Patologia wykład Dr J. Kultys ( 26 IV 08)
Molekularne podstawy odczynu zapalnego.
Zapalenie (inflammatino) jest złożonym, dynamicznym i uporządkowanym procesem zachodzącym w żywych, unaczynionych tkankach po za działaniu bodźca uszkadzającego. Bierze w nim udział wiele współzależnych mechanizmów fizjologicznych, zarówno humoralnych jak i komórkowych związanych z neutralizacją i usunięciem czynników przyczynowych oraz naprawą uszkodzonych tkanek.
Objawy:
-zaczerwienienie (rubor)
-podwyższona temp. (calor)
-obrzmienie tkanek (tumor)
-ból (dalor)
-upośledzenie funkcji (functio laesa)
Czynniki wyw. zap.
-urazy mechaniczne (ciała obce, ucisk, zaranienia)
-inne bodźce fizyczne (prom.jonizujące, UV, ciepło, zimno)
-związki chemiczne (zasady, kwasy, metale ciężkie, toksyny bakteryjne, alergeny, kompleksy immunologiczne)
-zakażenia (spowodowane przez drobnoustroje, robaki, owady)
-chorobotwórcze produkty przemiany materii
-uwolnione enzymy
-nowotwory złośliwe
Za objawy zapalenia są odpowiedzialne wyzwalane w miejscu odczynu zapalnego substancje endogenne, określane mianem mediatorów. Przebieg reakcji jest zależny od charakteru bodźca wywołującego zapalenie, a także sił odpornościowych org., interakcji mediatorów z układami regulacyjnymi (hormonalny, nerwowy), lokalizacji odczynu.
Odpowiedź immunologiczna łączy się nierozerwalnie z proc. zap., biorąc udział nie tylko w jego inicjacji, ale także włączając się swoimi składowymi na każdym etapie rozwoju zapalenia.
Mediatory odczynu zapalnego:
Jest to gr. subst. endogennych, których liczba sięga wartości trzycyfrowych. Wyzwalane po stymulacji odpowiednimi bodźcami, wywierają pro- i przeciwzapalne na komórki docelowe modulując przebieg odczynu zapalnego. Koncentracja mediatorów i tempo ich degradacji/inaktywacji w miejscu zapalenia decydują o charakterze interakcji z komurkami.
Typy interakcji:
Autokrynowe; działanie na komórki z których mediatory pochodzą.
Paraakrynowe; działają na komórki w bezpośrednim sąsiedztwie zapalenia.
Endokrynowe; działają na tkanki odległe (drogą krwi)
Niespecyficznym składem interaktywności proc. zap. są białka tzw. ostrej fazy. Szczególne znaczenie ma oznaczanie we krwi stężenia białka reaktywnego C, którego ilość może zwiększać się nawet 1000-krotnie.
W pierwszym okresie zapalenia dochodzi do zmian w mikrokrążeniu pod postacią:
-zmiany światła naczyń
-zwiększenia przepuszczalności naczyń żylnych
-przechodzenia gran. obojętnochłonnych przez ścianę naczyń.
Podział mediatorów ze względu na wielkość i zasięg ich wpływu, na procesy w odczynie zapalnym:
-mediatory naczynia ruchowe
-mediatory chemo taktyczne
Podział mediatorów ze względu na czas ich działania:
-immediatory (wyzwalane w 1 okresie zapalenia)
-intermediatory (działają w okresie późniejszym)
Podział mediatorów ze względu na ich pochodzenie i działanie biologiczne:
-mediatory pochodzenia komórkowego
-mediatory powstałe w płynach ustrojowych
Odczyn zapalny- kontrolowany jest i modulowany zarówno przez układ hormonalny jak i nerwowy. Oprócz znanego przeciwzapalnego działania glikokortykosteroidów, należy wspomnieć o pozapalnym działaniu insuliny, a przeciwzapalnym glukagonu i estrogenów. Szczególną rolę w Pr. zap. odgrywają neuropeptydy (ŚUN)
Stany zapalne z przebiegu pooperacyjnym
Najczęściej związane są z zak. chirurgicznym, osłabieniem ukł. odpornościowego i długotrwałym unieruchomieniem pacjęta a łóżku.
