swobody oznaczać może osiągnięcie szczególnych korzyści bądź też spowo­dowanie niepowetowanych strat"¹⁴.

Aktywność administracji publicznej w sferze życia duchowego musi być wyważona, pozbawiona natarczywości, umożliwiająca rozwój osoby ludzkiej, uniemożliwiająca indoktrynację człowieka. A. Wasilewski pisze wyraźnie:

„subtelna i nie poddająca się wprost zewnętrznej ingerencji (indoktrynacji) wewnętrzna autonomia osoby ludzkiej, odpowiednio szanowana, może być źródłem niepowtarzalnych wartości dla życia wspólnoty, ale też może zostać wypaczona, zagłuszona lub wręcz zniszczona; na tej drodze rozwija się też zwykle lub ginie osobowość człowieka jako rezerwuaru niepowtarzalnych wartości w sensie społecznym, a czynnikiem ten rozwój determinującym, jest właśnie administracja, działająca w sferze praw i wolności, administracja reglamentująca i administracja świadcząca" ¹⁵.

Powyższe postulaty nauki administracji formułowane już w XVIII w. torowały drogę rodzącym się wówczas koncepcjom liberalnym.

Trzeba w tym miejscu zauważyć, że koncepcje administracji publicznej aktywnej w sferze życia fizycznego, duchowego i gospodarczego były zasad­niczo osłabiane postulatami liberalnych koncepcji prawa natury. Przedsta­wiciele liberalnych koncepcji prawa natury negowali funkcje administracji publicznej związane z „uszczęśliwianiem obywateli w sposób uznany przez władzę administracyjną najlepszy". Twierdzenie zasadnicze koncepcji liberal­nych zakładało, że jednostka, obywatel sam powinien się troszczyć o swe szczęście i dobrobyt. Dodajmy, że koncepcje liberalne nie zdeterminowały na trwale zadań administracji publicznej w państwach kontynentu europejskiego. We wszystkich państwach Europy kontynentalnej jako zadania administracji publicznej realizowano w różnych zakresach i formach zadania z zakresu ochrony zdrowia, oświaty, opieki społecznej. W końcu XVIII i XIX w. w pań­stwach konstytucyjnych określano ten zakres zadań nazwą administracja twór­cza, zaś w XX w. - administracją świadczącą (Leistungsvrwaltung)¹⁶.

Zadania administracji publicznej w państwach przedkonstytucyjnych cha­rakteryzuje więc nie tyle ich zakres i zasięg, lecz inne cechy, do których zaliczymy:

a) zadania administracji publicznej nie były określane przez parlament,

b) nie były określone wyczerpująco w prawie stanowionym przez władzę administracyjną,

c) władza administracyjna posiadała wiele uprawnień dyskrecjonalnych w określeniu zadań i w ich wykonywaniu,

¹⁴ Cyt. za A. Wasilewskim: C. Mozzarelli, [w:] Geschichte der Yerwaltungsrechtswis-senschaft in Europa, Frankfurt a. M. 1982, s. 105.

15 A. Wasilewski, op. cit., s. 332.

¹⁶ Zob. E. Forsthoff, Die Yerwaltung als Leistungtrager, Stuttgart-Berlin 1938.

138

d) wykonywanie zadań administracyjnych nie stanowiło obowiązków prawnych władzy administracyjnej, lecz uprawnienie,

e) władza administracyjna swobodnie określała kompetencje dla różnych organów wykonujących zadania administracyjne. Mówiąc inaczej, posiadała nieograniczoną kompetencję do przyznawania kompetencji innym organom,

f) władza administracyjna decydowała o organizacji wykonania zadań, swobodnie dobierając systemy organizacyjne, na przykład: system centraliza­cji, dekoncentracji, decentralizacji,

g) zadania administracyjne wykonywane przez władzę administracyjną nie rodziły dla obywatela żadnych uprawnień,

h) niewykonywanie zadań administracyjnych nie rodziło odpowiedzial­ności prawnej organów władzy administracyjnej,

i) wykonywanie zadań administracyjnych nie podlegało kontroli sądowej.

2. Zadania administracji publicznej w państwie prawa

W konstytucyjnym państwie prawa dokonuje się zasadnicza zmiana cha­rakteru zadań administracji publicznej.

Zadania administracyjne określone są w konstytucji i ustawach stanowio­nych przez parlament. Zadania te przestają być prerogatywą władzy admini­stracyjnej, przestają wyrażać wolę panującego, przede wszystkim zaś muszą współbrzmieć z konstytucyjnie chronionymi prawami i wolnościami obywa­teli.

W konstytucyjnym państwie prawa władza administracyjna wykonuje zadania w systemie trójpodziału władzy (władza ustawodawcza, władza wyko­nawcza i władza sądownicza). W takim systemie władza administracyjna nie stanowi ustaw, bo należy to do władzy ustawodawczej. Władza administracyj­na nie może przyjmować zadań z zakresu sądownictwa, bo należą one do

sądownictwa.

W konstytucyjnym trójpodziale władz publicznych, władza administracyj­na staje się władzą wykonawczą: wykonuje ustawy. Uściślijmy, wykonuje zadania publiczne określone w konstytucji i ustawach. W wykonywaniu zadań publicznych określonych w konstytucji i w ustawach, władza administracyjna także jest związana prawem nie stanowionym przez nią samą, stanowionym przez parlament. Są to akty prawa rangi ustawowej. Określają one organizację wykonywania zadań. W tym zaś zakresie określają kompetencje i właściwości określonych jednostek organizacyjnych administracji publicznej, także proce­dury wykonywania zadań. W wykonywaniu zadań publicznych władza admi-

139

---