Śródmózgowie jest położone pomiędzy międzymózgowiem a tyłomózgowiem wtórnym i składa się z 2 zasadniczych części: pokrywy z tyłu śródmózgowia oraz z położonych z przodu konarów mózgu. Pomiędzy nimi przebiega wodociąg śródmózgowia = wodociąg mózgu.
W obrębie konarów mózgu wyróżniamy część nieparzystą - nakrywka i część parzystą z przodu - odnogi mózgu, granicą między nimi jest istota czarna (substantia nigra).
Pomiędzy odnogami mózgu z przodu znajduje się zagłębienie - dół międzykonarowy (interpeduncular fossa), znajduje się w nim istota dziurkowana tylna - pole z wieloma dziurkami dla przechodzących tam naczyń krwionośnych.
Od tyłu jest pokrywa śródmózgowia zawierająca wzgórki górne i wzgórki dolne. Pomiędzy wzgórkami górnymi położona jest szyszynka. Wzgórki posiadają ramiona:
ramię wzgórka górnego połączone jest z ciałem kolankowatym bocznym, więc wzgórek górny połączony jest z drogą wzrokową
ramię wzgórka dolnego połączone jest z ciałem kolankowatym przyśrodkowym - więc wzgórek dolny połączony jest z drogą słuchową
Bocznie od wzgórków i poniżej ciał kolankowatych znajduje się powierzchnia w kształcie trójkąta - trójkąt wstęgi zawierający jądro wstęgi.
Do przodu od wzgórków górnych położone jest pole przedpokrywowe związane z drogą wzrokową. Można w nim wyróżnić szereg jąder: jądro pasma wzrokowego, jądro podsoczewkowate, jądro pola przedpokrywowego, jądro oliwki wzgórka górnego i jądro przedpokrywowe
Do przodu na poziomie wzgórków górnych są pierwsze jądra nerwów czaszkowych: od III do V, jądra nerwu okoruchowego (jądro ruchowe somatyczne, zaś przyśrodkowo i do tyłu od niego jest jądro przywspółczulne = jądro Edingera - Westphala).
Na poziomie wzgórków dolnych jest jądro nerwu bloczkowego - jądro ruchowe somatyczne, odchodzą od niego tylko włókna ruchowe somatyczne
Na poziomie wzgórków dolnych jest jądro pasma śródmózgowiowego nerwu trójdzielnego rozciągające się w kierunku mostu. Jest to jądro czuciowe - jedno z trzech jąder nerwu trójdzielnego.
Ku tyłowi i przyśrodkowo od jąder nerwów czaszkowych przebiegają 2 drogi:
Pęczek podłużny grzbietowy zespalający podwzgórze z jądrami przywspółczulnymi nerwów czaszkowych, jądrami początkowymi nerwu VII i XII i ze strukturami tworu siatkowatego
Schemat pęczka podłużnego grzbietowego: łączy się z podwzgórzem (ciałami suteczkowatymi), jądrami przywspółczulnymi nerwów czaszkowych, nerwu okoruchowego (jądro Edingera - Westphala), jądrem przywspółczulnym nerwu twarzowego, językowo - gardłowego i błędnego.
Pęczek podłużny przyśrodkowy, leży do przodu od wodociągu mózgu i bocznie od jądra nerwu okoruchowego, rozpoczyna się w ciele czworobocznym, którego jądra dochodzą do jąder początkowych nerwów czaszkowych poruszającymi gałką oczną - okruchowego, bloczkowego i odwodzącego (III, IV, VI), włókna te są częścią drogi dla odruchu słuchowo - orientacyjnego (jeżeli usłyszymy bardzo głośny, zaskakujący dźwięk, to wtedy bezwiednie odwrócimy głowę i gałki oczne w stronę tego dźwięku).
Pęczek ten bierze też udział w innych odruchach, ponieważ włókna przebiegające w nim łączą się z jądrami prążkowia i jądrami nerwu trójdzielnego. Poniższe odruchy odbywają się częściowo poprzez aksony przechodzące w obrębie pęczka podłużnego przyśrodkowego.
odruch rogówkowy - jeżeli dotkniemy rogówkę, nastąpi automatyczne zaciśnięcie powiek
odruch łzowy - drażniące substancje spowodują łzawienie
odruch kichania
odruch połykania - połykanie składa się z 2 faz: zależnej od naszej woli gdy w początkowym okresie kęs pokarmowy znajduje się w początkowej części gardzieli i gdy przekroczy gardziel staje się odruchem
odruch gałkowo - sercowy: jeżeli uciśniemy komuś gałki oczne przy zamkniętych powiekach, to spowoduje to zwolnienie akcji serca. Niektórzy ludzie mają skłonność do napadowego częstoskurczu, najprościej jest go przerwać właśnie uciskając gałki oczne (nie zawsze skuteczne)
Struktury widoczne gołym okiem: kanał środkowy (wodociąg mózgu),
oraz dwie zabarwione struktury układu pozapiramidowego: istota czarna i jądra czerwienne, związane z bodźcami pozapiramidowymi, które mają znaczenie przede wszystkim w utrzymywaniu postawy ciała, łączą się z jednej strony z jądrami podstawnymi kory mózgu a z drugiej strony móżdżkiem.
