ŻYWIENIE Wykł. 1
Znaczenie składników pokarmowych i ich trawienie w organizmach zwierząt.
Składniki pokarmowe
-produkty roślinne i zwierzęce
-pasze wraz z dodatkami tworzą dawki pokarmowe
-w dawce znajdują się składniki odżywcze (subst. antyodżywcze)
-składniki pokarmowe tworzą materiał do syntezy składników ciała
węglowodany
białka
tłuszcze
witaminy
składniki min.
woda
ZNACZENIE WODY
1)podstawowy skł. organizmu (utrata 1/10 powoduje śmierć)
2)ułatwia połykanie pokarmu
3)bierze udział w tworzeniu płynów ustrojowych odpowiedzialnych za transport jonów i skł.odżywczych
4)jest fizjol.rozpuszczalnikiem dla skład.pokarm.; tworzy środowisko, w którym zachodzą reakcje bioch. oraz fizjol.
5)stanowi środowisko dla wielu reakcji przemiany materii
6)wysoka pojemność ciepła wody i duży wydatek energii przy parowaniu => doskonały regulator temp organizmu
7)niedobór powoduje spadek spożycia paszy i obniżenie prodykcyjności
8)organizm traci wodę poprzez :
wydalanie z kałem i moczem
parowanie
oddychanie
produkcję (mleka, jaja)
ZNACZENIE BIAŁKA
1)funkcja strukt.(budulcowa)
-tworzy strukturę ciała i tk.organizmu
-skł.tk.mięśniowej i łącznej
-tworzy skórę i jej wytwory
-bierze udział w regeneracji tkanek (gojenie ran)
2)umożliwia ruch ciała i jego narządów dzięki kurczliwości włókienek białkowych w mięśniach
3)funkcja regulacyjna
-skł.enzymów, które biorą udział w trawieniu skł.pokarm.
-uczestniczy w syntezie różnych związków w organizmie
-bierze udział w degradacji toksyn
-skł.hormonów
-udział w regulacji równowagi wodnej organizmu
-właściwości buforowe (regul.równowagi kwasowo-zasadowej)
4)tworzy ochronę immunologiczną organizmu przed obcymi ciałami
5)funkcja transportowa
-transport tłuszczu we krwi (lipoproteiny)
-przenoszenie Fe
-transport wit. A
-transport tlenu w krwinkach czerwonych przez hemoglobinę
6)udział w procesach widzenia (rodopsyna)
7)przekazywanie cech genet.
8)źródło energii (dawka źle zbilansowana; niekorzystna dla organizmu)
ZNACZENIE WĘGLOWODANÓW
BAW - bezazotowe wyciągowe
włókno surowe
1)stanowią ¾ suchej masy roślin, natomiast w organizmach zwierząt ok. 1% (glikogen, cukry proste)
2)podstawowe źródło energii dla wielu zwierząt
3)skrobia (główny skł.BAW) główne źródło energii dla monogastrycznych zwierząt gosp.
4)włókno surowe i BAW - główne źródło dla przeżuwaczy
5)włókno zapewnia prawidłową motorykę przewodu pokarm.
ZNACZENIE TŁUSZCZU
Tłuszcze proste (właściwe, woski)
Tłuszcze złożone (poza kwasami tłuszczowymi i alkoholami w ich skład wchodzą zw.organiczne i min.)
1)izolacja termiczna organizmu
2)funkcje strukt
-osadzenie narządów i ukształtowanie ciała
-tworzenie mikrostruktury tkanek i narządów
-skł.błon kom.
3)znaczenie funkcjonalne
-selektywna przepuszczalność błon kom.
-skł.związków biol czynnych (cholesterol, hormony, kw.tłuszczowe)
4)transport innych związków lipidowych (triacyloglicerole)
5)rozpuszczalnik wit. A, D, E, K
6)dostarczanie największej ilości energii
7)rezerwa energet organizmu - tłuszcz zapasowy
8)funkcja informacyjna (modulacja transkrypcji genów, zapewnienie stabilności mRNA)
SKŁADNIKI MINERALNE
Makroelementy: Ca, P, Na, Cl, S, Mg
Mikroelementy: Fe, Cu, Mn, Zn, I, Se,
-składnik budulcowy ukł.kostnego i tkanek miękkich (Ca, P, Mg, S, Fe)
-składniki związków organicznych (białek, enzymów, hormonów)
-regulatory pH płynów ustrojowych oraz ciśnienia osmotycznego
-inhibitory i aktywatory w procesach enzym.oraz działaniu wit.
