email: [e-mail]

egzamin - test z jednokrotnym wyborem (z 3 odpowiedzi)

Literatura:

1. Strelau J. (2001) „Psychologia temperamentu” Warszawa: PWN

2. Strelau J. (2006) „Psychologia różnic indywidualnych” Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar

3. Gardner H., Kornhaber M., Wake W.K. (2001)

4. Oniszczenko W. (2005) “Genetyczne podstawy ludzkich zachowań” Gdańsk: Wydawnictwo GWP (rozdziały 4,6 i 7).

Wprowadzenie do psychologii różnic indywidualnych

1. Pojęcie różnic indywidualnych

Różnice indywidualne (międzyosobnicze) - interindywidualne są traktowane jako zjawisko polegające na tym, że jednostki należące do tej samej populacji różnią się między sobą pod względem porównywalnych charakterystyk fizycznych i psychicznych (wg Strelau, 2000)

Oprócz zróżnicowania międzyosobniczego jest zróżnicowanie wewnątrzosobnicze (intraindywidualne) np. krew u innych mnie nie wzrusza, a u mnie tak.

Ten sam człowiek może mieć różny poziom zdolności np. wysoka inteligencja, ale nie radzi sobie w kontaktach z innymi ludźmi. Osoba ma różne czasy reakcji na bodźce wzrokowe i słuchowe. Są to różnice wewnątrzosobnicze.

Najbardziej interesujące są różnice międzyosobnicze, do ich badania używa się testów, których wyniki są porównywane ze sobą.

Różnice indywidualne należą do problematyki osobowości. „Jaki człowiek jest”? Kiedy pytamy „Jacy ludzie są?” to różnice przestają nas interesować, wyniki można uśrednić. Część psychologów mówi, że właśnie owo zróżnicowanie jest najciekawsze, różnice w funkcjonowaniu przy różnym poziomie neurotyczności. Badanie różnic indywidualnych dotyczy informacji na temat zakresu danej cechy.

Różnice indywidualne opisujemy i traktujemy jako różnice ilościowe np. skład krwi - każdy ma taki sam, ale wartości liczbowe byłyby zróżnicowane w porównaniu z innymi ludźmi. Wszyscy reagujemy lękiem, ale nie w takim samym stopniu. Wszyscy jesteśmy towarzyscy, neurotyczni, ale nie w takim samym stopniu.

2. Zakres zmienności populacyjnej (krzywa Gaussa).

Krzywa Gaussa pokazuje jak duże jest w populacji zróżnicowanie. Psychologia różnic indywidualnych wiąże się z diagnostyką i psychometrią oraz z genetyką zachowania i genetyką molekularną. Ze zróżnicowania coś wynika dla praktyki, a także dla każdego człowieka.

Rozkład odnosi się do całej populacji, ale nie musi by normalny np. poziom lęku u strażaków (dominują wyniki niskie).

3. Przedmiot psychologii różnic indywidualnych

Względnie stałe różnice indywidualne obejmujące takie dziedziny jak:

• inteligencja (badania nad inteligencją mają długą tradycję), jest to zdolność ogólna

• zdolności specjalne np. matematyczne, muzyczne, są one wąskie

• osobowość - w ty temperament

• style poznawcze

• determinanty różnic indywidualnych (czynniki warunkujące powstawanie różnic)

• pomiar i diagnoza charakterystyki zachowania

4. Zakres różnic indywidualnych

Psychologia różnic indywidualnych ma 2 zasadnicze obszary \:

• możliwości człowieka (jego potencjał)

• preferencje

Możliwości wynikają z:

• zdolności

• temperamentu (decyduje o charakterystyce energetycznej zachowania - jak silnie reagujemy, ludzie reagują z różną intensywnością). Temperament decyduje o charakterystyce czasowej - jak szybko reagujemy? jak szybko jesteśmy w stanie zmienić nasze zachowanie i dostosować do wymogów? jaka jest naszaruchliwość?

Różnice indywidualne odnoszą się także do preferencji. Ludzie funkcjonują w 2 sytuacjach - takiej, którą narzuca środowisko i albo uda się nam przystosować albo nie oraz w takiej, gdzie możemy sobie wybrać, a nasze wybory ujawniają nasze preferencje.

Preferencje to możliwość wyboru zachowania, ujawniające się wtedy, kiedy mamy swobodę wyboru. Obejmują:

• ogólne nastawienie - związane np. z wyborem kierunku działania, studiów

• zainteresowania - odnoszą się do sfery poznawczej - wybór tego co chcemy poznawać

• zamiłowania - odnoszą się do sfery motywacyjnej, np. wędkowanie, zmywanie naczyń

• style działania - typowy dla danej jednostki sposób wykonywania czynności, możemy wykonywać ją na wiele sposobów np. piszemy całą pracę lub co jakiś czas robimy przerwy. Różnice w stylach działania mogą wynikać z różnic temperamentalnych. Osoby charakteryzujące się małą odpornością wykonują więcej czynności pomocniczych np. z góry przewidują, że nie uda się wbić gwoździa, więc przynoszą apteczkę.

• Style poznawcze - preferowane sposoby funkcjonowania poznawczego, przetwarzania informacji itp.

3.03.2008 Wykład 1

---