ARYSTOTEL Idz
Byl uczniem Platona, w wieku 20lat wstapil do akademii jonskiej, pozniej zalozyl wlasna szkole tzw. LICEUM (PERYPATETYCY -perypatos:przechadzac). Jego zycie i dziallnosc przypada na okres olbrzymich osiagniec militarnych A.Macedonskiego, ktorego byl nauczycielem i wychowawca.
Arystotel byl nie tylko filo. ale i wszestronnym badaczem, dal poczatek wielu naukom. Pozostawil wiele pism: "Metafizyka", :Polityka", Etyka".
Punktem wyjscia dla jego filozofii byla krytyka Platonizmu. Wg Arystotela koncepcja idei platonskich prowadzi do absurdu.Wskazal ze platonska teoria bytu jest nieprzydatna do wyjasniania zjawisk otaczajacego nas swiata. Slabosc teorii widzial wtym, ze Platon szukal substancji poza samymi rzeczami, upatrujac subst. w ideach. Odrzucil zatem platonski podzil rzeczywistosci na swiat ideii swiat rzeczy.
W przeciwienstwi do swego Mistrza Arystotel uczynil swiat realny wraz z jego procesami i historia centralnym przedmiotem swoich dociekan naukowych. Mawial: "Platon jest mi drogi,lecz drozsza ode jest mi prawda."
A. przeciwstwali sie szkole jonskiej i demokrytowi, ktorzy twierdzili, ze jedynie materia ma samodzileny byt. Wg niego ani materia ani substancja nie sa substancjami lecz skladnikami subst. Swiat skalda sie z wielu rzeczy, ktore nieustannie sie zmieniaja, kazda z tych rzezcy jest bytem.
Wyroznil MATERIE I FORME. Ta koncepcja nosi nazwe HILEMORFIZM.(hyle_materia:morfa_forma)
Materia jest bezksztaltna i sama w sobie trudna do zdefiniowania. Mozna ja pojac tylko w powiaznaiu z form, charakteryzowac poprzez przyklady. Forma jest tym co sprawia, ze materia przybiera ksztalty konkretnych bytow. Forma byla dla niego czyms najwazniejszym, idealnym.
Poznawczy wysilek Arystotela wlozony w rozwoj filo i innych dyscyplin szczegolowych byl ogromny. Wielka synteza staroytnej wiedzy jakiej dokonal byla realizowana z pozycji poszukiwania zlotego srodka. Arystotel byl drogowskazem wobec przeszlosci i encyklopedi wobec przyszlosci. Docenial go sw.Tomasz z Akwinu
BACON IIdz
Francis Bacon - tworca EMPIRYZMU. Holdowal idealowi nauki bedacej w ssluzbie zycia, idealowi nauki pozwalajacej czlowiekowi panowac nad przyroda. Bacon zdawal sobei sprawe z tego, ze najwieksze zmaniy w zyciu ludzkim dokonuja sie dzieki postepowi technicznemu i wynalazkom. Jednakze wynal.tech, ktore pozwalaja czlowiekowi w pelni korzystac z zasobow i sil przyrody sa mozliwe tylko przez poznanie przyrody. Do tej pory wynalzki byly przypadkowymi odkryciami. Prawdziwego postepu nalezy oczekiwac od systematycznego i metodycznego badania przyrody, ktore stalo sie glownym celem Bacona. Nie byl on skrajnym emprysta, ktory oceniajac doswidczenie nie uznawal roli rozumu. Uwazal, ze zmysly nie sa wystarczajace dla poznania przyrody, potrezbny jets udzial mysli i rozumu. Zasadnicze trudnosci nie tkwia w naturze rzeczy poznawanej lecz w czlowieku. Powazn przeszkoda na drodze do poznania sa roznego rodzaju zludzenia umyslu (idole), uwolnieniem sie jest nauka o idolach. Punktem centralnym swej metodologii uczynil indukcje, od niej uzaleznil losy nauki. Celem indukcji jest poznaie rzeczy ukrytych przed zmyslami stalych wlasnosci rzeczy ktore nazwal formami. FORMA to istota rzeczy, nieodlaczna od materii, to obiektywna postawa jakoci zmyslowych.
