TYPY STRATEGII ROZWOJU

• Oddziaływanie na dynamikę gospodarki, stymulowanie procesów rozwojowych, znalazło szerokie odzwierciedlenie w różnych koncepcjach teoretycznych i programach realizowanych w praktyce.

Studia strategiczne

• Na tym tle rozwinęła się dziedzina badań ściśle związanych z teorią polityki ekonomicznej, poświęconych strategii rozwoju.

• Są to tzw. studia strategiczne.

• Prowadzą je w wielu krajach wyspecjalizowane instytucje rządowe, instytuty naukowe, a także prywatne agencje.

• Studia strategiczne podejmowane są na szeroką skalę z inicjatywy organów UE.

• Badaniami strategicznymi zajmują się również wielkie korporacje międzynarodowe.

• Uogólniając rozmaite sposoby oddziaływania w celu pobudzenia wzrostu gospodarczego w krajach o gospodarce rynkowej, można wyróżnić pewne typy strategii.

• Omówimy te typy strategii, które odnoszą się do dynamizowania całej gospodarki.

• Zwrócimy uwagę tylko na główne cechy poszczególnych strategii , nie wchodząc w rozważania nad ich walorami i słabościami.

• W praktyce żaden z opisywanych typów strategii nie był i nie jest stosowany w czystej formie; w użyciu są różne ich kombinacje.

• Podstawowym problemem, który wymaga rozwiązania przy projektowaniu strategii rozwoju, jest kwestia w jaki sposób można przerwać zespół współzależności tworzących w gospodarce błędne koło niedorozwoju i ubóstwa.

Błędne koło niedorozwoju i ubóstwa

W krajach opóźnionych w rozwoju ekonomicznym występuje:

• Niska produkcja na głowę mieszkańca;

• W następstwie tego mizerne dochody;

• Nikłe oszczędności;

• Bardzo powolne tempo akumulacji kapitału, które decyduje o dynamice wzrostu;

• Inwestycje są zbyt nikłe, aby absorbować przyrost zasobów siły roboczej związany ze wzrostem liczby lydności.

• W związku z tym sprzężenia między elementami błędnego koła niedorozwoju mogą przybierać charakter sprzężeń kumulacyjnych.

PIĘĆ TYPÓW STRATEGII ROZWOJU

• Strategia liberalna

• Strategia gospodarki otwartej

• Strategia industrializacji

• Strategia rozwoju rolniczego

• Strategia redystrybucyjna

STRATEGIA LIBERALNA

• Jej specyfika polega na tym, że dąży ona do poprawienia alokacji zasobów przez wykorzystanie wskazówek dawanych przez rynek i zdanie się na jego mechanizmy.

• W niewielkim stopniu uwzględnia ona warunki krajów słabo rozwiniętych.

• W praktyce znajduje ona zastosowanie w sytuacjach kryzysowych, gdy najważniejszą sprawą jest stabilizacja gospodarki i wyeliminowanie stanu poważnej nierównowagi.

Strategia ta wielka rolę przypisuje sektorowi prywatnemu, który jest podstawą rozwoju.

• Rola państwa ograniczona jest głównie do zapewnienia stabilnego środowiska ekonomicznego.

• Przez działania stabilizacyjne władze publiczne usiłują zmniejszyć fluktuacje koniunkturalne.

Strategia ta może zalecać:

• politykę prywatyzacji przedsiębiorstw publicznych;

• Działania legislacyjne i administracyjne ograniczające działalność związków zawodowych.

Najbardziej skrajne warianty strategii liberalnej przypominają zasady leseferyzmu.

Cele strategii liberalnej

• Stabilizacja gospodarki i dobre funkcjonowanie rynków;

• Poprawa alokacji zasobów i wskutek tego podniesienie poziomu produkcji i dochodów oraz poprawa poziomu życia;

• Sprzyjanie wysokiemu poziomowi oszczędzania w celu zwiększenia stopy wzrostu;

• Zapewnienie bardziej efektywnego wykorzystania kapitalu.

Strategia ta, zasadniczo nieinterwencjonistyczna

• oparta na inicjatywie indywidualnej i na duchu przedsiębiorczości,

• unika generalnie stosowania środków mających na celu modyfikację podziału dochodu (jest on zdeterminowany przez rynek).

W rzeczywistości strategia liberalna nie występuje w czystej postaci.

• Najczęściej stosuje się pewne elementy tej strategii, głównie w celu stabilizowania gospodarki i tworzenia warunków trwałego wzrostu gospodarczego.

