KOLOKWIUM - ZABURZENIA DZIECI I MŁODZIEŻY
09.12.2010
1. Norma rozwoju i zachowania się dziecka.
Norma - norma rozwojowa - „coś typowego”; porównywalnego, wyznaczana potrzebami rozwoju. Norma rozwojowa dla każdego dziecka podejmowana jest indywidualnie.
Norma a zaburzenie:
a) zaburzenia w kontakcie z otoczeniem;
b) zaburzenia postrzegania;
c) zaburzenia mowy;
d) zaburzenia emocji i uczuć;
e) zaburzenia myślenia;
f) zaburzenia rozwoju ruchowego;
g) zaburzenia rozwoju poznawczego.
Dysfunkcjonalność rozwojowa - wiąże się z odchyleniem od normy, od standardów. Podłoża: biologiczne i społeczne.
2, Czynniki ważne w definicji normy:
W definicji normy zachowania bierze się pod uwagę:
a) poziom wieku dziecka ( potrzeby rozwojowe np. emocjonalne);
b) środowisko życia i wychowania;
c) płeć, różnice w ocenie zachowania;
d) właściwości indywidualne dziecka;
e) poziom tolerancji rodziców i nauczycieli.
3. Kryteria oceny funkcjonowania dziecka / bariery w prawidłowym rozwoju:
ORGANICZNE SOMATYCZNE - choroba, uraz, zaburzenie:
(stan wewnętrzny)
* uszkodzenia sensoryczne wzroku i słuchu;
* uszkodzenia układu kostnego lub mięśniowego;
* niedowłady kończyn;
* uszkodzenia mózgu lub ośrodkowego układu nerwowego
ORGANICZNE FIZYCZNE - uszkodzenie, dysfunkcja, odchylenie:
(uzewnętrznianie)
PSYCHOLOGICZNE - niepełnosprawność, zaburzenia aktywności, ograniczenie doświadczeń i kompetencji:
(obiektywizacja) - zaburzenia w zakresie:
* percepcji;
* myślenia;
* komunikowania się;
* emocji;
* motoryki
SPOŁECZNE - ograniczenie, upośledzenie funkcjonowania w rolach społecznych:
(socjalizacja)
* niesamodzielność fizyczna;
* osłabienie orientacji w otoczeniu;
* zaburzenie komunikacji interpersonalnej;
* zachowania aspołeczne.
4. Kontrola emocjonalna i zaburzenia emocji:
Emocje są regulatorem kontaktów z otoczeniem. Każda emocja powinna być widoczna w zachowaniu społecznym. Umiejętność kontrolowania własnych emocji pokazuje, że dziecko rozwija się prawidłowo pod względem emocjonalno - społecznym. Zachowanie niestabilne emocjonalne traktujemy jako normę do 6 lat.
Niedojrzałość emocjonalna - niedojrzałość do zadań w danym okresie rozwoju, może o tym świadczyć zbytnie przywiązanie do osób najbliższych.
Zaburzenia emocjonalne - spowodowane mikrozaburzeniami struktur nerwowych, mogą mieć charakter wrodzony lub też mogą być spowodowane patologią zachowań społecznych wobec dziecka.
5. Przyczyny zaburzeń rozwojowych
a) uwarunkowania biologiczne:
- chromosomopatie (różnorakie anomalie dotyczące składu oraz podziału chromosomów płciowych: żeńskich (XX) i męskich (XY);
- urazy czaszki spowodowane dysproporcją miedzy wymiarami kości miednicy kobiety rodzącej a główką płodu;
- zaburzenia w krążeniu łożyskowym i płodowym wskutek tzw. Psucia się tętna płodu lub okręcenia się pępowiny wokół szyjki dziecka;
- mechaniczne uszkodzenia czaszki (np. wskutek wadliwie użytych kleszczy);
- zapalenie mózgu i opon mózgowych;
- wcześniactwo (ciąża trwająca ponad 28 dni, ale krócej niż 37 tygodni; waga ciała 1000g, lecz mniejsza niż 2500g; długość ciała mniejsza niż 48 cm);
b) uwarunkowania społeczne i pedagogiczne:
- nieprawidłowa struktura rodziny;
- niekorzystne układy właściwości psychicznych obojga rodziców;
- błędy wychowawcze popełniane przez rodziców stosunku do dzieci poważnie chorych (np. z mikrouszkodzeniami układu nerwowego, somatycznie słabymi i fizycznie mało wydolnymi lub autystycznymi);
- nieprawidłowe oddziaływanie dydaktyczno-wychowawcze szkoły i środowiska społeczno-kulturowego;
c) 3.)Biopsychiczne:
- zły stan zdrowia (np. zaburzenia somatyczne, sensoryczne);
- zaburzenia rozwojowe - np. czytania;
- zaburzenia odżywania - np. anoreksja;
- zaburzenia mowy;
- zaburzenia więzi społecznych;
6. Problemy w rozwoju indywidualnym a ich wskaźniki społeczne:
7. Problemy rozwoju indywidualnego i społecznego oligofrenika - przyczyny i konsekwencje edukacyjne
Oligofrenia - wrodzone, bądź istniejące od wczesnego dzieciństwa obniżenie zdolności rozwoju intelektualnego.
