LEKI WPŁYWAJĄCE NA UKŁAD KOSTNY: Procesy przebudowy kości polegają na resorpcji kości i kościotworzeniu. Zachodzą one podczas całego życia człowieka. Przebudowa kości ma na celu dostosowanie ich budowy do obciążeń mechanicznych i zapewnienie równowagi wapniowej w płynach ustrojowych. Proces przebudowy kości jest bardziej intensywny u osób młodych niż u osób starszych. Modelowanie strukturalne - kształt, struktura wewnętrzna, wytrzymałość mechaniczna, zdolność do regeneracji. Proces przebudowy jest uwarunkowany przez (skład kości): składniki nieorganiczne (wapń, fosfor, węglany, sód, chlor, magnez, potas, fluor, śladowe ilości cynku, strontu, miedzi, ołowiu, radu); składniki organiczne (komórki kostne: osteoblasty wytwarzają macierz kostną; osteocyty warunkują tworzenie kości; osteoklasty biorą udział w resorpcji kości).
Komórki biorące udział w procesie przebudowy kości podlegają regulacji: *Endokrynnej: za pomocą hormonów ogólnoustrojowych: parathormon, kalcytonina, aktywne postacie Wit D3 , glikokortykosteroidy, estrogeny, testosteron, hormon wzrostu, insulina, hormony tarczycy. *Parakrynnej: za pośrednictwem biologicznie czynnych związków wydzielonych przez określoną komórkę, działających na komórki z najbliższego otoczenia. *Autokrynnej: działanie związków biologicznie czynnych wydzielanych na zewnątrz przez określoną komórkę na tę samą komórkę. *Parakrynnej i autokrynnej: udział biorą: prostaglandyny, cytokiny, czynniki wzrostowe.
PROCESY CHOROBOWE: Mogą zaburzać procesy przebudowy kości, przyspieszać je lub zwalniać z równoczesnym nieodwracalnym zmniejszeniem ilości substancji mineralnych odkładanych w kościach.
ZABURZENIA: *Osteopatia: zmiany dotyczące stopnia mineralizacji kości lub stosunku składników mineralnych do składników organicznych kości. *Osteoporoza: zmniejszenie masy prawidłowej tkanki kostnej, zaburzenie mikroarchitektury kości co w konsekwencji zwiększa podatność na złamania. *Osteopenia: równomierny ubytek masy mineralnej i organicznej kości. *Krzywica: występuje u osób w wieku rozwojowym i charakteryzuje się występowaniem zaburzeń mineralizacji, co doprowadza do zniekształceń w układzie kostnym. *Osteomalacja: powstaje na skutek zaburzeń mineralizacji osteoidu, następuje zwiększenie stosunku masy organicznej do masy mineralnej kości. *Osteodystrofia: powstawanie nieprawidłowej struktury kości. *Hipostoza: zmniejszony rozwój układu kostnego w okresie wzrostu. *Osteopetroza: zwiększona zawartość składników mineralnych kości w stosunku do organicznych.
LEKI WPŁYWAJĄCE NA PROCESY METABOLICZNE W KOŚCIACH:
PARATHORMON (PTH): jest peptydem, który odpowiada za regulację hormonalną gospodarki wapniowo-fosforanowej w organizmie. Wytwarzany w gruczołach przytarczycznych. Wydzielanie PTH jest regulowane stężeniem jonów wapniowych we krwi. Zmniejszenie stężenia jonów wapnia we krwi pobudza wydzielanie parathormonu, a zwiększenie stężenia jonów wapnia hamuje wydzielanie PTH. Pobudza resorpcję kości. Rola w regulacji napięcia mięśni gładkich naczyń krwionośnych (rozszerzając naczynia) i wpływa na pracę serca (zwiększa przepływ wieńcowy i częstość pracy serca). Zwiększenie wytwarzania mocznika i pobudzenie lipolizy. Preparaty: Teriparatyd (rekombinowany ludzki parathormon, pobudza kościotworzenie i zwiększa gęstość kości).