• Elementy tej strategii wykorzystuje się także w procesie tworzenia nowoczesnej gospodarki rynkowej

STRATEGIA GOSPODARKI OTWARTEJ

Ma ona wiele cech wspólnych ze strategią liberalną, ale też własną specyfikę:

• zdaje się na rynkową alokację zasobów;

• wyznacza sektorowi prywatnemu główną rolę w rozwoju;

• odróżnia się jednak od strategii liberalnej znaczeniem, jakie przypisuje eksportowi;

• Handel zagraniczny, do którego często dodaje się inwestycje zagraniczne, jest tu uważany za motoryczny sektor wzrostu.

W porównaniu ze strategią liberalną strategia gospodarki otwartej implikuje generalnie aktywną rolę państwa w rozwoju.

• Po pierwsze, władze publiczne mają prowadzić politykę stymulacji podaży, usuwając przeszkody ograniczające zdolności eksportowe kraju i pobudzając te dziedziny aktywności ekonomicznej, które mogą przyczynić się do zwiększenia eksportu.

• Po drugie, państwo powinno stosować politykę liberalizacji handlu.

STRATEGIA INDUSTRIALIZACJI

• Strategia ta, podobnie jak poprzednie, kładzie nacisk na wzrost, ale za drogę do przyspieszenia wzrostu, uważa szybką ekspansję sektora przetwórczego.

• Chodzi w niej o podwyższenie stopy wzrostu gospodarczego.

Ten cel można osiągnąć trzema sposobami:

• Przez rozwój produkcji dóbr przetwórczych na potrzeby rynku wewnętrznego przy stosowaniu ochrony celnej.

• Przez rozwijanie przemysłu w ramach sektora publicznego.

• Przez proeksportową orientację sektora przetwórczego, na przykład przy użyciu bezpośrednich lub pośrednich subwencji.

Strategia industrializacji przywiązuje wielką wagę do podniesienia poziomu akumulacji.

• Aby osiągnąć swoje cele, władze publiczne interweniują na różnych poziomach.

• Interwencje mają na celu zwiększenie produkcji.

• Interwencje o charakterze dystrybucyjnym, o ile występują, często faworyzują te grupy ludności, które oszczędzają.

• Im większe są nierówności w dochodach, tym wyższy jest poziom oszczędności.

STRATEGIA ROZWOJU ROLNICZEGO

• Kładzie ona nacisk nie na stopę wzrostu gospodarczego, eksport lub uprzemysłowienie, lecz na wzrost produkcji rolnej.

• Stosowana jest w krajach, gdzie najważniejszym sektorem gospodarki jest rolnictwo i gdzie podstawowym problemem jest walka z głodem.

• Nadawanie temu sektorowi priorytetu w polityce rozwojowej jest w tych krajach naturalne.

Elementy mechanizmu rozwojowego:

• Zwiększenie podaży żywności, w tym przede wszystkim zbóż - najważniejszego produktu pierwszej potrzeby.

• Duża podaż pociąga za sobą relatywną obniżkę cen żywności.

• Relatywna obniżka cen żywności zmniejsza jednostkowe koszty siły roboczej.

• Niski jednostkowy koszt siły roboczej zwiększa zysk w działalności nierolniczej.

• Zwiększony zysk pozwala na zwiększenie oszczędności, inwestycji i ogólnej stopy wzrostu.

Strategia ta wymaga też wspierania przemysłu.

• Kluczem do przyspieszenia wzrostu produkcji rolnej jest postęp techniczny.

• Istotne jest wprowadzanie nowych, wysoko wydajnych kultur rolnych.

• Działaniom tym towarzyszy czasami reforma rolna.

STRATEGIA REDYSTRYBUCYJNA

• Jej zasadniczym celem jest poprawa podziału dochodu i bogactwa, a ściślej mówiąc likwidacja ubóstwa.

• Priorytet przyznaje się środkom, z których korzystają bezpośrednio grupy ludności o niskich dochodach.

Jest to wykorzystanie trzech różnych idei:

• pierwsza - przykłada wielką wagę do tworzenia miejsc pracy, zwłaszcza dla ludności ubogiej;

• druga - zaleca redystrybucję części wzrostu dochodu narodowego na rzecz najuboższej ludności (redystrybucja ta może przybrać postać transferów konsumpcyjnych lub inwestycyjnych);

• trzecia - daje priorytet potrzebom podstawowym.

Redystrybucyjna strategia rozwojowa wychodzi z założenia, że nie ma konfliktu lub sprzeczności między polityką rozwojową, zmierzającą do bardziej wyrównanej repartycji dochodów i bogactwa, a polityką, która dąży do przyspieszenia wzrostu.

Elementy strategii rydystrybucyjnej występują także w krajach rozwiniętych. Jedną z funkcji polityki ekonomicznej jest funkcja redystrybucyjna, która w większym lub mniejszym stopniu jest realizowana, zwłaszcza w społecznej gospodarce rynkowej.

---