Często stanom zap. po operacji towarzyszy gorączka która ma ważne znaczenie diagnostyczne w rozpoznawaniu powikłań pooperacyjnych.
Do najczęstszych st. zap. w przeb. pooperacyjnym:
- zap. oskrzeli i płuc
- zak. dróg moczowych
- zak. rany pooperacyjnej
- powikłania żylne
- pooperacyjne zap. otrzewnej
- zap. trzustki
- zap. dróg żółciowych
Choroby nowotworowe
Nowotwory stanowią dużą gr. chorób chartka. się niekontrolowanym rozrostem i rozprzestrzenieniem się nieprawidłowych kom. org.
W rezultacie dochodzi do nadmiernej proliferacji kom. i wytworzenia bądź guzawitowych bądź układowych rozplemów białaczkowych.
Nowotwory mogą rozwijać się na podłożu zarówno tk. nabłonkowej , łącznej, mięśniowej jak i nerwowej, stąd ich b. duża różnorodność.
Kom. nowotworowa ma swoisty dla niej antygen, wyzwalający w org. nosiciela odczyny immunologiczne. Przyrost ilościowy kom. nowotworowych nastepuje dzięki podwajaniu się ich liczby i prowadzi do powstania wyczuwalnego guza.
Ze względu na to, że przeciętny czas życia kom. nowotworowej trwa 5-10 dni okres utajonego wzrostu guza o średnicy 1 cm. wynosi od 150-300 dni.
Nowotwory dzielimy na:
łagodne ( charakteryzują się wysokim zróżnicowaniem kom., z których są zbudowane, powolnym rozrostem i rozwojem, wyraźnym odgraniczeniem od otaczających je tkanek, często są otorbione, regularnym kształtem, nie występującym przerzutowo, oraz rzadkimi nawrotami po ich usunięciu)
złośliwe (mające nietypową budowę i niski stopień zróżnicowania kom., szybki wzrost i rozwój, czasem gwałtowny, naciekaja okolicznetkanki, maja nieregularny kształt, dają przeżuty, nawroty miejscowe)
Szerzenie się nowotworów:
przez ciągłość
przez styczność
przez rozszczepianie
przez tworzenie ognisk przerzutowych ( naczynia krwionośne lub chłonne)
TNM- nowotworów złośliwych
służy do oceny stopnia zaawans. nowotworów złośliwych o różnym umiejscowieniu i uwzględnia najistotniejsze w leczeniu 3 cech nowotworów:
T- tumor- rozległość guza pierwotnego
N- nodes- stan okolicznych węzłów chłonnych
M- metastazes- obecność lub nieobecność przerzutów odległych
Epidemiologia nowotworów złośliwych:
W Polsce rocznie zapada na nowotwory zł. ok. 150 000os.
Wiek ma znaczący wpływ na zapadalność i śmiertelność wywołaną przez nowotwory.
W USA bad. 2x się co 5 lat od 25 r.ż.
Inne czynniki zwiększonego ryzyka:
- położenie geograficzne ( rak żołądka u Japończyków)
- czynniki zawodowe ( rak moszny u kominiarzy)
- czynniki dietetyczne
- czynniki środowiskowe
- używki ( alkohol, papierosy)
- płeć i zmniejszona aktywność seksualna (rak sutka u ♀, rak prostaty u ♂)
- promieniowanie słoneczne i jonizujące ( rak skóry, białaczka)
Najczęstsze nowotwory złośliwe u ♂:
- rak płuc 30%
- jelita grubego 17 %
- żołądka 9 %
- gruczołu krokowego 5%
- pęcherza moczowego 5%
- krtani 5%
Najczęstsze nowotwory złośliwe u ♀:
- rak sutka 17%
- jelita grubego 11%
- szyjki macicy 9%
- płuca 7%
- jajnika 6%
- trzonu macicy 6%
- żołądka 6%
Największą przyczyną zgonów z powodu nowotworów złośliwych jest u:
♂- rak płuca 35% i żołądka 11%
♀- rak sutka 13% i płuca 9%
Wyniki leczenia nowotworów złośliwych, których miarą są 5- lub 10-letnie przeżycia chorych bez objawów choroby nowotworowej zależą przede wszystkim od ich zaawansowania klinicznego.