KALCYTONINA: Jest hormonem peptydowym i jej wydzielanie regulowane jest przez stężenie wapnia we krwi. Syntetyzowany w komórkach C tarczycy a w niewielkich ilościach w innych tkankach (grasica, płuca, ślinianki podszczękowa, jelito). Utrzymuje zasoby mineralne kości w stanach zwiększonego zapotrzebowania na wapń (np. wzrost, ciąża, laktacja). Zapobiega nadmiernemu wzrostowi wapnia we krwi i zatrzymuje wapń w układzie kostnym. Zwiększa mineralizację chrząstek i przyspiesza mineralizację kości. Zmniejsza wchłanianie zwrotne wapnia i fosforanów i nasila diurezę. Nasila wydzielanie kwasu solnego i pepsyny. Wykazuje działanie p/zapalne i p/bólowe. Rozszerza naczynia krwionośne i zwiększa ich przepuszczalność. Preparaty: Calcihexal, Calcitonin, Calsynar, Miacalcic, Osteostabil, Tamocalcin.
WITAMINA D3 - CHOLEKALCYFEROL: Prehormon ulegający w organizmie przemianom do aktywnych postaci działających jako hormony regulujące aktywność różnych typów komórek, przede wszystkim tych które biorą udział w regulacji gospodarki wapniowo- fosforanowej. W wyniku działania na nerki, kości i jelita następuje wzrost stężenia wapnia we krwi, co zapewnia właściwe środowisko dla mineralizacji kości. W obrębie innych tkanek reguluje wewnątrzkomórkowe stężenie wapnia oraz kontroluje różnicowanie i wzrost komórek. Zastosowanie: Zapobieganie i leczenie krzywicy i osteomalacji; niedobór D3 wynikający ze złego wchłaniania, chorób wątroby; w hipokalcemii związanej z niedoczynnością gruczołów przytarczycznych; w osteoporozie; w leczeniu i zapobieganiu wtórnej nadczynności przytarczyc związanej z przewlekłą niewydolnością nerek. Preparaty: złożone - Calcium 500D, 1000D, D3; pojedyncze - Osteovit, colecalciferole.
LEKI WPŁYWAJĄCE NA OBRÓT HORMONALNY - ESTROGENY
ESTRADIOL: gł. hormon płciowy, , wpływa na wzrost przebudowy oraz kościotworzenie, reguluje procesy kościotwórcze oraz proces resorbcji kostnej z udziałem osteoblastów. Hamuje uwalnianie cytokin i zwiększa wytwarzanie kolagenu. Zażywanie estrogenów może zapobiegać rozwojowi osteoporozy.
Mniej działań niepożądanych: SELEKTYWNE MODULATORY RECEPTORA ESTROGENOWEGO (SERM): wykazują działanie estrogenowe w kom. ukł. kostnego bez pobudzenia na macicę i sutki.
RALOKSYFEN: jest wybiórczym modulatorem receptora estrogenowego. W gruczole piersiowym i błonie śluzowej macicy wywiera działanie antagonistyczne na ten receptor, natomiast w tkance kostnej - działanie agonistyczne. P/wskazania: choroba zakrzepowo-zatorowa, niewydolność wątroby, ciężka niewydolność nerek, krwawienie z dróg rodnych. DN: obrzęki, krwawienia, napady gorąca. Preparaty: Raloxivan, Evista.
TAMOKSYFEN: Lek o działaniu antyestrogenowym, wiąże się z receptorami estrogenowymi w kośćcu (agonista) zwiększając gęstość kości. Po menopauzie, u młodszych może wykazywać działanie odwrotne. Preparaty: Nolvadex.
LAZOFOKSYFEN: w różnych postaciach osteoporozy, pozbawiony antagonistycznego działania względem sutków i macicy, mniej działań niepożądanych niż raloksyfen.
BISFOSFONIANY: syntetyczne analogi pirofosforanów. 2 grupy proste: etidronian, klodronian, tiludronian.; złożone: alendronian, pamidronian, ibanidronian, risedronian, zoledronian. Hamują mineralizację kości, chrząstki i zębiny, hamują również powstawanie ogniskowych zwapnień w obrębie tkanek miękkich oraz resorpcję kości. Mogą hamować również proces przebudowy kości i obrót wapnia w tkance kostnej. Liczne działania niepożądane (nadżerki p. pok., zapalenie przełyku, bóle kości, wzrost ryzyka złamań).
FLUOREK SODU (sól kw. Fluorowodorowego i sodu): Pobudza kościotworzenie, głównie w leczeniu próchnicy, w osteoporozie. DN: owrzodzenia p. pok.; bóle stawowe, niedokrwistość. Preparaty: Elmex, Floam, Fluorożel.