Czynniki biologiczne upośledzenia umysłowego:
a) monogeniczne;
b) strukturalne;
c) metaboliczne.
Czynniki działające podczas ciąży:
a) zakażenia bakteryjne; d) wady żywienia;
b) inwazje pasożytnicze; e) czynniki chemiczne i fizyczne;
c) wirusy f) zaburzenia łożyska
Czynniki okołoporodowe:
a) wcześniactwo;
b) zamartwica;
c) uraz porodowy.
Czynniki działające po urodzeniu się dziecka:
a) urazy;
b) zakażenia
c) czynniki chemiczne, żywieniowe;
d) czynniki izolacji zmysłowej.
( Ograniczenie naturalnej aktywności, unieruchomienie dziecka chorego, ograniczenie samodzielności oraz uzależnienie od środowiska; izolacja środowiskowa; ograniczenie możliwości nauczenia)
8. Zaburzenia sprzężone - tło etiologiczne, instytucje wspierające rozwój i edukację
Zaburzenie sprzężone - występowanie dwóch lub więcej niepełnosprawności, spowodowanych przez jeden lub kilka czynników - endo lub/i egzogennych, działających jednocześnie lub kolejno w różnych fazach życia.
Przyczyny zaburzeń sprzężonych - patogeneza:
a) patologiczne geny;
b) nieprawidłowe chromosomy;
c) czynniki szkodliwe w życiu płodowych - wirusy, bakterie itd.
Instytucje wspomagające rozwój oraz edukację:
a) OREW-y- zasada uczynnienia i odciążania dziecka - metody czynnościowe i odpoczynkowe;
b) Zindywidualizowane nauczenie
c) Organizacja grup dyspanseryjnych - podlegających obecnie komisji.
9. Zaburzenia rozwoju ruchowego i ich konsekwencje społeczne
Niepełnosprawność ruchowa - dysfunkcja narządu ruchu, zaburzenia rozwoju motorycznego.
Za czynności ruchowe odpowiadają - narząd ruchu, układ ruchu, układ piramidowy, układ pozapiramidowy, układ pozapiramidowy, móżdżek i dolny hormon ruchowy.
10. Cele programów terapeutycznych
a) zapobieganie negatywnym zmianom, przy rozwijaniu cech pozytywnych;
b) przezwyciężanie lęku i niepokoju;
c) uwolnienie dziecka od przygnębienia, niskiego poczucia własnej wartości, braku wiary we własne możliwości;
d) umożliwienie lepszego zrozumienia siebie oraz własnych uczuć;
e) uwrażliwianie na potrzeby, odczucia innych osób
Cele programów zajęć psychoterapeutycznych:
a) rozwijanie adekwatnej samooceny;
b) kształtowanie umiejętności rozwijania problemów;
c) odreagowywanie emocji i napięć;
d) kształtowanie umiejętności radzenia sobie ze stresem, zwiększenie odporności psychicznej:
e) budowanie klimatu zaufania, otwartości, kształtowania gotowości wyrażania emocji i komunikacji z innymi.
11 .Zasady pracy z osobami o zaburzonym rozwoju (zaburzenia pierwotne i wtórne)
Zaburzenia wrodzone - ciężkie
Zaburzenia nabyte - lekkie - skolioza np.
