Wykład 1 5.10.2007

Egzamin pisemny - 3 pytania otwarte

Wymagania na egzamin:

- wiedza z wykładów

Egzamin zerówkowy - jeżeli rok się zgłosi z taką inicjatywą jest taka możliwość

Pokój 311 - piątek 13-14 (chyba)

Literatura (nieobowiązkowa z punktu widzenia egzaminu):

1. Z. Leoński „Nauka administracji” wyd. 2005 ew. wcześniejsze

2. J. Szreniawski „Wprowadzenie do nauki administracji” wyd. 2004

3. E. Knosala „Wstęp do nauki administracji” wyd. 2005

4. J. Łukasiewicz „Wprowadzenie do nauki administracji”

POJĘCIE NAUKI ADMINISTRACJI

Nauka administracji to nauka o organizacji i funkcjonowaniu administracji publicznej.

Administracja - z łac. ministrare ew. administrare - kierować, zarządzać, wykonywać a także służyć bądź pomagać. Administracja jest to zjawisko społeczno organizacyjne, które powstało już wtedy gdy ludzie zaczęli żyć w większych zbiorowościach.

Administracja starożytnego Rzymu jest przykładem dobrze rozbudowanej (także terytorialnie) administracji.

Administracja polegająca na zatrudnianiu rzeszy wykwalifikowanych urzędników pojawiła się w państwie absolutnym (policyjnym, totalitarnym).

Współczesne rozumienie administracji łączymy z powstaniem państwa konstytucyjnego (państwa parlamentarnego) - koniec XVIIIw.

Różnice między państwem konstytucyjnym a totalitarnym

Zasadą organizacji państwa konstytucyjnego jest zasada trójpodziału władzy (władza ustawodawcza, wykonawcza, sądownicza). Prawo stanowią przedstawiciele narodu wybrani w wyborach parlamentarnych. Kompetencje do stanowienia prawa w formie konstytucji, ustaw otrzymuje parlament. Administracja w państwie zalicza się do władzy wykonawczej. Prawne podstawy działania administracji określa parlament. Parlament określa także sferę praw, wolności i obowiązków obywateli w formie konstytucji i ustaw. Administracja może wkraczać w sferę praw, wolności i obowiązków obywateli tylko na podstawie upoważnienia ustawowego. Administracja powinna działać na podstawie i w granicach prawa (ustaw). Jeśli obywatel nie zgadza się z decyzją organów administracyjnych może po wyczerpaniu toku instancji administracyjnej może zwrócić się ze skargą do niezależnego sądu. Sądownictwo administracyjne staje się instytucją chroniącą prawa obywateli przed nielegalną ingerencją administracji.

W państwie absolutnym władza formalnie spoczywała w rękach monarchy. Prawo stanowił monarcha. Człowiek w takim państwie był poddanym i wszelkie działania aparatu urzędniczego prowadzone były w imieniu monarchy. Wszelka wola monarchy była praktycznie prawem. Człowiek w którego życie wtargnęła administracja państwowa mógł tylko prosić o zmianę decyzji (było to ryzykowne bo mogło być potraktowane jako bunt lub obraza majestatu) lecz z reguły była to próba nieskuteczna.

Administracja jako organizacja

Administracja to typ organizacji i jak każda organizacja składa się z ludzi i ich działalności. W związku z tym możemy powiedzieć, że administracja jako organizacja może być rozpatrywana od strony podmiotowej oraz od strony przedmiotowej.

Strona podmiotowa to struktury administracyjne, różnego rodzaju organy, instytucje w których są zatrudnieni urzędnicy zaś na stronę przedmiotową administracji składa się działalność, wykonywane zadania. Taki teoretyczny podział ma sens przy badaniach.

Administracja to pewna działalność prowadzona przez określone podmioty, instytucje w celu realizacji czyichś interesów i potrzeb. Jeśli jest to działalność nastawiona na rzecz dobra publicznego jest to administracja publiczna natomiast jeśli jest nastawiona na realizację celów administrującego to jest to administracja prywatna.

Ustrój administracji w Polsce

Administracja publiczna dzieli się w uproszczeniu na:

- rządową (państwową)

- samorządową (ta, która jest wykonywana przez podmioty niepaństwowe)

Administracja rządowa

Administracja rządowa jest zorganizowana na zasadzie centralizacji (podporządkowania). Podstawową więzią organizacyjną między podmiotami administrującymi jest więź kierownicza.

