Funkcje kulturowe języka i tekstów (CD)
Funkcja symboliczna - metaforyczne i znakowe ujmowanie rzeczywistości, wybitnie antropologiczne postrzeganie rzeczywistości, tzw. widzenie poprzez budowy, czynności - odniesienie do człowieka, do jego wymiarów, kształtów, do filozofii życia biologicznego, ewolucyjnego i psychologicznego. Głównie percypowanych zmysłowo.
Język ma do dyspozycji : frazeologizmy, metafory, porównania, a także tzw. mini teksty : porzekadła i przysłowia.
Przykłady metafor :
- Życie to podróż/ żeglowanie.
- Czas to pieniądz.
- Czas to bieg rzeki.
- Argumentowanie to wojna (pokonać przeciwnika na słowa).
Funkcja narodowa (funkcja socjologiczna - bardziej szczegółowe) - polega na wyodrębnianiu, konsolidowaniu integracji wspólnot komunikacyjnych - głównie nacji, a także grup społecznych : plemion, szczepów itp. wokół języka, który pojmowany jest jako:
Wspólne, czyli identyczne dla wszystkich członków danej wspólnoty narzędzie.
Narzędzie decydujące o wspólnocie doświadczeń, ocen, wartościowań.
Narzędzie decydujące o wspólnocie postrzegania rzeczywistości, decydujące o sposobie oglądów i interpretacji.
Dla realizacji tej funkcji ważne jest integrowanie członków wokół wspólnoty duchowej, świadomościowej, emocjonalnej i mentalnej.
Przekształcają świat materialny we wspólnotę świadomości, myśli, przeżyć, wyobrażeń i dzięki temu najbardziej wyodrębniają i konsolidują społeczność, które posługują się językiem narodowym lub grupowym ( socjolekt)
Takie wspólne oswajanie rzeczywistości i przyswajanie świata w znamienny sposób integruje daną grupę społeczną, bo wyodrębnia ją kulturowo w obrębie grup posługujących się innymi językami. Co szczególnie uwidaczniają zestawienia kulturowo bardzo odmiennych.
Funkcja perswazyjna - znacząco kulturowo funkcja, zwłaszcza tekstów, polega na kierowaniu ludźmi, zachowaniami, a pomocą specyficznie ukształtowanej językowo wypowiedzi. Dzięki możliwościom jakie daje język ( przynosi m.in. uznane, zaaprobowane społeczne wartości, oceny zjawisk i fakty z rzeczywistości) nadawca ma możliwość kształtowania za pomocą tekstów odpowiednich postaw, może także aktywizować odbiorców i kierować ich działaniami.
Funkcja ideologiczna - funkcja bardzo ważna i znacząca dla języka i teksów w określonej kulturze. Dotyczy ona bowiem z jednej strony takich społecznych wartości jak:
- prawda/fałsz
-prawda/kłamstwo
-dobro/zło
-sprawiedliwość
-wolność
-równość
-demokracja
Z drugiej strony odnosi się do etycznego lub nieetycznego posługiwania się językiem ( manipulacja, zastraszanie, okłamywanie).
Znajomość funkcji pozwala wykorzystać środki językowe do osiągnięcia zamierzonych celów także pozajęzykowych, stąd ich wykorzystanie w polityce, a w sferze językoznawczej wykorzystuje ją pragmatyka i stylistyka językoznawcza.
Funkcja performatywna (sprawcza) - polega na kreowaniu nowych obszarów rzeczywistości i innych faktów oraz dokonań głównie sfery niematerialnej. Może być w formie tekstu zapisanego lub wypowiedziana. Sfera religijna, obyczajowa, obrzędowa.
Funkcja magiczna - oddziaływanie na rzeczywistość materialną i niematerialną za pomocą środków językowych, konstrukcji i form, po to, aby osiągnąć zamierzony cel np. pokonanie przeciwności losu, zapewnienie sobie przychylności sił nadprzyrodzonych, podporządkowanie sobie kogoś lub czegoś, unieszkodliwienie dla kogoś niesprzyjających lub wrogich sił.