Uszkodzenia rdzenia:
a) uszkodzenia mechaniczne;
b) choroby naczyniowe;
c) choroby zwyrodnieniowe;
d) ucisk lub martwica rdzenia;
e) nowotwór.
Działania skierowane na dziecko powinny rozwijać się w dwóch kierunkach:
a) kreatywnym - aktywizującym dzieci i młodzież;
b) realizującym programy profilaktyki i wczesnej interwencji ( adresowane do dzieci grup wysokiego ryzyka - np. dzieci nieakceptowanych, izolowanych, przejawiających symptomy agresywności, dzieci z rodzin patologicznych lub wykolejonych).
Praca z dziećmi potrzebującymi pomocy psychologicznej wymaga:
a) wczesnego podjęcia działań profilaktyczno - kompensacyjnych;
b) dostarczenia im wielu pozytywnych przeżyć, zabiegów;
c) zabiegi zwiększające możliwości rozwoju;
d) ułatwianie kontaktów z innymi.
12. Sfery obejmujące zaburzenia w rozwoju dziecka:
1. Stosunek do nauki (niechęć lub niezdolność uczenia się, opór emocjonalny, lęk przed niepowodzeniem).
2. Wyobrażenie własnej osoby i stosunek do siebie ( niski poziom samooceny, brak samoakceptacji).
3. Motywacja aktywności ( brak sukcesów - tłumi motywację poznawczą, brak reakcji lub słaba na stosowane formy wzmocnień).
4. Poziom organizacji zachowania (dezorganizacja wyższych form sterowania zachowaniem).
13. Typologia zaburzeń rozwojowych u dzieci:
MIKROUSZKODZENIA CENTRALNEGO UKŁADU NERWOWEGO - Zaburzenia motoryczne:
* Zaburzenia aparatu lokomocyjnego;
* Zaburzenia aparatu manipulacyjnego;
MIKROUSZKODZENIA CENTRALNEGO UKŁADU NERWOWEGO - Zaburzenia procesów intelektualnych:
* Zaburzenia procesu myślenia;
* Zaburzenia rozwoju języka;
* Zaburzenia percepcji wzrokowej;
* Zaburzenia percepcji słuchowej.
MIKROUSZKODZENIA CENTRALNEGO UKŁADU NERWOWEGO - Zaburzenia procesów emocjonalnych i dynamiki ruchowej:
* Infantylizm;
* Zahamowanie emocjonalne;
* Agresja
* Nadpobudliwość;
* Zahamowanie psychoruchowe.
ZABURZENIA SOMATYCZNE - wzroku, słuchu, postawy i wymowy.
MAKROUSZKODZENIA CENTRALNEGO UKŁADU NERWOWEGO - niepełnosprawność: emocjonalno - społeczna, intelektualna, Autyzm, Zespół Downa, ADHD.
14. Metody stymulacji psychoruchowej:
1. Techniki relaksacyjne - technika wg Jacobsona, relaksacyjna wg Winterberga).
2. Metoda dobrego startu - głównie dla dzieci z zaburzeniami funkcji percepcyjno - motorycznymi.
3. Metoda symboli dźwiękowych - zajęcia o charakterze muzykoterapeutycznym 5-6 roku życia, kształtowanie ekspresji ruchowej, interpretacja plastyczna utworów muzycznych).
4. Techniki parateatralne - technika zmiany ról, teatrzyk palcowy, lalkowy
5. Technika malowania dziesięcioma palcami - R.F Show.
6. Metody wspomagania percepcyjno - motorycznego Kapharta - rola doświadczeń indywidualnych - konieczność manipulowania przedmiotami i własnym ciałem 6 - 9 rok życia)
7. Metoda ruchu rozwijającego Weroniki Sherborne (niewerbalna, uaktywniająca język ciała i ruch).
15. Zakres pomocy psychologicznej:
a) psychoterapeuta - głębsze warstwy osobowości;
b) trening interpersonalny - jak wyżej;
c) psychoedukacja - ćwiczenia nowych zachowań i umiejętności;
d) socjoterapia - działania psychokorekcyjne, polegające na eliminowaniu lub zmniejszaniu poziomu zaburzeń.