SOLE WAPNIA: Przyjmuje się, że w stanach patologicznych np.. W osteoporozie, zwiększone dostarczenie wapnia może przyczyniać się do zmniejszenia jego utraty z układu kostnego, dzięki hamowaniu parathormonu i zwiększenia wydzielania kalcytoniny na skutek nawet przejściowego wzrostu stężenia wapnia we krwi, spowodowanego zwiększoną podażą tego pierwiastka. Stosowanie soli wapnia w leczeniu osteoporozy jest działaniem pomocniczym, które zmniejsza a nie zatrzymuje utraty wapnia z kości.
REUMATOIDALNE ZAPALENIE STAWÓW: jest przewlekła, ogólnoustrojową chorobom układu tkanki łącznej o charakterze autoimmunologicznym.
Organizm z niewyjaśnionych przyczyn wytwarza przeciwciała skierowane przeciw własnym tkankom, w tym przypadku zwalczane są komórki w torebkach stawowych. Przewlekły proces zapalny powoduje deformację stawów, co w znacznym stopniu powadzi do ograniczenia ich ruchomości. OBJAWY: Ból; Sztywność poranna (powyżej 1h); Zmęczenie ciągłe (toczący się stan zapalny); Obrzęki stawów ocieplenie stawów; Występuje ból i zanik mięśni. Leczenie choroby jest długotrwałe, wielolekowe, ma na celu zmniejszenie dolegliwości bólowych i przedłużenie remisji. Na leczenie składa się: masaż, operacje, fizykoterapia.
FARMAKOTERAPIA:
I gr.: leki modyfikujące przebieg choroby (kortykosteroidy antybiotyki, sulfasalazyna, sole złota)
II gr.: leki wspomagające, likwidujące dolegliwości (NLPZ-zmniejszenie bólu, glikortykosteroidy)
LEKI MODYFIKUJĄCE PRZEBIEG CHOROBY: w celu zahamowania progresji zmian chorobowych o podłożu zapalnym autoimmunologicznym.
Leki immunosupresyjne: glikortykosterodoidy, niektóre leki p/nowotworowe, niektóre antybiotyki, p/ciała monoklonalne.
NOWE GENERACJE LEKÓW ANTY RZS: *leki antycytokinowe (infliximab, anakinra, etanercept). *leki hamujące czynność limfocytów B (rituximab ). *białka hamujące aktywność limfocytów T (alefacept, abatacept)
INFLIKSYMAB (Remicade): ludzko-mysie przeciwciało monoklonalne IgG odziaływujące na TNF alfa stosowane w politerapii w połączeniu z metotreksatem. W postaci wlewu. Liczne działania niepożadane.
ETANERCEPT (Enbrel): blukuje TNF alfa, uniemożliwa jego wiązanie z błoną komórkową na komórce domenowej. Hamuje postać zmian radiologicznych. Podawany podskórnie.
ANAKINRA (Kineret): lek antycytokinowy, iniekcje podskórne, skuteczność ponad 70%, głównie w młodzieńczym RZS i ZZSK.
TERAPIA ZZSK: czyli zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, jest to przewlekły proces zapalny, który obejmuje stawy krzyżowo-biodrowe, drobne stawy kręgosłupa, pierścienie i wiązadła kręgosłupa. Prowadzi on do stopniowego ich usztywnienia. Przebieg choroby występuje z remisjami (okresami złagodzenia lub całkowitego zaniku obiawów) i okresami zaostrzeń. Choroba najczęściej rozpoczyna się między 15 a 35 rokiem życia, występuje średnio u 1 na 1000 osób. U mężczyzn zachorowalność wypada 3 razy częściej niż u kobiet. Obiawy choroby są u kobiet często łagodniejsze. Obecnie uważa się, że na rozwój choroby mają wpływ następujące czynniki: Predyspozycja genetyczna (antygen HLA-B27); Czynniki środowiskowe (bakterie); Wzrost przepuszczalności jelit.
Wyróżniamy 4 postaci kliniczne: I. Postać klasyczna - kręgosłup; II. Postać dtuga - kręgosłup+stawy; III. Postać trzecia - + stawy kolanowe, łokciowe; IV. Postać skandynawska - wszystko.
Diagnostyka: RTG, temperatura jako wskaźnik termiczny, powększone OB., objaw otta.
FARMAKOTERAPIA:
I gr.: leki modyfikujące przebieg choroby (kortykosteroidy antybiotyki, sulfasalazyna, sole złota)
II gr.: leki wspomagające, likwidujące dolegliwości (NLPZ-zmniejszenie bólu, glikortykosteroidy, opioidowe i nieopioidowe leki p/bólowe).