pytania filozoficzne
Jaka jest relacja ciała i czasu? (Orientacja temporalna)
Jaka jest rola ciała w funkcjonowaniu pamięci? (Temat podjęli: Darwin, Nietzsche, Freud)
W jakim sensie ciało jest systemem wpisanych w nie kodów? (Do poszukiwania odpowiedzi inspiruje genetyka? Np. Rozważania Pauliny Stochel o genie VMAT2)
Nurty namysłu nad ciałem: fenomenologiczny, psychoanaliza i schizoanaliza, teologia (relacja między tym, co ludzkie, a tym co boskie). Odejście od opozycji dusza - umysł - ciało. Nazwiska warte wymienienia to Maurice Merleau-Ponty (Widzialne i niewidzialne. Notatki robocze, 1960), Emmauel Levinas (formy cielesności?), Jan Trąbka (cielesność - mózg w czaszce itd.), oraz Jan Paweł II (1980, teologia ciała). Możliwe drogi myśli: traktowanie ciała jako maszyny, logika dziedziczności (znów trójka Darwin, Nietzsche, Freud), oraz mające źródła w biologii systemy cybernetyczne. Jedną z konsekwencji podejmowania tej problematyki jest są zmiany w mówieniu o ludzkim ciele.
Moje dygresje
Prosta, ale konkretna strona: http://home.earthlink.net/~dougary/ITEC_800/final_project/bartlett.htm
W niniejszej notatce brakuje listy rozwiązywanych przez twardy kognitywizm zagadnień
Schizoanaliza odnosi się do codziennego rozbicia osobowości, urojeń, lęku, natłoku myśli, osłabienia aktywności życiowej, utraty kontaktu z otoczeniem i zamknięciu w sobie. Dla mnie pachnie to po prostu codziennością osobowości trzeciej fali. Nazwisko łączące się z pojęciem schizoanaliza to Gilles Deleuze.
George Miller
Vademecum Akademickie, Wiesław Łukaszewski 2.2.5
1886-1969
Rzeka Opoczno