FUNCKJE PRAGMATYCZNE TEKSTÓW
Także są kulturowymi funkcjami, w sposób bardzo ogolny funkcje te można scharakteryzować następująco:
Każda f. pragmatyczna ma charakter dodatkowych w stosunku do sensu wypowiedzi. Wyraża ona bowiem zawsze stosunek nadawcy do odbiorcy i do opisywanej rzeczywistości. Jeśli zatem uznać, że semantyka tekstu sprowadza się do tego, jakie treści zostały językowo ujęte, to pragmatyka dotyczy tego, jak zostały one ujęte i jaki jest stosunek nadawcy do treści i do odbiorcy oraz po co i jak zostały ujęte te treści w tekście.
Wyróżniamy następujące pragmatyczne funkcje tekstu :
- modalne (?)
-illokucyjne
-wyrażania emocji
Jako kulturowe w szerokim tego słowa znaczeniu potraktować można również inne funkcje języka oraz tekstów językowych (klasyfikacja - Bilerowska i Jacobson)
Reprezentatywna
Komunikatywna
Poetycka
Ekspresywna i impresywna
Estetyczna
Apelatywna
Fatyczna
Konatywna
Ludyczna ( Funkcja zabawowa)
Czerwona seria - Język, a kultura
Mini bibliografia
Polscy autorzy :
J. Bralczyk
A. Avdiejev
D. Zdankiewicz
M. Marcjanik
R. Grzegorczykowa
J. Bartmiński
R. Tokarski
J. Puzynina
J. Anusiewicz
Zagraniczni autorzy:
Lakoff
Johnson
R.Langacher
L.Wittgenstein
Podsumowanie - Resime
Jeżeli mówimy o relacjach między językiem, a kulturą musimy pamiętać o jednej ważnej rzeczy, a mianowicie, że do treści form sposobów istnienia kultury dociera się wychodząc od faktów językowych, a nie odwrotnie. Jest to zatem kultura widziana poprzez język i jego realizuje, tzn. teksty (wypowiedzi), trzeba zatem mówić o :
- językowej wizji kultury
- językowej teorii kultury
- o językowym ujęciu kultury, co ściśle wiąże się z właściwościami języka :
- język jest sam językiem kulturowym
Język jest wszechstronnym źródłem wiedzy o kulturze, jest źródłem i narzędziem utrwalania, magazynowania, przenoszenia, przekazywania treści kulturowych, jest narzędziem interpretacji wzorców kulturowych innych niejezykowych systemów semiotycznych (obrzędy, zwroty grzecznościowe, ubiory i inne)
Lingwistyka kulturowa stara się odpowiedzieć na podstawowe pytania i tu dotykamy podstaw metodologicznych :
- Jak poprzez język ( jego struktury, jednostki jego treści) poznać kulturę, czyli docierać do form, objawów i je wykrywać?
- W jaki sposób informacje wyekscerpowane (wyjęte) z języka i jego realizacji, tzw. wypowiedzi (teksów) wykorzystywać w badaniach kultury?
- W jakim sensie język jest faktem kulturowym, dlaczego jest swoistym przewodnikiem w kulturze, dlaczego jest najpełniejszym wyrazicielem i rezerwuarem treści kulturowych?
W takich pytaniach zamykają się także cele badawcze lingwistyki kulturowej:
Wszechstronne zrozumienie człowieka (jego natury i życia duchowego) poprzez:
- baranie tzw. kultury rzeczywistości, czyli zakodowanego w języku (tekstach ujęcia rzeczywistości, a więc treści, wzorców kultury, norm).
-badanie kultury wartości, czyli systemu aksjologiczno - normatywnego przekazywanego przez język (teksty) z pokolenia na pokolenie, systemu bezustannie kształtującego się.
Lingwistyka kulturowa stara się przybliżyć i wyodrębnić typowe kulturze funkcje języka i tekstu językowego, przyjmując przy tym zasadę metodologiczną, wg której zasadniczą funkcją językową/ tekstową jest nie tylko komunikowanie o rzeczywistości pozajęzykowej, ale także prezentuje sposoby konceptualizacji i strukturalizacji tej rzeczywistości, czyli jej :
- interpretacja, kategoryzacja, teksonomizacja, ocena i wartościowanie.