Twór siatkowaty leży bocznie od wodociągu mózgu, zawiera dużą przestrzeń, w której znajduje się wiele jąder. Rzecz charakterystyczna dla śródmózgowia: w odnogach mózgu przebiegają włókna ruchowe rozpoczynające się w obrębie zakrętu przedśrodkowego, zstępują ku dołowi poprzez wieniec promienisty i odnogę tylną torebki wewnętrznej.
Wstęga przyśrodkowa (medial lemniscus): składa się z dróg czuciowych - wstępujących, które rozpoczynają się w rdzeniu przedłużonym w obrębie jądra smukłego i klinowatego i biegną do wzgórza do jądra brzusznego tylno - bocznego. Wstęga przyśrodkowa leży za istotą czarną i w bocznej części nakrywki, przebiega bocznie od jądra czerwiennego. Aksony komórek nerwowych przechodzą na stronę przeciwległą pnia mózgu - występuje tam skrzyżowanie wstęg. Wstęga przyśrodkowa przewodzi czucie głębokie z mięśni, ścięgien i powięzi. Dołączają do niej:
- droga rdzeniowo - wzgórzowa boczna a wcześniej rdzeniowo - wzgórzowa przednia. Przewodzą one czucie powierzchowne dotyczące lekkiego dotyku, bólu i temperatury.
- wstęga trójdzielna, przewodzi zarówno czucie powierzchowne jak i czucie głębokie z zakresu twarzy i głowy poprzez włókna czuciowe drogą nerwów czaszkowych.
- droga smakowa - czucie smaku przenoszone jest przez nerwy: twarzowy, językowo - gardłowy i błędny i to ich włókna są związane z drogą smakową.
Wstęga boczna (lateral lemniscus). Jest fragmentem drogi słuchowej, dochodzi do wzgórka dolnego blaszki pokrywy. Położona jest na poziomie wzgórków dolnych.
Na poziomie wzgórków dolnych znajduje się jądro międzykonarowe, w którym kończy się pęczek tyłozgięty Meynerta biegnący od jąder uzdeczki do jądra międzykonarowego.
W części przedpokrywowej (związanej z droga wzrokową) położone jest jądro główne przedpokrywowe, które jest miejscem synapsy dla przywspółczulnego odruchu źrenicznego - przez dwa pierwsze neurony w siatkówce (drogę wzrokową) odbieramy zwiększoną ilość światła i neuron w ciele kolankowatym bocznym i stamtąd bodźce są przekierowywane na włókna przywspółczulne z jądra Edingera - Westphala poprzez jądro główne przedpokrywowe.
Jądro śródmiąższowe jest stacją przekaźnikową dla pęczka podłużnego przyśrodkowego. Związane jest z układem pozapiramidowym, z wykonywaniem ruchów prostowania szyi i górnej części tułowia, oraz z ruchami obrotowymi tułowia.
W odnogach konarów mózgu przebiegają włókna rzutowe = piramidowe wchodzące w skład drogi piramidowe = korowo - rdzeniowej. Przebiegają one od zakrętu przedśrodkowego do rogu przedniego rdzenia kręgowego.
Wyróżniamy drogi: korowo - rdzeniową boczną, mniej ważną korowo - rdzeniową przednią
i korowo - jądrową ruchową dla nerwów czaszkowych, włókna nie kończą się w rogach przednich rdzenia kręgowego, lecz w jądrach początkowych nerwów rdzeniowych.
Mogą występować zaburzenia jeśli chodzi o czynność, manifestują się głównie chorobą / zespołem Parkinsona. Jest on związany z degeneracją neuronów w substantia nigra, towarzyszy temu niedobór dopaminy w obrębie jądra ogoniastego (bardziej) i soczewkowatego.
W zespole tym występuje drżenie kończyn - ruchy mimowolne kciuka i palców (ruchy liczenia pieniędzy). Występuje wzmożone napięcie mięśniowe (człowiek jest sztywny) połączone z powolnym wykonywaniem ruchów (obraz człowieka poruszającego się w wolnym tempie) , maskowatością twarzy - ubogą mimiką, brakiem balansowania kończyn górnych podczas chodzenia - położone są wzdłuż tułowia. Przy chorobie bardziej zaawansowanej dołączają się powłóczenie stóp (człowiek nie unosi stóp), mowa może być zredukowana do szeptu, mogą wstępować trudności z precyzyjnymi ruchami kończyn górnych - trudności w pisaniu, zapinaniu guzików, występuje również spowolnienie myślowe. Początki choroby są trudne do rozpoznania - najłatwiej spowolnienie myślowe jest rozpoznać jeśli człowiek ogląda film z szybko zmieniającą się akcją, nie jest w stanie podążyć za nią "chociaż zdarza się, że wiele osób nie może podążyć za tą akcją w niektórych filmach" :)
Leczeniem jest podawanie Levodopa, prekursora dopaminy - objawy się zmniejszają, ale choroba jest i tak nieuleczalna. Próbowano inne sposoby leczenia, np przeszczep prążkowia, co nie okazało się skuteczne i budziło kontrowersje - były to części mózgowia pobierane od płodów. Inną metodą jest wszczepieniu elektrody w okolicy wzgórza - bodźce redukują drżenie mięśniowe.
DALSZA CZĘŚĆ DO WYKŁADU Z RDZENIA KRĘGOWEGO
wykład 4 z OUN - 18 kwietnia 2012 ŚRODA - ŚRÓDMÓZGOWIE
2