Poglady spol-polityczne i etyczne wylozyl Bacon w niedokonczonej i posmiertnie wydanej utopii NOWA ATLANTYDA, w ktorej opisal ustroj polityczny i zwyczaje mieszkancow utopijnej i szczesliwej wyspy. Wiele bogactwo pogladow etycznych i moralizatorskich zawarl w swym najlepszym dziele - ESEJACH.
Bacon byl doskonalym analitykiem duszy ludzkiej , niezwykle celnie umial trafic do najglbszych zakamarkow skomplikowanej psychiki ludzkiej. Nalezy mu sie uznanie za inicjatorskie osiagniecia w samej metodologii nauk. Jego rozwazania przybieraja dzis ksztalt realny: nauka coraz wyrazniej obejmuje wladze nad swiatem.
HEGEL IIIdz
Georg Wilhelm Friedrich
Przdstwiciel tzw filo.obiektywnego idealizmu. Podstawowymi zaloeniami jegso filo jest realizm obiektywny w wersji racjonalistycznej i dialektycznej. Wg niego podstawa wszytskich zjawisk przyrodnizych i spo. jest duch swiata(ideal Bog). Duch swiata jest pierwotny iweczny. Poprzedza swiat materialny. Wg Hegla bytem obiektywnym, tzn egzystujacym niezaleznie od woli i swiadomosci ludzi jest duch(idea).
Dialektyczne charakter idealizmu Hegla bierze sie stad ze idee ujmuje jako zdolna do samorozwoju. Szcegolne znaczenie mialy 3 prawa dialektyki: 1)prawo przejscia ilosci w jakosc 2)prawo sprzecznosci jako zrodla rozwoju 3)prawo negacji negacji.
Formulujac te prawa odkryl rzeczywiste prawo rozwoju swiata. Rozwoj idei charkteryzuje na tzw TRIADY. Na kazda triade sklada sie teza, antyteza i synteza. Teza to wyjsciowy etap istnienia idei
Antytez jest zaprzeczenie (negacja) a w rezultacie powstaje synteza - nowy etap.
Zadaniem filo. Hegla jest pkazanie jak swiat duchowy czy idealny stopniowo zdobywa swiadomosc siebie. Zgodnie ze swym triadowym ujeciem bytu wyodrebnia ducha subiektywnego (teza), obiektywnego(antyteza), absolutnego(synteza).
W filo Hegla wystepuja wyraznie 2 elementy: zmistyfikowna teoria rozwoju swiata i dialektyka oraz idealistyczna koncepcja bytu. Filo Hegla mimo ze niejednoznaczna zrobila wielka kariere, byl okres ze wszyscy filozofowie stawali sie heglistami.
BERGSON IVdz
W filo. Bergsona bedacej wyrazem tesknot metafizycznych ludzi przelomu XIX i XXw. istotna role odgrywaly takie pojecia jak trwanie(przeciwstawione czasowi fizykalnemu), intuicja(przeciwstawiona poznaniu opartemu na dowiadczeniu i intelekcie), ewolucja tworcza i ped zycia(elan vital). Zdaniem Bergsona intelekt ludzki nie jest zdolny do poznania rzeczywistosci i role te spelnic moze jedynie intuicja, pozwalajaca na bezposrednie wnikniecice nei tylko w psychike czl. lecz rowniez w istote wszelkich zjawisk na swiecie. B. sprzeciwil sie nowatorskiemu pojeciu linearnego czasu obiektywnego, mierzonego zegarem. i przeciwstawil mu koncepcej czasu subiektywnego. Twierdzil ze ciagla zmiennosc i roznorodnosc zjawisk wyraza sie w trwaniu, ktorym nazwal nastepujace po sobie stany swiadomosci, przeplywajace jak strumien. Za podstawowy warunek ewolucji tworczej i odnowy duchowej uwazal tzw ped zycia, hamowany jednak przez bezladna materie swiata. Twierdzil, ze aby a pelni wykorzystac swoje mozliwosci tworcze i stac sie panem swojego losu czlowiek powinien oderwac sie od swiata rzezcy i pojec.
W czasie I wojny swiatowej wydal 2 polemiczne prace - "Znaczenie owjny", "Ewolucja niemieckiego imperializmu", w ktorych to okreslil wojne jako konfikt powmiedzy samoistna sila zycia a mechanizmem samozniszczenia.
Powiedzial: "Czlowiek powinien wkladac tylez wysilku w upraszczanie swego zycia ile go daje w komplikowanie"