Podmioty zaliczane do administracji rządowej:

- Rada Ministrów

- Prezes Rady Ministrów

- ministrowie

- Organy centralne (ich szefowie nie są formalnie ministrami):

- Komendant Główny Policji, Straży Pożarnej, Straży Granicznej

- Prezes Wyższego Urzędu Górniczego

- Kierownicy różnego rodzaju inspekcji (Generalni Inspektorzy np. Nadzoru Budowlanego)

- w administracji terenowej- Wojewoda (zwierzchnik administracji rządowej w terenie z wyjątkiem np. Izby Skarbowej, Urzędu Skarbowego, które podlegają Ministrowi Finansów. Podobnie rzecz się ma z administracją wojskową podległą Ministrowi Obrony Narodowej)

Administracja samorządowa

Jest zorganizowana na zasadzie decentralizacji. Zasada ta oznacza, że podmioty tworzące administrację samorządową są wyposażone w duży zakres samodzielności (niezależności). Więzią organizacyjną między tymi podmiotami nie jest już więź kierownicza lecz więź nadzorcza, typowa dla administracji zdecentralizowanej.

Samorząd to pojęcie niejednolite. Generalnie możemy wyodrębnić samorząd powszechny (terytorialny) i samorząd specjalny.

Samorząd powszechny (terytorialny) - tworzą związki publiczno prawne do których należą:

- gminy

- powiaty

- województwa samorządowe

Wszyscy mieszkańcy tworzą ten samorząd stąd nazwa „powszechny”. Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową.

Organy samorządu gminnego:

- Rada Gminy

- Wójt

Organy samorządu powiatowego:
- Rada Powiatu

- Zarząd na czele ze Starostą

Organy samorządu wojewódzkiego:

- Sejmik Województwa

- Zarząd Województwa na czele z Marszałkiem Województwa.

Obok samorządu powszechnego istnieje samorząd specjalny tworzony przez samorządy zawodowe i gospodarcze:

- samorząd lekarski

- samorząd adwokacki, notariuszy itd.

- Izby Rzemieślnicze

Różnice między administracją rządową a samorządową:

Administracja rządowa jest hierarchiczna. Np. Wojewoda nie zgadzający się z polityką Rządu powinien podać się do dymisji.

W administracji samorządowej każda gmina, powiat i województwo samorządowe są to podmioty względnie samodzielne tzn. że działają we własnym imieniu i na własny rachunek a nie w imieniu państwa. Podmioty te mają własny majątek i własne środki finansowe (własny budżet) i realizują zadania własne oraz posiadają osobowość prawną. Osobowość prawna jest potrzebna np. przy kupowaniu i sprzedawaniu nieruchomości oraz zawieraniu umów.

Nie istnieje organ który może polecić coś Wójtowi, podobnie jak Marszałek Województwa nie może nic polecić Staroście. Podmioty te podlegają nadzorowi w tym sensie, że kontrolowane jest to czy działają one zgodnie z prawem.

Przykład:

Jeśli gminy nie utrzymują w należytym porządku dróg można domagać się odszkodowania od gminy, dysponującej własnym majątkiem, a nie odszkodowania od Skarbu Państwa.

Administracja publiczna

Administracja publiczna rozumiana jako działalność charakteryzuje się następującymi cechami.

1. Jest to działalność prowadzona w imieniu i na rachunek państwa albo w imieniu i na rachunek państwa albo w imieniu i na rachunek innego niż państwo związku publiczno-prawnego.

2. Jest to działalność prowadzona w interesie ogólnym, społecznym, publicznym. Ma na celu zaspokajanie jakichś zbiorowych potrzeb.

3. Jest to działalność prowadzona nie w celu osiągania zysku (ta cecha szczególnie odróżnia administrację publiczną od prywatnej).

4. Działalność:

- ciągła

- planowa

- organizatorska

- konkretna

- oparta na prawie

- wykonywana w szczególnych formach

5. Działalność oparta na władztwie

6. Ma charakter polityczny - jest nastawiona na realizację polityki państwa w określonych dziedzinach stosunków społecznych

Władztwo jest oparte na możliwości stosowania przymusu. Oznacza możność narzucenia przez państwo bądź przez inne związku publiczno-prawne swojej woli. Monopol stosowania przymusu należy do państwa ale państwo może część tego władztwa połączonego ze stosowaniem przymusu scedować na inne podmioty. Część władztwa przeniesiono na organy jednostek samorządu terytorialnego. Przymus jest stosowany na podstawie ustawy.

3

---