-warunkują krzepliwość krwi i pobudliwość mięśni (Ca, Mg)
-niezbędne do syntezy wielu białek - Fe, hemoglobiny - S, białek zawierających aminokwasy siarkowe
-biorą udział w mechanizmach antyoksydacyjnych, np. Se, Cu
-wpływają na funkcjonowanie ukł.nerwowego
-niezbędny dodatek do pasz dla zwierząt wysokoprodukcyjnych
WITAMINY
-substancje organiczne niezbędne do utrzymania prawidłowych funkcji żywego organizmu (wzrost, zdrowie, płodność, produkcyjność)
-z reguły organizm zwierzęcy nie jest w stanie sam syntetyzować tych biolog.substancji naturalnych i muszą one być dostarczone z pożywieniem
-dzielimy je na:
lipofilne (rozp.w tłuszczach A, D, E, K) => działają w polu aktywności hormonów
hydrofilne => wchodzą w skład enzymów biorących udział w metabolizmie skł.pokarm.na poziomiekomórkowym
-wit.z gr.B nie są magazynowane w organizmie i muszą być stale podawane w dawce pokarm.
REGULACJA POBIERANIA POKARMU
Ośrodki łaknienia i sytości znajdują się w podwzgórzu:
-regulacja mech. pobrania paszy
~ przewód pokarm - poj. i wypełnienie przewodu pokarm.
~ forma fizyczna paszy
-regulacja fizjol. pobrania pasz
~ poziom glukozy we krwi (różnica pomiędzy poziomem glukozy we krwi tętniczej i żylnej) - u przeżuwaczy ponieważ poziom glukozy jest zwykle niski, podobną rolę odgrywają kwsy: propionowy, octowy i masłowy
Inne czynniki wpływające na pobranie paszy:
-poziom białka w dawce
-woda
-skł. mineralne (np. NaCl)
Ze względu na rodzaj pobieranego pokarmu zwierzęta dzielimy na :
-mięsożerne (psy, koty)
-roślinożerne (bydło, owce, kozy, konie)
-wszystkożerne (świnie, ludzie)
monogastryczne - nieprzeżuwacze
poligastryczne - przeżuwacze
POJEMNOŚĆ |
żołądek |
Jelito grube i ślepe |
Koń |
10-15 l |
30-40 l |
Świnia |
5-10 l |
2 l |
Krowa |
Ok. 200 l |
10 l |
owca |
Ok. 25 l |
1 l |
TRAWIENIE I JEGO ETAPY
Cel: rozkład skł.paszy do cząsteczek, które mogą być absorbowane z przewodu pokarm.do krwi
-mech. rozdrabnianie paszy
gryzienie, żucie
-chem. rozkład skł. pokarm. paszy
HCl w żołądku
Enzymy
-skurcze przewodu pokarm. i przesuwanie się treści pokarm.
TRAWIENIE U MONOGASTRYCZNYCH
-enzymy rozkładające skł. pokarm. w różnych odcinkach przewodu pokarm.
~ jama gębowa (amylaza ślinowa u ludzi i świń rozkłada skrobię do dwucukrów i dekstryn)
~ żołądek (HCl - zapewnia kwaśne środowisko, pepsyna - rozkłada białka do polipeptydów, podpuszczka u młodych zwierząt - rozkłada kazeinę)
Enzymy działające w dwunastnicy:
-lipaza (rozkłada tłuszcze do kwasów tłuszcz. i glicerolu)
-trypsyna (rozkłada białka do polipeptydów)
-karboksypeptydaza
-chymotrypsyna (rozkłada polipeptydy do peptydów i aminokwasów)
-amylaza (rozkłada skrobię do dwucukrów i dekstryn)
Woreczek żółciowy
-żółć
~ produkowana w wątrobie
~ emulguje tłuszcze
~ neutralizuje treść pokarm. przechodzącą z żołądka, która jest kwaśna
Sok jelitowy
Enzymy działające w jelicie cienkim:
-peptydazy
-maltaza
-sacharaza
-aminopeptydaza
-rozkładające kw nukleinowe
Aminokwasy jako końcowe produkty trawienia białka w jelitach.
Monocukry => węglowodanów
Kwasy tłuszczowe => tłuszczu
Trawienie jelitowe
Jelito grube
-koncowe trawienie nierozłożonych dotychczas białek
-enzymy bakteryjne jelita powodują dezaminację i dekarboksylację aminokwasów
-cukrowce rozkładane są pod wpływem enzymów bakt. amylolitycznych i celulolitycznych; wielocukry podlegają fermentacji kwaśnej z wytworzeniem lotnych kwasów tłuszczowych
-ilość cukrów strukt.w jelicie grubym świni i konia jest znaczna, u psa śladowa (i tak celoloza i hemiceluloza z młodych traw są rozkładane w jelicie grubym świni w 30-35%, a u konia 40-45%)
TRAWIENIE U PRZEŻUWACZY
Żwacz (bakterie, pierwotniaki, drożdże, pleśnie)
-powstaje Co2, H2 i metan
Funkcje bakterii w żwaczu
-rozkład włókna, skrobii
-rozkład i synteza białka
Rola pierwotniaków
-fermentacja skrobii